مسجدجامعی: شناسنامهٔ تهران در حال پاک شدن است/ تهران یک موزه ـ شهر است
به گزارش خبرگزاری ایسنا، رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی کشور عصر روز گذشته (یکشنبه، ۳۱ اردیبهشت ماه) در مراسم بزرگداشت روز جهانی موزه، ادامه داد: شعار ایکوم جهانی در طول یک سال به بهانه‌های مختلف از زاویه‌های گوناگون قابل تأمل است، با تفکر در این شعار می‌توان به وجه‌های مختلفی از موزه رسید و آن را آشکار کرد.
او بیان کرد: زمانی که به سابقهٔ تاریخی کشورهای مختلف توجه می‌کنیم، شکل‌گیری فرهنگ‌ها یکی از نکات بسیار مهم در این حوزه است و شاید یکی از مهم‌ترین صحنه‌هایی است که به ما امکان می‌دهد فرهنگ‌های مختلف را بسنجیم.
وی اظهار کرد: امروزه یکی از اتفاق‌هایی که بر اثر تحولات عرصهٔ تکنولوژی و ارتباطات رخ داده، تعامل جهانی است که اکنون در شدید‌ترین وضعیت خود قرار دارد. این امر به ناگزیر جهان ما را دچار وضعیتی کرده که دچار سکون در مقابل تعاملات ناممکن شده است، هرچند این قضیه از قدمت زیادی برخوردار نیست. از سوی دیگر، شدت این تغییر و تحولات گاهی این توهم را ایجاد کرده است که ما شخص دیگری شده‌ایم و در جهان معاصر نسبتی با گذشتهٔ خود نداریم، گاهی توهم زده‌ایم که ما مریخی‌هایی هستیم که به تازگی به زمین آمده‌ایم. بسیاری از نظریه‌پردازان منکر کیستی هستند، اما چون به حرف گربه سیاه باران نمی‌بارد، چه بخواهیم و چه نخواهیم با وجود این همه تغییر و تحول، هر جایی برای خود یک نقطه است.
بهشتی همچنین گفت: روزگاری در سفره‌هایی که می‌انداختیم، در لباسی که می‌پوشیدیم و خانه‌ای که می‌ساختیم، خود را معرفی می‌کردیم، فرصت این کار را داشتیم؛ اما امروزه این امکان از ما گرفته شده است. اکنون تلویزیون سامسونگ داریم که حتی معرف خود کره‌ای‌ها هم نیست و در خانه‌هایی زندگی می‌کنیم که معرف ما نیستند. خانه‌هایی که نمی‌دانیم چه کسی را معرفی می‌کنند. دستاوردهایی داریم که معرف هیچ کیستی‌ای نیستند تا بتوانیم خود را در آن‌ها ببینیم یا معرفی کنیم. اکنون این وظیفهٔ سنگین فقط بر عهدهٔ موزه‌ها گذاشته شده است، چون تقریبا چیز دیگری باقی نمی‌ماند.
او اضافه کرد: درست است که ما به مثابه موزه‌دار باید متوجه باشیم که در این جهان چه کاری انجام دهیم و چه بهره‌ای از این تغییر و تحولات می‌گیریم، ولی آنچه ممکن است از دست برود، این است که ما دچار یک نوسان عمیق و توهم گسترده از عدم شناخت خود شویم. متأسفانه امروز شاهد نظریه‌پردازی‌هایی در این حوزه هستیم مبنی بر اینکه ما کسی نیستیم و سرزمین ما جایی نیست، پس معتقد هستم ایکوم شعار سنجیده‌ای را برای امسال انتخاب کرده و در آن، سنگینی این مسوولیت را بر عهدهٔ همهٔ موزه‌داران گذاشته است.
در این مراسم، دبیر کمیتهٔ ملی یونسکو در ایران نیز اظهار کرد: برای پی بردن به اهمیت و جایگاه موزه می‌توان به تولید فرهنگ و کالاهای فرهنگی در پنج روند جهانی توجه کرد؛ انبوه شدن تقاضا برای کالاهای فرهنگی، متنوع شدن تولید و توزیع سرویس‌دهندگان، تجاری شدن، خصوصی‌سازی و بین‌المللی شدن موضوع فرهنگ، پنج روند جهانی هستند که در حوزهٔ فرهنگ قابل توجه هستند.
محمدرضا سعیدآبادی بیان کرد: برای ایفای شایستهٔ نقش فرهنگ و تنوع فرهنگی، هرچند مشکلات زیادی پیش رو داریم، اما با توجه به اینکه عرصهٔ مشاع فرهنگی وجود دارد می‌توانیم داشته‌هایمان را نشان دهیم.
