شاهنامه شاه طهماسب سرانجام چاپ می‌شود
به گزارش خبرگزاری مهر، اوایل امسال بود که شالویی خبری مبنی بر چاپ کتابی که چندین سال است هنردوستان ایران مشتاق دیدنش هستند یعنی شاهنامه شاه طهماسب را منتشر کرد.
شاهنامه شاه طهماسب، نفیس‌ترین شاهنامه عصر صفوی با ٢۵٨ مجلس نقاشی از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های شاهنامه به شمار می‌رود که با منظومه حماسی در یک هزار و ٢٠٠صفحه به خط نستعلیق درآمده است.
تاریخ آغاز شاهنامه طهماسبی به دوره سلطنت شاه اسماعیل صفوی، احتمالا به دو سال قبل از فوت شاه اسماعیل صفوی باز می‌گردد. پس از شاه اسماعیل، پسرش طهماسب اول کار را دنبال کرد.
این اثر نفیس تا اوایل قرن نوزدهم در دربار عثمانی بوده و دیگر خبری از آن به دست نیامده تا اینکه در سال ١٩٠٣ میلادی در نمایشگاه آثار هنر اسلامی در موزه هنرهای تزیینی پاریس به نمایش گذاشته می‌شود.
صاحب آن در این زمان «بارون دو روچیلد» است. سال ١٩۵٩ میلادی آرتور هوتن آن را از نوه بارون روچیلد خریده و شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هوتن» تغییر نام می‌دهد.
او سال ١٩٧٠ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ٧٨ صفحه از این شاهنامه را به موزه متروپولیتن هدیه می‌کند. اواسط دهه ١٩٧٠، نامه‌ای به دولت ایران می‌نویسد و پیشنهاد می‌کند باقی نسخه را به قیمت ٢٠ میلیون دلار به ایران بفروشد اما گویا دولت ایران که در آن زمان دچار کمبود منابع ارزی است، موفق به خرید بقیه نسخه‌ها نمی‌شود.
پس از آن هفت مجلس از نقاشی‌های شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت ۳.۱ میلیون دلار حراج می‌شوند. چند سال بعد، ۴١ نقاشی در گالری اگینو در لندن فروخته می‌شوند و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تاسیس رضا عباسی خریداری می‌شود.
سال‌ها بعد هوتن برگ‌های باقی مانده از شاهنامه طهماسبی را به طور امانی به بانک لویدز لندن می‌سپارد و از کریستی می‌خواهد آن‌ها را هم حراج کند. کریستی هم در طی دو سال ١۴ برگ از اوراق شاهنامه را می‌فروشد. همزمان با درگذشت هوتن، از ٢۵٨ مجلس نقاشی‌های نسخه، ١١٨ مجلس باقی‌مانده است.
بنا بر این گزارش، سال ١٣٧٢ دولت ایران با پیشنهاد فرزند هوتن که بنا به وصیت پدر مامور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده است، موافقت می‌کند و برای باز پس‌گیری این شاهنامه یکی از تابلوهایی را که می‌گویند در ایران قابل نمایش نبوده، با ١١٨ برگ از شاهنامه طهماسبی معاوضه می‌کند. بنابراین تابلوی زن شماره سه دکونینگ به خانواده هوتن و ١١٨ برگ باقی‌مانده از شاهنامه طهماسبی، به ایران بازمی‌گردد.
حال و بعد از تمام این ماجرا‌ها که بر این اثر نفیس هنری گذشته است، قرار شد که با چاپ این کتاب در قطع و شکل اصلی آن یکی از شاهکارهای هنر ایرانی اسلامی در اختیار عموم قرار گیرد و خبر این رخداد را نیز محمود شالویی، مدیر موزه هنرهای معاصر و مدیر مرکز امور تجسمی ارشاد را در اوایل امسال داد و تاکید کرد که این کتاب تا آخر سال نود به بازار می‌آید.
شالویی در مورد این کتاب به خبرنگار مهر گفت: این برنامه یک برنامه دوسویه است که یک طرف آن موزه ایستاده و طرف دیگر فرهنگستان هنر است. وی افزود: آنچه که به ما مربوط می‌شود و تعهدات ما بوده است را انجام دادیم. قرار بر این بود که ما تهیه اسلاید از آثار و در اختیار فرهنگستان هنر قرار دادن را برعهده داشته باشیم که این کار‌ها را انجام دادیم.
