ارتش از دولت برای مقابله با تظاهرات ناراضی است
گزارش سفیر آمریکا از کشتار ۱۷ شهریور
تاریخ ایرانی: در اسنادی که ویکی لیکس به تازگی درباره تحولات سال ۱۳۵۷ ایران منتشر کرده، دو گزارش از سفیر ایالات متحده آمریکا در تهران مربوط به کشتار میدان ژاله در ۱۷ شهریور است. ویلیام سالیوان در گزارشی که همان روز (۸ سپتامبر ۱۹۷۸) نوشت به شایعاتی مبنی بر افزایش نارضایتی ارتش از ناکامی دولت برای پایان دادن به تظاهرات اشاره کرد. گزارش دوم تعداد کشته‌شدگان روز ۱۷ شهریور را ۹۵ نفر خوانده و تاکید کرده «شایعات مربوط به فاجعۀ عظیم و قریب‌الوقوع همه جا پیچیده است.»
***
پس از یک روز کامل درگیری و اعتراض مخالفین، حکومت نظامی اعلام شد
تاریخ: ۸ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. حکومت ایران در ۶ سپتامبر اعلام کرد که برگزاری هرگونه تظاهرات و تجمع عمومی بدون مجوز دولتی ممنوع است. این خبر در آستانۀ تظاهرات بزرگ ۷ سپتامبر اعلام شد که به مناسبت هفتمین روز عزاداری کشته‌شدگان درگیری‌های هفتۀ پیش تهران برنامه‌ریزی شده بود. میان رهبران مذهبی و سیاسی برای برگزاری این تظاهرات اختلاف نظر وجود دارد، برخی مردم را دعوت می‌کنند و برخی از مردم می‌خواهند که در این مراسم شرکت نکنند و برخی دیگر مردم را به اعتصاب فراخوانده‌اند. به وضوح حکومت موفق شده تا موافقت برخی از آیات عظام را جلب کند تا اوضاع را آرام کنند ولی برخی دیگر به مخالفت با حکومت ادامه داده‌اند.
۲. در روز ۷ سپتامبر دست‌کم سه تظاهرات عظیم، با جمعیتی میان ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر، در مناطق مختلف تهران برگزار شد. این تظاهرات به خوبی سازماندهی شده بود و جوانان موتورسوار مسیر را آماده کرده و ترافیک را هدایت می‌کردند (برخورد آن‌ها با چندین آمریکایی که به سمت تظاهرات می‌راندند مودب ولی قاطعانه بود). آن‌ها آب، غذا و … نیز به همراه داشتند. بسیاری از شعارها و پلاکاردها ضد شاه و ضد خارجی‌ها بود. (برای نمونه «مرگ بر شاه»، «درود بر خمینی»، «از برادران فلسطینی حمایت می‌کنیم»، «حکومت اسلامی شاه ندارد»، «آمریکایی به کشورت برگرد»). پلیس و ارتش عموما درگیر نمی‌شدند، در برخی از فواصل که جمعیت کمتری حضور داشت از گاز اشک‌آور و تیر هوایی استفاده شد. تا جایی که اطلاع داریم هیچ تلفاتی گزارش نشده است.
۳. فرمان حکومت در زمینۀ عدم حضور در تظاهرات با شکست مواجه شد، کابینه در شب ۷ سپتامبر تشکیل جلسه داد و ۶ صبح روز ۸ سپتامبر حکومت نظامی اعلام شد. تجمع در معابر عمومی ممنوع اعلام شد و مقررات حکومت نظامی از ۸ شب تا ۵ صبح به مدت شش ماه وضع شد.
۴. گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که جمعیت زیادی در میدان ژاله (نزدیک مجلس) گردهم آمدند و دعوت آیت‌الله نوری را برای پراکنده شدن نادیده گرفتند. بنا به گزارش‌ها جمعیت به سمت نیروهای امنیتی پیشروی کردند تا آن‌ها را خلع سلاح کنند. ارتش آتش گشود و «تعداد زیادی کشته و یا زخمی» شدند. یکی از مقامات امنیتی به اطلاع ما رساند که در تجمعات دیگری که شکل خواهند گرفت: «با آن‌ها به شدت برخورد خواهیم کرد». چندین گزارش تایید نشده از ایجاد حریق در جنوب تهران دریافت کرده‌ایم. مشاهدات ماموران سفارت از تمامی نقاط تهران حاکی از آن است که به جز حضور سنگین نظامیان در اطراف مجلس، موضع‌گیری نظامیان در دیگر مناطق شهر پراکنده است، تعداد محدودی تانک و نفربر تقاطع‌های اصلی و مسیرهای منتهی به کاخ‌های سلطنتی را کنترل می‌کنند. از کنسولگری‌ها گزارش می‌رسد که اصفهان، شیراز و تبریز آرام هستند.
۵. بنا بر تلگرام‌های خبری آسوشیتدپرس، مقامات ارشد ارتش در اوایل هفته نزد شاه رفتند تا به اطلاعش برسانند که «دیگر نمی‌توانیم تحریکات گروه‌های چپ‌گرا و اسلامی را تحمل کنیم». ما نمی‌توانیم این گزارش را تائید کنیم ولی در چند روز گذشته شایعاتی مبتی بر افزایش نارضایتی ارتش از ناکامی دولت برای پایان بخشیدن به تظاهرات به ما رسیده است. گفته می‌شود که شاه به سران ارتش دستور داد تا با نخست‌وزیر مشورت کنند و جلسۀ ۷ سپتامبر کابینه، حاصل این گفت‌وگو بود.
