مجلس نباید منحل شود
۱- رفراندوم انحلال مجلس هفدهم و پیشنهاداتی به نمایندگان مخالف
تاریخ ایرانی: ۲۸ مرداد امسال، در شصتمین سالروز کودتای سال ۱۳۳۲، آرشیو امنیت ملی ایالات متحده، که نهادی است غیرانتفاعی و غیردولتی، ۱۷ سند تازه منتشر کرد از مجموعه مراسلات آمریکایی‌ها در جریان رخدادهای سال ۱۳۳۲؛ اسنادی که این پژوهشگاه بر پایهٔ قانون آزادسازی اطلاعات به دست آورده بود. خبر این اسناد تازه همان روز انتشار در رسانه‌های ایران هم بازتاب گسترده‌ای یافت و تقریبا همهٔ روزنامه‌ها و وب‌سایت‌های خبری به آن پرداختند، اما هیچ جا هیچ اشاره‌ای به مفاد و محتوای این اسناد تازه منتشرشده نشد، مطلقا هیچ. یکی دو جایی هم که به نام «متن اسناد تازه» چیزهایی منتشر کردند، به اشتباه به اسنادی پرداختند که پیش‌ترها منتشر شده بودند، نه این اسناد تازه. «تاریخ ایرانی» اکنون طی چند بخش متن همهٔ این ۱۷ سند تازه را منتشر می‌کند.
***
در این نخستین سند، کرمیت روزولت، طراح و مجری آمریکایی کودتای ۲۸ مرداد، جا به جا اشاره‌هایی به نامهٔ آیزنهاور دارد، نامه‌ای که رئیس‌جمهور آمریکا بعد از به بن‌بست رسیدن مذاکرات نفتی میان ایران و بریتانیا، در پاسخ به درخواست مصدق برای گرفتن کمک‌های مالی از ایالات متحده، به نخست‌وزیر ایران نوشت. آیزنهاور در این نامه که محرمانه بود، درخواست مصدق را رد کرد اما سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، نامه را به رسانه‌ها داد و بدین ترتیب مخالفان مصدق روحیه گرفتند و به موفقیتشان امیدوارتر شدند.
سند شمارهٔ ۱ [مشاهدۀ اصل سند]
۱۴ ژوئیهٔ ۱۹۵۳ [۲۳ تیر ۱۳۳۲]
[نام گیرنده حذف شده]
از طرف: آقای روزولت
۱. این اطلاعات روز ۱۳ ژوئیه به دست آمده:
[حذف شده]
آ. فراکسیون جبههٔ ملی روز ۱۲ ژوئیه جلسهٔ دو ساعته‌ای توفانی داشت و به این نتایج رسید:
۱. مصدق از فراکسیون جبههٔ ملی می‌خواهد اعضایش جلسات آتی مجلس را تحریم کنند و پیشنهادش اعلام همه‌پرسی است برای مشخص کردن اینکه آیا «مردم» مایلند او در منصبش بماند یا نه.
۲. [احمد] رضوی پیشنهاد این رویه را داد و گفت: «تا این جایش» از مصدق حمایت می‌کند اما تمایلش به تعطیل کردن مجلس نیست.
۳. جر و بحث‌ها در مورد این قضیه آنقدر شدید و پر تب و تاب بود که ادامه‌اش موکول شد به ساعت ۱۰ صبح روز ۱۳ ژوئیه.
ب. متعاقب جلسه‌ای که اشاره شد، [حسین] مکی دیداری پنهانی داشت با [عبدالله] معظمی و رضوی، و هر سه نفرشان سر این قضیه توافق داشتند که نامهٔ رئیس‌جمهور آیزنهاور جایگاه مصدق را سخت تضعیف کرده. معظمی و رضوی گفتند «اگر وضعیت این‌قدر بد» باشد، تمایل آن‌ها به «خلاص شدن از شر» مصدق است اما تأکید داشتند جانشین مصدق یکی از اعضای جبههٔ ملی باشد. مکی اصرار می‌کرده گرفتن تصمیم در این باره موکول شود به بعد از ۳۰ تیرماه (۲۱ ژوئیه)، سالگرد تلاش قوام برای سرنگونی مصدق.
پ. مصدق در گفت‌وگویی محرمانه با [عباس] مسعودی، ناشر روزنامهٔ اطلاعات، به او گفت:
۱ـ نامهٔ آیزنهاور «به ایران آسیبی نزد بلکه آسیب جدی و بسیار زیاد زد به وجههٔ آمریکا در ایران»، با لحنی «بسیار خشمگینانه».
۲. دولت برای برگزاری تظاهرات مردمی انبوه در روز ۳۰ تیرماه (۲۱ ژوئیه) «آماده شده».
