معاون موسسه تنظیم و نشر آثار امام: هاشمی رفسنجانی اگر مصلحت بداند باید خاطراتش را منتشر کند

* در زمان حیات حضرت امام از سوی برخی افراد مطالبی بیان شد درباره بعضی رویدادهای انقلاب از جمله رفتن امام از نجف به... یا نامه‌ای از حضرت امام منتشر شد که مورد تشکیک قرار گرفت که آیا این نامه از امام هست یا نیست؟ این موضوع را مرحوم حاج ‌احمدآقا با امام در میان می‌گذارد و در پی راه‌حل می‌گردد و در ‌‌نهایت به این نتیجه می‌رسد که برای حفظ این اسناد، سخنرانی‌ها و نامه‌ها از امام به صورت مکتوب مجوز بگیرد تا دفتری تاسیس شود. تا پیش از آن تنها دفتری در همین جماران وجود داشت برای پاسخگویی به مراجعات و جمع و ضبط آثار امام که همراه با حاج‌ احمدآقا کلا حدود ۲۰ نفر آن را اداره می‌کردند. این در شرایطی است که این دفتر علاوه بر جمع‌آوری آثار امام، وظیفه سر و سامان دادن به ملاقات‌های مردمی و پاسخگویی به پرسش‌های مردم از جمله مسایل شرعی را نیز برعهده داشت. به هر حال وقتی این مشکلات در سال ۶۷ بروز می‌کند حاج‌احمدآقا از امام مجوز کتبی می‌گیرد برای راه‌اندازی دفتری که در آن پرونده‌های حضرت امام در ساواک، کتاب‌های ایشان، نامه‌ها و... را جمع‌آوری و حفظ کند. حضرت امام در ۱۷ شهریور سال ۶۷ در پاسخ به ایشان در واقع مجوز لازم برای تنظیم و تدوین تمامی مسایل مربوط به خود را صادر می‌کنند. حاج‌احمدآقا براساس طرحی که به همین منظور تدوین شده دستور تاسیس موسسه تنظیم و نشر آثار امام را می‌دهد (۱۸ شهریور ماه ۱۳۶۷) که در ۱۴ آبان سال ۶۸ با توجه به وظایف این دفتر، قانونی در مجلس تصویب می‌شود تحت عنوان قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی و الحاقیه آن که در آن هم به وظایف این موسسه اشاره می‌شود، هم تاکید می‌شود حکم‌ها، گفتار، آثار و مصاحبه‌های حضرت امام باید در این موسسه گردآوری شود و از همه نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها نیز خواسته شده که با این موسسه همکاری کنند. در آن زمان بر اساس حکم مرحوم سید احمدآقا در جایگاه تولیت موسسه، حاج آقا محمدعلی انصاری سرپرستی موسسه را بر عهده می‌گیرند و قائم‌مقامی موسسه نیز برعهده دکتر حمید انصاری گذاشته می‌شود. پس از فوت حاج‌احمدآقا نیز سیدحسن خمینی مسئولیت تولیت مجموعه را عهده ‌دار هستند.

* در بخش «تاریخ شفاهی» که محور اصلی آن بر مصاحبه و دریافت خاطرات شخصی از افراد است تاکنون بیش از ۵۰ جلد خاطرات اشخاص را منتشر کرده‌ایم که البته آن مجموعه خاطراتی را که خود افراد منتشر کرده‌اند، شامل نمی‌شود مثل خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که ایشان جداگانه آن را منتشر کرده و در بخش‌هایی از آن به خاطرات خود با حضرت امام اشاره کرده است. الان هم در حال ضبط و ویراستاری خاطرات بیش از صد نفر دیگر هستیم. ولی هیچ کدام از این‌ها جای صحیفه را نمی‌گیرد زیرا این مجموعه یک سند تاریخی و مسلم است. درحالی که تاریخ شفاهی به‌ویژه که در جلسه‌ای خصوصی بین او و امام راحل مسائلی رد و بدل شده است چندان نمی‌تواند مورد اعتماد باشد. البته بخش عمده‌ای از این‌ها را هم پس از اصلاح منتشر می‌کنیم.

* یک مجموعه ۱۶ یا ۱۷جلدی هم با عنوان «اسناد ساواک درباره یاران حضرت امام» در دست انتشار است. سعی می‌کنیم تا پایان امسال به بازار بیاید.

* در همه جای دنیا این‌گونه است که اسناد مکتوب (سخنرانی‌های مستقیم یا احکام صادره) اسناد درجه اول حساب می‌شوند. اسناد درجه دوم اسناد شفاهی هستند که معمولا وقتی یک فرد ثالث صحت آن‌ها را تایید کند مقرون به صحت است که بیشتر اسناد نیز این‌گونه است. ولی جایی که دیدارهای حضرت امام دونفره است که البته بسیار محدود است، آنجایی که با اندیشه‌های ایشان منافات نداشته باشد قابل پذیرش است ولی گاهی مباحثی نقل می‌شود که با اصول و مبانی فکری امام مغایرت دارد. در چنین شرایطی طبیعتا روایت قابل پذیرش نیست. البته نه اینکه معتقد باشیم فرد راوی دروغ می‌گوید، بلکه بر این تصوریم که فرد مذکور سخن امام را به خوبی متوجه نشده است. به عنوان مثال امام بسیار معتقد به وحدت در جامعه بودند، حال اگر فردی مدعی شود که در دیدار با ایشان حرفی کاملا خلاف زده شده طبیعتا نمی‌تواند مورد پذیرش قرار گیرد. در واقع ما صحت روایات این‌گونه را ارجاع می‌دهیم به امهات فکر و اندیشه امام. البته در مورد اسنادی که مراکز دیگر منتشر می‌کنند ما تنها در صورتی می‌توانیم صحت آن‌ها را تایید کنیم که با ما مکاتبه شود اما اگر بدون اطلاع موسسه این اقدام صورت بگیرد ما کاری نمی‌توانیم بکنیم.

* از میان کسانی که خاطراتشان منتشر نشده، آقای [شیخ حسن] صانعی است که ما همین جا از ایشان می‌خواهیم به گروه ما وقت بدهند که خاطرات ایشان را به عنوان کسی که سال‌ها یار امام و در کنار ایشان بوده است، ثبت و ضبط کنیم؛ حتی آقای هاشمی رفسنجانی هم خاطراتی دارند که اگر مصلحت بدانند باید منتشر کنند. اما از جمله کسانی که بسیار به امام نزدیک بود مرحوم آیت‌الله توسلی بود که بخشی از خاطرات ایشان منتشر شد اما بخشی دیگر متاسفانه همراه ایشان ماند. خود حاج‌احمدآقا یک تاریخچه کامل بود که متاسفانه فرصتی برای ثبت خاطرات ایشان نماند. اخیرا گروه ما خاطرات آقای امام جمارانی را جمع‌آوری کرده و در حال تنظیم آن هستیم که خاطرات بسیار جامعی است.