هم‌اندیشی هزارهٔ شاهنامه با آواز شهرام ناظری/ امیدسالار: «چون ایران نباشد تن من مباد» در هیچ نسخه‌ای از شاهنامه نیست
به گزارش خبرگزاری ایسنا، هم‌اندیشی هزارمین سال سرایش «شاهنامه» که از سوی سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی برگزار می‌شد، با ضرب و طبل‌نوازی مرشد مهدی تمولی آغاز شد.
در ادامه این هم‌اندیشی، رضا فریدزاده - سرپرست سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی - سخنان خود را با بیتی از فردوسی آغاز کرد و گفت: امروز در کنار هم گرد آمده‌ایم تا پاسدار مقام و تلاش‌های بزرگ‌مردی باشیم که به جرأت می‌توان گفت در قله ادبیات و حکمت ایران‌زمین قرار دارد و در سپهر ادبیات ایران می‌درخشد. حکیم ابوالقاسم فردوسی بی‌شک زیبا‌ترین تعبیر را درباره کار بزرگش، سرایش شاهنامه، بیان کرده است: «بناهای آباد گردد خراب/ ز باران و از تابش آفتاب/ پی افکندم از نظم کاخی بلند/ که از باد و باران نیابد گزند».
او در ادامه عنوان کرد: فردوسی استاد بی‌همتای شعر و خرد پارسی و بزرگ‌ترین حماسه‌سرای جهان است. اهمیت فردوسی در آن است که با آفریدن اثر همیشه جاوید خود، نه تنها زبان، بلکه کل فرهنگ و تاریخ و در یک سخن، همه اسناد اصالت اقوام ایرانی را جاودانگی بخشید و خود نیز بر آن‌چه که می‌کرد و بر عظمت آن آگاه بود و می‌دانست که با زنده نگه داشتن زبان ویژه یک ملت، در واقع آن ملت را زندگی و جاودانگی بخشیده است.
سرپرست سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی همچنین خاطرنشان کرد: تجلیل‌های بی‌شمار بزرگان علم و ادب و عالمان و سیاستمداران فرهیخته شاهدی بر اهمیت پرداختن به این اقدام مهم است و در رأس همه آن‌ها، بیانات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی قرار دارد که به کرات و در دیدار با اهالی علم و فرهنگ و ادب بر این موضوع تأکید کرده‌اند.
فریدزاده در ادامه عنوان کرد: شاهنامه حکیم توس گنجینه خرد و دانایی است و سراسر آن درس انسانیت و اخلاق و فضیلت است. او در جای جای شاهنامه یا نامه باستان، انسان را به خداپرستی دعوت کرده، آن را نشانه خردمندی و یگانه راه سعادت می‌داند. او خداپرستی توحیدگر است و از شرک سخت گریزان: «خداوند کیوان و گردان سپهر/ خداوند ناهید و رخشنده مهر/ سخن هیچ بهتر ز توحید نیست/ به ناگفتن و گفتن، ایزد یکی‌ست».
او سپس یادآور شد: در اردیبهشت ماه امسال در ۱۱ استان کشور، مراسم گرامی‌داشت هزارمین سال سرایش برگزار شده است. انگیزه ما از برگزاری این برنامه‌ها، علاوه بر نکوداشت مقام مفاخر ایران اسلامی، تلاش برای آشنایی و انس بیش از پیش دانشجویان، این قشر فرهیخته و آینده‌ساز انقلاب، با سرچشمه‌های غنی و بزرگ معرفت و هویت دینی و ملی ماست.
در ادامه، این هم‌اندیشی حجت‌الاسلام عبادی - رییس کارگروه فرهنگ و هنر استان‌های ریاست‌جمهوری- با اشاره به اهمیت معرفی مفاخر به نسل جوان، گفت: ما باید برای معرفی مفاخر به نسل جوان تلاش کنیم و وقتی مفاخری چون فردوسی را داریم، نباید مسأله هویت داشته باشیم و اگر این مسأله را داریم، نشانه ضعف در مدیریت فرهنگی است.
او افزود: ایران با مفاخری که دارد، اگر به دنیا شناسانده شود، همه در ذیل فرهنگ ایرانی خودشان را معرفی می‌کنند. ما بسیاری از داشته‌ها را داریم؛ اما باید برای معرفی آن‌ها کاری کرد و زحمتی کشید. این استقبال و عطش در جمع دانشگاهی وجود دارد.
