درگذشت جواد شهرستانی که می‌خواست شهردار امام باشد
شهردار تهران که در آستانه انقلاب استعفا داد
تاریخ ایرانی: جواد شهرستانی آخرین شهردار پایتخت در حکومت پهلوی در سن ۹۳ سالگی در مشهد درگذشت. شهرداری که حضورش در ساختمان بلدیه تهران بیشتر از چند ماه نبود اما در زمان او کلنگ مهم‌ترین بناهای فرهنگی و اجتماعی پایتخت از جمله موزه هنرهای معاصر، تالار وحدت، بهشت زهرا و تئاتر شهر زده شد. او تنها شهردار دوره پهلوی است که هنوز نامش بر یکی از محله‌های مشهد باقی مانده است.
در ۱۰۸ سالی که از تصویب قانون بلدیه پایتخت در مجلس دوم گذشت و میرزا عباس مهندس‌باشی به عنوان نخستین شهردار تهران در ساختمان بلدیه در خیابان جبه‌خانه مستقر شد تا امروز ۵۷ نفر به عنوان شهردار تهران انتخاب شدند. ۵۷ مردی که تهران را به شکل امروزی تبدیل کردند و در شادی و غم‌ها و آبادی‌ها و خرابی‌های شهری شریک بودند. جواد شهرستانی یکی از این شهرداران بود که برای رسیدن به شهرداری تهران در میدان توپخانه از شهرداری زادگاهش مشهد گذشت.
شهرستانی مانند موسی مهام یکی از شهرداران قبل از خود و محمدباقر قالیباف شهردار کنونی تهران متولد و بزرگ شده مشهد بود. او فرزند سید هاشم شهرستانی بود که سال ۱۳۰۳ به دنیا آمد. پدرش دبیرالکتاب و مصحح کتب خطی آستان قدس رضوی و کتابخانه حضرتی بود. او پس از طی دوران تحصیل در دبیرستان ابن‌یمین و فردوسی در کنکور سراسری شرکت کرد و با رتبه بالا توانست بورسیه ارتش شود و در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد. بعد از پایان تحصیلات لیسانس از مهرماه سال ۱۳۲۴ وارد خدمت ارتش شد و تا درجه ستوان یکمی در دانشگاه تهران به تحصیل اشتغال داشت. پس از تسلیم پایان‌نامه فوق‌لیسانس خود در رشته الکترومکانیک از دانشکده فنی دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۸ به لشکر ۸ خراسان منتقل شد و با ارتقای درجه به سروانی به عنوان رئیس تعمیرگاه مخابرات مشغول به کار شد. او از سال ۱۳۳۷ با درجه سرگردی در پست سازمانی معاون مخابرات لشکر ۸ خراسان برای برقراری ارتباطات مخابراتی لشکر با کلیه واحدهای تابع بخصوص مرزهای خراسان و سپاه و ستاد ارتش کار خود را ادامه داد.
در مهرماه سال ۱۳۳۹ با توجه به سابقه تحصیلی و خدمتی بنا به درخواست رئیس دانشگاه فردوسی مشهد و موافقت ارتش با حفظ کلیه سوابق خدمتی به این دانشگاه منتقل شد و به عنوان استاد فیزیک در دانشکده پزشکی و پس از تأسیس دانشکده علوم، تدریس فیزیک الکترونیک را در آن دانشکده به عهده گرفت. شهرستانی مدت یکسال از طریق دانشگاه فردوسی برای تحقیق و مطالعات به «ساکله» مرکز تحقیقات رسمی فرانسه اعزام شد.