مدیر موزه هنرهای معاصر گفت: امیدواریم که فرهنگستان هنر امسال و هرچه زود‌تر این کتاب را به بازار ارائه دهد زیرا ما تا آنجایی که می‌توانستیم از جاهایی که امکانش بود عکس‌هایی از شاهنامه طهماسب با کیفیت بالا را در اختیار فرهنگستان به گذرایم.
بحث درباره انتشار شاهنامه شاه طهماسب که در حال حاضر در موزه هنرهای معاصر نگهداری می‌شود، به شکل کتاب از همان سال‌های ورود این اثر به کشور آغاز شد و فرهنگستان هنر آن را در دستور کار خود قرار داد. آخرین قرار اعلام شده این بود که کتاب در سال ۸۷ و پس از رونمایی در همایش ملی شاهنامه‌نگاری، در اندازه اصل آن با قطع سلطانی بزرگ و شمارگان پنج هزار نسخه منتشر شود.
شاهنامه شاه طهماسب (یا شاهنامه طهماسبی) که آن را گنجینه هنر نگارگری و خوشنویسی ایران عصر صفوی می‌دانند، به فرمان شاه اسماعیل و به وسیله مشهور‌ترین هنرمندان دوره صفوی و طی حدود ۲۰ سال نگارگری شد.
اصل این اثر ۲۵۸ مینیاتور را در برداشته اما از حدود یک قرن پیش دست به دست گشته، برگ‌هایی از آن جدا شده و آنچه از آن به جا مانده ۱۱۸ نگاره است. این کتاب حدود ۱۶ سال پیش به ایران بازگردانده شد و قرار بود با همکاری فرهنگستان هنر و موزه هنرهای معاصر به چاپ برسد که این کار تا زمان فعلی انجام نشده است.
از سوی دیگر علیرضا اسماعیلی مسوول انتشارات فرهنگستان هنر، انتشار این شاهنامه را قطعی دانست و درباره دلایل تعلل در انجام این کار هم گفت: شاهنامه شاه طهماسب طبق قرارمان منتشر می‌شود و تعللی در کار نبوده است.
وی ادامه داد: سال‌ها قبل موزه متروپولیتن آمریکا یک کاتالوگ از آثار شاهنامه شاه طهماسب چاپ کرد که چیز قابل اعتنایی نبود ولی به جز این اثر دیگر مکتوبی در مورد شاهنامه شاه طهماسب نداریم. وی بیان کرد: در مورد کتاب اخیر که قرار است فرهنگستان آن را به چاپ برساند باید بگویم که کار‌ها صفحه‌آرایی شده و کارهایی که از موزه‌های خارجی نیز گرفته شده به کل کار اضافه شده‌اند.
موزه متروپولیتن آمریکا، موسسه آقاخان و موسسه خلیلی از انگلستان و موزه هنرهای اسلامی قطر سه موسسه‌ای هستند که به گفته اسماعیلی عکس آثار خود را در اختیار مدیر بخش چاپ شاهنامه طهماسب قرار دادند تا در این کتاب به چاپ برسد.
وی در مورد شکل چاپ این کتاب توضیح داد: یک صفحه نگاره و در طرف دیگر و روبروی نگاره توضیحات و اشعار مرتبط به نگاره به دو زبان فارسی و انگلیسی چاپ خواهد شد. قطع این کتاب سلطانی است و به شکل نفیس چاپ خواهد شد. وی تصویر جلد این کتاب را اینگونه توصیف کرد: تصویر روی جلد برگرفته و کاملا شبیه آن چیزی است که در اصل بوده است و ما در مورد جلد این اثر بران شدیم که به اصل اثر وفادار بمانیم.
اسماعیلی در مورد مقدمه کتاب توضیح داد: دو مقدمه در این کتاب داریم. اولی را دکتر علی دوانی و دیگری را استاد محمد تجویدی که در پاریس ساکن هستند برای این کتاب نگاشته‌اند. مسوول انتشارات فرهنگستان هنر در پایان در مورد زمان دقیق چاپ این کتاب گفت: تقریبا تمام کارهای این کتاب تمام شده است ولی با توجه به نزدیک شدن به عید و شلوغی کار در چاپخانه‌ها از یک سو و نفیس بودن این اثر در سوی دیگر فعلا از چاپ خودداری و آن را به بعد از عید موکول کردیم.
نظر شما :