عبادی گفت: ما در بحث نکوداشت مفاخر دیدیم بهترین نمونه فردوسی است و این جلسه در واقع جلسهٔ رونمایی از دبیرخانه نکوداشت مفاخر ایران است که با بزرگداشت فردوسی آغاز شده و بنا داریم با حضور رییس‌جمهور، این برنامه را در آرامگاه فردوسی در مشهد برگزار کنیم.
در ادامه، رضا خاک راه اف، استادیار دانشگاه ملی تاجیکستان، سخنرانی خود را با موضوع «جایگاه شاهنامه در تاجیکستان» آغاز کرد و گفت: امروز من خوشحال هستم که به نمایندگی مردم تاجیکستان در همایش دانشجویان دانشگاه تهران شرکت می‌کنم.
وی افزود: در تاجیکستان، فردوسی و شاهنامه بسیار اعتبار دارند. وقتی تظاهرکنندگان در تاجیکستان مجسمه‌ای را پایین کشیدند، چندی نگذشت که مجسمه فردوسی به جای آن قامت افراشت و این نشانه محبت مردم تاجیکستان به فردوسی است.
این شاهنامه‌پژوه در ادامه به توجه تاجیک‌ها به شاهنامه و اولین تحقیقات درباره فردوسی و شاهنامه که از سوی صدرالدین عینی در تاجیکستان آغاز شد، اشاره و بیان کرد: از میان شاعران معاصر تاجیک، لایق شیرعلی در ادبیات معاصر، شاعر غزل‌سرا و محبوب برای فارسی‌گویان دنیا است. او با الهام از شاهنامه، گریه کاوه برای مرگ پسرانش را سروده که مطلعش این است: «درون سینه سردم دل صدپاره می‌گرید/ میان خانه بی‌کودک یکی گهواره می‌گرید».
این استاد تاجیک خطاب به دانشجویان حاضر در تالار فردوسی دانشگاه تهران، گفت: شما فرزندان خوشبخت پارسی‌گویان دنیا هستید؛ چون در سرزمین بزرگ‌مردانی هستید که به خاطر آن‌ها این سرزمین را مردخیز می‌گویند. شما هم‌جواران فردوسی هستید. بزرگی فردوسی در چیست؟ چرا خاور‌شناسان غربی این‌چنین به فردوسی توجه دارند؟ من فکر می‌کنم فردوسی و شاهنامه وقتی شهرت جهانی کسب کردند که فردوسی شخصیت‌های بزرگ را به قلم درآورد. به نظر من، تا امروز هیچ محققی بهای سزاوار شاهنامه را مانند فردوسی که گفته است، نگفته است؛ «نمی‌رم ازین پس که من زنده‌ام/ که تخم سخن را پراکنده‌ام».
در ادامه این هم‌اندیشی، امیر صادقی - شاهنامه‌خوان - به شاهنامه‌خوانی پرداخت که مورد توجه زیاد دانشجویان و حاضران در سالن قرار گرفت. صادقی در پایان برنامه خود با گله و خطاب به دانشجویان، گفت: من کمی از دانشگاه شما دلخورم. از زمان فردوسی تاکنون نقاشان و نقالان فردوسی زمام فردوسی را به دوش کشیده‌اند. امروز هم با این همه رسانه، باز هم شاهنامه باید در قهوه‌خانه باشد؟ چند نقال را نشان بدهم که در قهوه‌خانه مرده‌اند؟ جومونگ و خرس مهربان و این همه فیلم در تلویزیون نمایش داده می‌شود. این‌ها راست است و داستان پدران ما در شاهنامه افسانه است؟! دانشگاه ادبیات دانشگاه تهران از فردوسی فقط عکس‌هایش را در منزلگاه دارد. شما باید اقدامی کنید تا فردوسی درسی از درس‌های شما بشود. بیایید تا شاهنامه را از قبرستان کتابخانه‌ها بیرون بکشیم و بخوانیم. سپس لوح تقدیری به امیر صادقی تقدیم شد که او لوح را به مادرش که شاهنامه‌خوان بوده و از دنیا رفته است، هدیه کرد.
همچنین محمود امیدسالار - عضو شورای علمی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و استاد دانشگاه کالیفرنیا - سخنان خود را با موضوع «از داستان‌های شاهنامه تا داستان‌های شاهنامه‌شناسی» آغاز کرد و گفت: شاهنامه‌شناسی مانند هر فن دیگری اگر قرار باشد علم تلقی شود، باید احساسات و شعر خواندن را کنار بگذاریم و ادبیات را مانند علم تلقی کنیم. البته کسی مانند صادقی که کارش هنری است، حق دارد هر نوع که می‌خواهد، بیان هنر کند؛ ولی برای کسی مثل من که بیماری شاعر شدن را ندارم، نباید این‌گونه باشد.