۳. مصدق قصد رفتن به مجلس در روز ۱۴ ژوئیه [۲۳ تیرماه] برای شرکت در جلسهٔ برنامه‌ریزی شدهٔ استیضاحش ندارد چون «آن‌ها (مخالفان) می‌خواهند من را بکشند.» مصدق عوضش برنامه دارد مجلس را تعطیل کند و صلای همه‌پرسی عمومی بدهد.
[حذف شده] نامهٔ آیزنهاور تأثیری شگفت و مهیب داشته و الان مطبوعاتی‌های مجلس و اعضای سیاست خارجی علیه مصدق شده‌اند. جایگاه او در بحرانی‌ترین وضعیت همهٔ دوران حرفه‌ای‌اش است. تنها سلاح باقی مانده برایش اختیار و قدرت دستگیر کردن افراد است. من منتظرم از روز ۱۴ ژوئیه دستگیری‌های گستردهٔ مخالفان شروع شود. هر گونه تلاشی از سوی مصدق برای بستن و تعطیل کردن مجلس «قطعا» نمایندگان را از او رویگردان خواهد کرد؛ «آن‌ها نمی‌خواهند کار و موضع پرنفوذشان را از دست بدهند.»
۲. این اطلاعات روز ۱۳ ژوئیه به دست آمده:
تحولات جاری که ممکن است روی نقشه تأثیر بگذارند:
۱. مصدق تهدید می‌کند به انحلال مجلس و برگزاری همه‌پرسی.
۲. مطابق گزارش‌ها فراکسیون جبههٔ ملی معتقد است دولت باید در جلسهٔ استیضاح شرکت کند و پاسخگو باشد اما شایعه شده برای جلوگیری از باز شدن پای مخالفان به این قضیه، دارند آمادهٔ استعفا یا غیبت در جلسات مجلس می‌شوند.
۳. مصدق احتمالا به تظاهراتی «مجوز» بدهد که منشی ضد آمریکایی خواهد داشت.
۴. ظرف ۴۸ ساعت، مصدق در رادیو سخن خواهد گفت و مساله را با مردم مطرح خواهد کرد.
۵. مردم خواهان اخراج وارن، مدیر اداره اصل چهار، بروس وابستهٔ مطبوعاتی سفارت [ایالات متحده]، تعطیلی سفارت ایالات متحده و دیگر تاسیسات ایالات متحده [در ایران] هستند، و ایالات متحده را متهم می‌کنند علیه ایران به بریتانیا پیوسته است.
۶. حزب توده چند هزار [دلار] به جشنوارهٔ جوانان [در رومانی] کمک مالی کرده، جشنواره‌ای که شرکت‌کنندگانش روز ۹ ژوئیه گردهم آمدند و هنوز هم ادامه دارد.
۷. حزب توده «کمیتهٔ برگزاری مراسم سالگرد ۲۱ ژوئیه (۳۰ تیرماه)» تشکیل داده و تصمیم دارد در آن روز تظاهراتی عمومی سر و سامان بدهد.
۳. شب ۱۱ ژوئیه، پسر [حذف شده] این [حذف شده] را گفت:
آ. نامهٔ آیزنهاور مخالفان را بسیار دلگرم کرده.
ب. فخر، نمایندهٔ مستقل مجلس، دارد تلاش می‌کند با پسر زاهدی ارتباط برقرار کند، دیداری که انتظار می‌رفت شب ۱۳ یا ۱۴ ژوئیه انجام شود.
پ. زاهدی حملهٔ رماتیسمی و نقرس داشته و چند سالی درگیر این بیماری‌ها بوده اما الان در وضیعت سلامت است و روحیهٔ خوبی دارد.
ت. روز ۱۱ ژوئیه مصدق «دستورات محرمانه فوری» برای وزیر دارایی فرستاد تا دویست هزار ریال (دو هزار دلار) به وزارت کشور «جهت چاپ اوراق» پرداخت کند. مخالفان معتقدند اشارهٔ او به برگه‌های همه‌پرسی‌ای بوده که فکر می‌کنند مصدق قصد برگزاری‌اش را دارد، در تلاش برای بروز و نشان دادن اینکه پشتیبانی مردمی دارد.
۴. تاریخ این گزارش رسیده ۱۲ ژوئیه است [حذف شده].
۱. نمایندهٔ پایگاه پرسید آیا این شایعه پایه‌ای دارد که شاه عازم خارج است یا نه. این منبع گفت شاه بسیار از نامهٔ آیزنهاور دلگرم شده و معتقد است الان غیبتش از ایران به صلاح نیست و حتی ملکه هم در این نظر موافقش است، ملکه‌ای که اکنون سفر اخیر خودش به اسپانیا را هم اشتباهی بزرگ می‌پندارد. اگر مصدق فشارش را از نو تجدید کند، احتمالا شاه تا فرو نشستن توفان صرفا برخواهد گشت به سواحل خزر.