سالیوان
***
گزارش حکومت نظامی
تاریخ: ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۸
خلاصه: آمار رسمی تعداد کشته‌شدگان تیراندازی روز ۸ سپتامبر را ۹۵ نفر اعلام کرده است. تهران در روزهای ۱۰ تا ظهر ۱۱ سپتامبر به نسبت آرام بود و برخلاف آنچه که انتظار می‌رفت در روز سوم عزاداری کشته‌شدگان ۸ سپتامبر تجمعی در اعتراض به حکومت نظامی صورت نگرفت. هر از چندی صدای تیراندازی به گوش می‌رسد که تیر هوایی پلیس امنیتی است. کنسول اصفهان به شخصه تحقیقاتی انجام داده و گزارش‌های پیشین مبتی بر تخریب اموال در روز ۱۰ سپتامبر را رد کرده است. دستگیری‌های فراوانی در روز ۱۱ سپتامبر به جرم تهدید امنیت صورت گرفته است.
۱. آمار کشته‌شدگان درگیری‌های خیابانی ۸ سپتامبر به ۹۵ نفر رسیده است، اما تهران ۱۰ تا ظهر ۱۱ سپتامبر به نسبت آرام بود. گزارش جدیدی از مرگ، جراحت و تخریب اموال عمومی به دست نیامده است. اگرچه روز ۱۱ سپتامبر به صورت سنتی مراسم عزاداری سومین روز کشته‌شدگان میدان ژاله (۸ سپتامبر) است ولی تجمعی برای مقاومت در برابر حکومت نظامی صورت نگرفته است. در شب ۱۱-۱۰ سپتامبر صدای تیراندازی - به خصوص در جنوب شهر - به گوش می‌رسید ولی این تیراندازی‌ها به تیر هوایی پلیس امنیتی به قصد ارعاب و دستگیری خاطیان نسبت داده می‌شود. به هر حال شایعات مربوط به فاجعۀ عظیم و قریب‌الوقوع همه جا پیچیده است. آلمانی‌ها از همه بیشتر مضطرب و نگران هستند.
۲. کنسول اصفهان از محل‌هایی که پیشتر ادعا شده بود آسیب دیده‌اند بازدید کرد ولی آثاری از تخریب نیافت. در روز ۱۰ سپتامبر تظاهراتی در اصفهان برگزار شد که توسط سربازان حکومت نظامی پراکنده شدند. بازار در اعتراض به حکومت نظامی مغازه‌ها را تعطیل کرد. در روز ۱۰ سپتامبر هشتاد درصد مغازه‌های اصفهان تعطیل بودند و پس از هشدار فرماندار اصفهان برای باز نگاه داشتن مغازه‌ها، در روز ۱۱ سپتامبر نیز اکثرا تعطیل ماندند.
۳. کنسولگری شیراز گزارش می‌دهد که پس از چندین مورد ناآرامی در نخستین روز حکومت نظامی، اوضاع آرام است. مغازه‌ها در شیراز نیز تعطیل هستند.
۴. دستگیری‌های گسترده‌ای در روز ۱۱ سپتامبر به دلایل امنیتی و سرپیچی از قوانین صورت گرفت و انتظار می‌رود که این دستگیری‌ها افزایش بیابند. در شیراز دو روحانی دستگیر شده‌اند. نیروهای امنیتی اصفهان شش مرد را به جرم دست داشتن در طراحی و برنامه‌ریزی ناآرامی‌ها و خشونت‌ها دستگیر کرده‌اند. احمد قیصری وکیلی که از اعضای جبهه ملی بود و انتظار می‌رفت که رهبر نهضت ملی اصفهان شود را به عنوان سرحلقۀ این خشونت‌ها دستگیر کرده‌اند. اسامی دیگر دستگیرشدگان: فقیه ایمانی، حجت‌الله طاهری (با طاهری که دستگیری او به شروع ناآرامی‌ها و حکومت نظامی در اصفهان انجامید متفاوت است)،حجت‌الله میردامادی، دکتر سید حسین واعظی (داروگری که گفته می‌شود بمب آتش‌زا تهیه می‌کرده است) و فولادگر (نام او مشخص نیست).
در تهران هشت نفر از افراد شاخص و عالی‌رتبه طبق تبصرۀ ۵ قانون حکومت نظامی (مخالفت با حکومت، نظم و قانون) دستگیر شده و به زندان انداخته شده‌اند. جرم آن‌ها مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد که جرم‌شان فساد و انحراف باشد. دکتر شجاع‌الدین شیخ‌الاسلام‌زاده وزیر سابق بهداری، اسدالله نیلی آرام و محمدرضا نقابت معاونان سابق وزارت بهداری، رسول رحیمی رئیس سابق اتاق اصناف پایتخت، محمدعلی نقیب‌زاده مدیرعامل شرکت تعاونی مسکن فرهنگیان، علی‌اصغر رزازیان واردکننده میوه، قاسم ساربان‌ها کامیون‌دار، باقر عاملی مدیرعامل سابق تعاونی شهر و روستا از دستگیرشدگان هستند.
۵. در ۱۱ سپتامبر حکومت اعلام کرد که مقامات بلندپایۀ قضایی و دادگستری از جمله دادستان کل تهران عزل و جایگزین شده‌اند. دولت همچنین از تغییرات اساسی در شرکت نفت ایران خبر داد ولی توضیح بیشتری داده نشده است.
سالیوان
نظر شما :