او ادامه داد: در مورد شاهنامه این کار دشوار است؛ چون حماسه ملی ماست و با عاطفه و احساسات ما عجین شده است و ما نمی‌توانیم خودمان را رها کنیم و مانند یک آدم بی‌طرف آن را ارزیابی کنیم. این بیت که «چون ایران نباشد تن من مباد» در هیچ نسخه‌ای از شاهنامه نیست. من نمی‌گویم این بیت بد است؛ اما به شاهنامه مربوط نیست و بیت «بسی رنج بردم در این سال سی» فقط در نسخه منسوب به فردوسی آمده است. بیتی که درباره زن‌ستیزی فردوسی هست، نیز مربوط به گرشاسب‌نامه است و به فردوسی منتسب شده است.
امیدسالار افزود: همه می‌دانند فردوسی بزرگ است. هزار سال است که هر ایرانی با شاهنامه سر و کار دارد، می‌داند که درجه فصاحت فردوسی چقدر است. لزومی ندارد که ما هر سال کنفرانس برگزار کنیم و بگوییم فردوسی بزرگ است. باید بگوییم چه چیز تازه‌ای در شاهنامه یافته‌ایم.
او خطاب به دانشجویان گفت: این را باید شما بررسی کنید و مواظب باشید در بررسی شاهنامه به گمراهی نیفتید؛ چون بخش‌هایی از شاهنامه قابلیت اشتباه فهمیده شدن را دارد. در بررسی شاهنامه کلاه‌تان را قاضی کنید و به این کتاب با انصاف نگاه کنید. در ادامه لوح تقدیری به محمود امیدسالار تقدیم شد.
در پایان این همایش و بعد از استراحتی ۳۰ دقیقه‌ای، اجرای گروه فردوسی و شهرام ناظری آغاز شد که در ابتدای این اجرا، دانشجویان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با لوح‌های تقدیر از شهرام ناظری و اعضای گروه فردوسی تقدیر کردند. در ابتدای این اجرا، شهرام ناظری بیت‌های آغازین داستان بیژن و منیژه را با سه‌تار تک‌نوازی و تک‌خوانی کرد؛ «شبی چون شبح روی شسته به قیر/ نه بهرام پیدا نه کیوان نه تیر» سپس با موسیقی گروه فردوسی و آواز شهرام ناظری، داستان ضحاک ماردوش و قیام کاوه آهنگر در شاهنامه روایت شد.
شهرام ناظری درباره اجرای خود از شاهنامه فردوسی گفت: این موسیقی بر اساس ساز‌های مقامی است. در موسیقی اقوام ایرانی شاهنامه حضور دارد؛ اما در موسیقی سنتی ما نیست. در مناطق مختلف ایران هنوز شاهنامه هست و قرن‌ها قبل، شاهنامه‌خوانی رایج بوده و در ۲۰۰ سال اخیر کم شده و به جایی رسیده که از موسیقی سنتی حذف شده است.
این هنرمند افزود: من به خاطر علاقه‌ام به ادبیات از کودکی و علاقه به ادبیات حماسی و عرفانی که دو ستون اصلی ادبیات ایران است، به این موضوع جذب شدم و چون در موسیقی ما حضور نداشت، من به دنبال آن و به دنبال لحن‌های حماسی رفتم و در حد بضاعتم روی این موضوع کار کردم و از چهار سال پیش تا کنون چند نوع شاهنامه را خواندم که یکی از آن‌ها، شاهنامه مقامی است.
ناظری گفت: چهار سال پیش که می‌خواستم شاهنامه را اجرا کنم، جو مناسبی حاکم نبود؛ اما اخیرا به خاطر مدیریت سالم‌تر در مراکز موسیقی راه هموار‌تر شده و من پارسال برای اولین بار توانستم این کار را انجام دهم. در سه سال گذشته که در خارج از ایران شاهنامه اجرا می‌کردم، تأسف می‌خوردم که چرا نمی‌شود این کار را در کشورم انجام دهم.
او با اشاره به این موضوع که به خاطر دانشجویان در این مراسم حضور پیدا کرده است، گفت: امیدوارم سال‌های آینده سالن مناسب موسیقی در دانشگاه تهران ایجاد شود و ما بتوانیم به این‌جا بیاییم و با کیفیت بهتری برنامه اجرا کنیم.
نظر شما :