او به عنوان اولین رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل برق منطقه‌ای خراسان انتخاب شد و در دوره مدیریتش برق را به مناطق روستایی زیادی در استان برد. یکی از کارهای مهم شهرستانی در برق منطقه‌ای خراسان خرید و نصب و بهره‌برداری از دو دستگاه توربین بخار به ظرفیت ۲۵ هزار کیلووات (بیش از دو برابر ظرفیت نیروگاه موجود آن زمان)، احداث شبکه انتقال و توزیع نیرو و ایجاد شبکه روشنایی شهر مشهد بود و تا سال ۱۳۴۷ در شرکت برق مشهد بود. احداث کوی آب و برق و بنای منازل مسکونی برای کارکنان و کارگران آب و برق مشهد یکی دیگر از اقدامات شهرستانی در زمان حضورش در اداره برق مشهد بود؛ منطقه‌ای که در حال حاضر یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق مشهد است که بخشی از آن هنوز به نام کوی شهرستانی خوانده می‌شود. عملکرد خوب او در اداره برق خراسان باعث شد تا انجمن شهر مشهد از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۴ شهرستانی را با حفظ سمتش در اداره برق خراسان به عنوان شهردار مشهد انتخاب کند. حضورش در ساختمان شهرداری مشهد در میدان مجسمه - شهدای کنونی - بیشتر از دو سال نبود اما تلاش‌هایش برای بهتر شدن وضع این شهر باعث شد تا به عنوان شهردار نمونه انتخاب شود. انتخابی که باعث شد در سال ۱۳۴۷ با رأی کامل اعضای انجمن شهر تهران به میدان توپخانه پایتخت نقل مکان کند.
او در طول یازده ماهی که در شهرداری تهران بود اقدامات موثری را انجام داد و سنگ بنای مکان‌های مهم فرهنگی و اجتماعی شهر را گذاشت. شهرستانی نخستین کسی بود که اعلام کرد تهران با توجه به گسترش هر روزه احتیاج به یک گورستان متمرکز دارد. به دستور او گروهی در شهرداری تهران مطالعات ساخت نخستین گورستان یکپارچه تهران را آغاز کردند. در نهایت نیز قرار شد این گورستان در جنوب تهران راه‌اندازی شود. همچنین مطالعات ساخت دو سالن بزرگ یکی برای تئاتر و دیگری برای موسیقی و اپرا آغاز شد و کلنگ افتتاح آن‌ها یکی پایین‌تر از چهارراه کالج و دیگری در محل کافه شهرداری بر زمین خورد. هرچند بهشت زهرا و تئاتر شهر و تالار وحدت در زمان حضور شهرستانی افتتاح نشد اما بنیانش در همان زمان گذاشته شد. او در سال ۱۳۴۸ جایش را به غلامرضا نیک‌پی داد و به وزارت راه رفت و چند سالی به عنوان وزیر راه مشغول کار بود.
نیک‌پی که یکی از طولانی‌ترین دوران شهرداری تهران را پیش از انقلاب داشت در سال ۵۶ بار دیگر جای خود را به شهرستانی داد. شهرستانی تا بهمن ۱۳۵۷ در سمت شهردار تهران باقی ماند. او نخستین مدیر حکومت پهلوی بود که استعفای خود را به امام خمینی تقدیم کرد. روزنامه کیهان آن روز به نقل از نزدیکان امام خمینی نوشت: «جواد شهرستانی شهردار تهران تقاضا کرده بود با امام ملاقات و گفت‌وگو کند. امام خمینی گفت ایشان را بعد از استعفا خواهد پذیرفت. شهردار تهران به دنبال این نظر امام از سمت خود استعفا داد. امام بعد از استعفا، شهرستانی را پذیرفت و با ایشان گفت‌وگو کرد. بعد از پایان این ملاقات شهرستانی گفت بعد از پایان گفت‌وگو، امام خمینی او را مأمور اداره شهرداری کرده است.»
خبرنگار سیاسی اطلاعات که در اتاق حاضر بود شاهد سخنان شهردار به امام خمینی بود. جواد شهرستانی گفت: «بنا بر خواست اکثریت ملت ایران و تصمیم قاطع ملت شما رهبر انقلابی هستید که به برکت اسلام به پیروزی خواهد رسید و از آنجا که دولت فعلی غیرقانونی است و این غیرقانونی بودن از سوی ملت ایران و شخص امام مکرراً بازگو شده است، من از سمت خود به عنوان شهردار تهران استعفا می‌دهم.» شهرستانی سپس استعفانامه خود را که بر اساس همین جملات تنظیم شده بود تسلیم امام کرد. وی سپس گفت: «اگر امام ضروری بدانند به عنوان شهردار امام خمینی - نه شهردار دولت - به سر کار خود بازخواهم گشت.» امام خمینی گفتند که این مساله به متن استعفانامه اضافه شود و به شهردار تاکید کردند تصمیم مقتضی را به اطلاع او خواهند رساند.