۲. اگر مصدق بخواهد خود شاه پیش‌قدم انحلال مجلس بشود و این کار را بکند، او زیر بار نخواهد رفت. با این حال بسیار تردید هست در این باره که مصدق چنین درخواستی به شاه بدهد، چون این یعنی پذیرش و تصدیق اینکه شاه اختیار و قدرت نه «سلطنت» که «حکمرانی» دارد.
۵. این گزارش به تاریخ ۱۴ ژوئیه [حذف شده]
۱. مقامات دولتی در ادارهٔ پست تهران همهٔ نسخه‌های روزنامه‌های ارسالی مخالفان به استان‌ها و شهرستان‌ها را نابود می‌کنند.
۲. در مجلس، اکنون مخالفان شامل ۲۰ نماینده‌اند که سفت و سخت سرسپردهٔ زاهدی هستند و ۱۱ نماینده که با او همکاری می‌کنند.
۳. فخر، از نماینده‌های مستقل و خسرو قشقایی، نمایندهٔ طرفدار جبههٔ ملی، اکنون متزلزل شده‌اند و گرایش‌هایی یافته‌اند به سمت مخالفان.
***
سند شمارهٔ ۲ [مشاهدۀ اصل سند]
۱۵ ژوئیهٔ ۱۹۵۳ [۲۴ تیر ۱۳۳۲]
[نام گیرنده حذف شده]
از طرف: آقای روزولت
۱. عطف به قضیهٔ استعفای فراکسیون جبههٔ ملی و اقدام احتمالی مصدق برای انحلال مجلس، این پیام دربرگیرندهٔ واکنش‌هایی پیشنهادی است به این اتفاقات.
۲. مخالفان باید به هر وسیله‌ای روی این قضیه تأکید کنند که جمع باقی‌ماندهٔ مجلس قانونی و کانون دموکراتیک حکومت است که جلوی دیکتاتوری مصدق ایستاده. هر تعداد از نماینده‌های مجلس که ممکن است، باید بگویند مجلس هنوز زنده و برپا است و هر تعدادشان که می‌شود ترغیب کرد، باید در مجلس بست بنشینند و انجام کارهایشان را ادامه بدهند. لازم است موافقت شود که برای دستیابی به این هدف پول خرج کنیم و همچنین مشخص شود کی دقیقا چه کاری بکند.
۳. باید این بحث حقوقی مطرح شود که وقتی به عوض ۱۳۶ نماینده، ۸۰ نفرشان حاضرند، مجلس قانونی است، پس دلیلی ندارد با ۳۰ نفر هم قانونی نباشد.
۴. نماینده‌های مخالف باید در اولین زمان ممکن جلسه بگذارند و بعد متصدیان و کمیته‌های تازه انتخاب کنند. بعد نمایندگان فراکسیون جبههٔ ملی را به واسطهٔ آئین‌نامه‌های داخلی، معاف از شرکت در جلسات کنند و با این اقدام معضل حد نصاب را حل کنند چون آن وقت می‌شود تعداد نماینده‌های برگزیده‌ای که معاف از شرکت در جلسات نیستند.
۵. پیامد موارد سه و چهار این هم هست که مخالفان اعلام خواهند کرد استعفای فراکسیون [جبههٔ ملی] غیرقانونی است چون مطابق قواعد آئین‌نامه‌های داخلی مجلس انجام نشده.
۶. بعد باقی‌ماندهٔ مجلس باید آماده باشند در جلساتشان در صورت اشاره این گام‌ها را بردارند:
آ. به استناد مادهٔ ۶۰ متمم، مصدق را به مجلس احضار کنند. وقتی تمکین نکرد، اقدامش را تقبیح کنند و مطابق مادهٔ ۶۹ متمم ارجاعش بدهند به دادگاه عالی.
۷. پایگاه باید در ذهن داشته باشد که مطابق مادهٔ اصلاحی ۴۸ فقط شاه اختیار انحلال مجلس را دارد و نباید اجازه داد چنین کاری صورت بگیرد. همچنین باید به خاطر داشت مادهٔ ۵۴ متمم به شاه اختیار می‌دهد مجلس را به برگزاری جلساتی ویژه فرابخواند.
۸. متوجه باشید که انجام هیچ‌کدام این پیشنهادات ساده نیست. پاسخ شما را که در اختیار داشته باشیم، بهتر می‌توان مشخص کرد برای پرداختن به قضیهٔ مجلس چه تغییراتی باید در نقشه داد. اکنون جهت فکرها به این سمت متمایل است که اگر بتوانیم روی این قضیه تأکید کنیم که استعفای اعضای جبههٔ ملی قانونی نبوده و آن‌ها هنوز نمایندهٔ مجلس هستند، می‌توانیم بخواهیم شاه هم مطابق نقشه هر گاه نیاز بود، درخواست تشکیل جلسه بدهد. همچنین احساس می‌کنم بست نشستن فوری نماینده‌ها با مفاد مربوط به بست نشستن خود نقشه هم سازگار است.
نظر شما :