روز ۱۵ بهمن خبرنگار کیهان با نزدیکان شهرستانی تماس گرفت و آن‌ها اظهار داشتند که جواد شهرستانی سخنان حضرت آیت‌الله خمینی را به عنوان قبول استعفای خود تلقی کرده و به همین علت از امروز دیگر در شهرداری حاضر نشده است و امور شهر را معاونان شهرداری تا روشن شدن وضع اداره خواهند کرد. شهرستانی بلافاصله پس از تسلیم استعفا با خانواده خود عازم شمال شد. یک روز پس از اعلام استعفای شهرستانی، یک مقام دولت اعلام کرد که دستور داده شده است از خروج شهردار تهران از کشور جلوگیری شود. این مقام تاکید کرد که به انجمن شهر تهران نیز اطلاع داده شده است که فوراً نسبت به تعیین جانشین برای شهرستانی اقدام شود. این مقام گفت: جواد شهرستانی که هم اکنون در پرونده‌ای مربوط به سوءاستفاده در خرید کامیون و تریلر برای وزارت راه مورد اتهام و تعقیب است، به دنبال اطلاع از این نکته که چون در کابینه‌های گذشته مشارکت داشته است، پس از تصویب لایحه تعقیب مفسدین از طرف مجلسین او نیز مورد تعقیب قرار خواهد گرفت، این تصمیم را گرفت.
خبرنگار کیهان روز ۱۶ بهمن با رئیس انجمن شهر تهران تماس گرفت و در مورد تصمیم این انجمن درباره استعفای شهرستانی سؤال کرد. رئیس انجمن شهر تهران در این باره گفت از آقای شهرستانی تاکنون استعفانامه‌ای مکتوب به انجمن شهر تهران نرسیده است ولی با توجه به گفته‌های رادیو تلویزیون درباره ممنوع‌الخروج بودن ایشان و همچنین حاضر نشدن شهردار به مدت دو روز در محل کارش و با توجه به اعلام دولت به انجمن شهر که شهردار جدیدی انتخاب کنید، امروز نامه‌ای به شهرداری تهران نوشته شده است تا علت عدم حضور آقای شهرستانی در محل کارش برای انجمن شهر روشن گردد. بدیهی است پاسخی که از شهرداری تهران به انجمن می‌رسد تکلیف انجمن شهر تهران را روشن خواهد کرد.
شهرستانی روز ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ در نامه سرگشاده‌ای به شاپور بختیار، نخست‌وزیر نوشت: من می‌دانستم ملاقات من برای اجازه‌گیری از مقام خود با امام خمینی موجب ناراحتی و کینه‌توزی می‌شود. شهرستانی در ادامه نامه ضمن اعتراض به تهمت اختلاس که به او زده شده، اعلام کرد که شهردار پایتخت منصوب دولت نیست و منتخب مردم تهران است و نخست‌وزیر حق نداشته به انجمن شهر دستور جانشینی شهردار را بدهد.
بنا به رأی دولت موقت محمد توسلی به عنوان شهردار تهران انتخاب شد. شهرستانی بعد از این به مشهد رفت و چند سالی خانه‌نشین بود. او بعد از مدتی به عنوان استاد دانشگاه به دانشگاه فردوسی بازگشت. شهرستانی در سال‌های پایانی عمر خود در بخش خصوصی به عنوان مجری مجتمع گردشگری گلستان شاندیز به کارهای عمرانی و در بنیاد دانشگاه فردوسی و جامعه یاوران خراسان به کارهای اجتماعی مشغول بود.
نظر شما :