وی افزود: برای هر حرکت، به یک ایستادن و تفکر نیاز داریم. در این ایستادن، موزه‌ها هستند که به این قضیه اهمیت می‌دهند. موزه‌ها جایگاهی برای اندکی ایستادن، تأمل کردن و حرکت دوباره و در نهایت، جایگاه در حال تغییری دارند. پس قطعا موزه‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند.
در ادامهٔ این مراسم، رییس کمیتهٔ ملی موزه‌های ایران (ایکوم) در سخنانی با تبریک آغاز دوبارهٔ فعالیت سه موزهٔ تعطیل شده در کشور از مسوولان میراث فرهنگی برای بازگشایی این موزه‌ها تشکر کرد و گفت: در طول ماه‌های گذشته، موزه‌های میرعماد، بهزاد و نقاشی پشت شیشه دوباره فعالیت خود را آغاز کردند. امیدواریم قدیمی‌ترین موزهٔ شهر تهران – موزهٔ هنرهای ملی - نیز به محل قدیمی خود و جایگاه اصلی‌اش بازگردانده شود.
به گزارش ایسنا، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور نیز در این مراسم اظهار کرد: موزه در عین حال که سابقهٔ تاریخی یک کشور را بیان می‌کند، به دنبال متوقف کردن ما در تاریخ نیست. میراث فرهنگی همیشه در طول تاریخ و در فرآیند تغییر و تحولات تاریخی، پویایی، نشاط و تحول را در ذات خود به جامعه تزریق می‌کند.
مسعود علویان صدر موزه‌ها را مکان‌هایی دانست که بستر توسعه را فراهم می‌کنند و جریان‌ساز یک حرکت عظیم هستند و ادامه داد: موزه‌ها یک فرآیند توسعه را به عنوان پشتیبان ایجاد می‌کنند و این مسوولیتی خطیر است. پس باید شکل، کالبد و محتوا در آن تغییر کند. ساختارشکنی در محتوای موزه‌ها و حرکت به این سمت که همهٔ اجزا در هویت دادن مؤثر باشند، نقش موزه را ایجاد می‌کند. باید به مرور از شهر موزه‌های تاریخی صحبت کنیم و مفاهیم هویت‌ساز را در وجود شهرهای تاریخی دنبال کنیم. مراسم میراث فرهنگی جریان و کالبد را باید در جهتی که توسعه در آن باشد، هدایت کند. زمانی که توسعه را در دل مفاهیم قرار می‌دهیم می‌توانیم آن را داشته باشیم.
او مهم‌ترین وظیفه در این حوزه را تبیین ابعاد مختلف موزه در اشکال و طرح‌های متفاوت دانست و بیان کرد: در جریان جهانی شدن یکی از آسیب‌پذیر‌ترین مفاهیم، خود فرهنگ‌ها هستند. ما ضمن حمایت از همهٔ مفاهیم فرهنگی اعم از طبیعی و معنوی باید به دنبال این باشیم که میراث فرهنگی به عنوان یک آیینه تبیین شود. وی افزود: امسال سال موزه‌هاست، ۱۴ موزهٔ منطقه‌ای را در دست بهره‌برداری داریم و قصد داریم ۳۰ موزه ـ مدرسه در سراسر کشور ایجاد کنیم.
در این مراسم احمد مسجدجامعی ـ عضو شورای اسلامی شهر تهران ـ نیز در سخنانی اظهار کرد: در این فضا به یاد موزۀ هنرهای ملی افتادم. این موزه در جای خوبی قرار داشت. در دورانی که در وزارت ارشاد خدمت می‌کردم، همیشه مهمانان خود را برای بازدید از این موزه می‌بردم. پس از بازدید تأثیر آن را در رفتار و بیانشان به وضوح می‌دیدم.
وی میدان بهارستان را یکی از شناسنامه‌های تهران دانست و گفت: تهران شهر بی‌شناسنامه‌ای نیست؛ اما جهان در حال تغییر، تهران را یکی از بهترین‌ها در این حوزه می‌دانند. در حالی که تهران شهر با شناسنامه‌ای است. هر مکان یک امکاناتی دارد، بهارستان نیز از آن مکان‌هاست؛ نخستین دانش‌سرا در این میدان قرار داشت، عمارت مسعودیه که در حال تبدیل به موزه است در این مکان قرار دارد، ساختمان مجلس شورای اسلامی و مسجد ـ مدرسهٔ شهید مطهری، در این میدان هستند. در ضلع جنوبی این مجموعه، مدرسهٔ علمیه‌ای قرار داشت که نخستین NGOها در آنجا شکل گرفتند. در آن حوزه، بزرگان مشروطیت جمع می‌شدند و تصمیم‌های مهمی می‌گرفتند. باغ فرخ‌الدوله نیز در این محدوده بود که آن هم متأسفانه تخریب شد.
وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: تهران یک موزه ـ شهر است و ظرفیت موزه‌ای وسیعی دارد؛ اما متأسفانه اکنون در معرض نوسازی است. این شهر با شناسنامه به لحاظ گستردگی موارد ثبت شده در تاریخ، از شهرهای دیگر نیز قدمت بیشتری دارد. متأسفانه اکنون شناسنامهٔ تهران در حال پاک شدن است، ظرفیت‌هایشان محدود شده و میراثش در حال از بین رفتن است.
وی بیان کرد: در محدودهٔ باغ ملی (میدان مشق) یک سند داشتیم که در سال‌های گذشته تصویب شد تا موزهٔ بزرگی در آن محدوده شکل گیرد. آن محدوده شامل ساختمان وزارت امور خارجه، ساختمان موزهٔ ملک، چند موزهٔ باشگاه افسران و ساختمان گمرک است که همه ظرفیت یک موزهٔ بزرگ را دارند. سند نیز برای این موضوع وجود دارد. این ظرفیت بزرگ اکنون در اختیار مسوولان سازمان میراث فرهنگی است تا تهران به یک موزه ـ شهر تبدیل کنند.
مسجدجامعی اضافه کرد: از سوم خرداد ماه قرار است با خواست و همکاری مردم محدودهٔ عودلاجان، در این بافت تاریخی کار ایجاد موزه ـ شهر را آغاز کنیم. امیدواریم کاری که انجام می‌شود به صورت شتاب‌‌زده نباشد تا ظرفیت و تجربهٔ بازسازی یک موزه ـ شهر را در تهران ایجاد کنیم.
در پایان این مراسم نیز یک عضو هیات اجرایی ایکوم ایران گفت: در جامعهٔ متکثر و در حال تکامل موزه‌داری ایران، قیاس و رتبه‌بندی موزه‌ها کاری سخت و حاشیه‌ساز است. به همین دلیل، از شش سال پیش که ایدهٔ انتخاب موزهٔ برگزیده سال مطرح شد، تردید و مشکلات زیادی در برابر آن قرار گرفت که نبودن اطلاعات کافی از مجموعه موزه‌های ایران و نبود شبکهٔ ارتباطی جامعه و منظمی که بتواند دریافت عملکرد موزه‌ها را ساده‌تر کند، از جملهٔ این مشکلات بود.
پریسا اندامی ادامه داد: در مرحله‌ای که بحث ارزیابی انتخاب موزه‌ها شکل گرفت، نبود تعریف جامع و مشترک استاندارد و برنامه‌ریزی در موزه‌ها شرایط متمایز موزه‌ها و محدودیت و کمبودهایی که هر کدام از موزه‌ها با آن رو به رو بودند، قیاس آن‌ها را گاهی ناممکن می‌کرد.
وی برگزاری جشن انتخاب موزه‌های برگزیدهٔ سال را فرصتی برای گردهمایی و آشنایی بیشتر موزه‌ها دانست و افزود: در انتخاب موزه‌های برگزیدهٔ سال پیش تأکید بر برتری موزه‌های منتخب به این دلیل بود تا فعالیت‌های خاص و پیوستهٔ موزه‌ها در راستای اهداف و کارکرد‌هایشان تشویق شود و سایر موزه‌ها نیز به فعالیت در این زمینه و نوآوری‌های انجام شده ترغیب شوند.
او ادامه داد: در سال‌های گذشته، با همکاری اعضای ایکوم ایران و موزه‌های کشور در چند دوره، روش‌های مختلف برای انتخاب موزه‌های برگزیده پشت سر گذاشته شد و بر مبنای تجربیات پیشین و برای رفع مشکلات و انتقادهای صورت گرفته در سال ۹۰ با همکاری تعدادی از اعضای ایکوم، کمیته‌ای برای تدوین روش انتخاب تعیین شد. این کمیته به دنبال جلساتی، شیوه‌نامه‌ای را تدوین کرد و پس از تصویب هیات اجرایی ایکوم ایران مورد اجرا قرار گرفت.
وی اظهار کرد: در اسفندماه سال گذشته، کمیتهٔ اجرایی انتخاب و با حضور پریسا اندامی، فاطمه احمدی، فریبا راد سعید، مهدخت محیط طباطبایی و رضا دلیری‌نژاد تشکیل شد. پس از آن، کمیتهٔ مشورتی تخصصی با مجموعه‌ای از صاحب‌نظران و پیشکسوتان امر موزه‌داری برای تعیین شاخص‌ها و دسته‌بندی نامزد‌ها تعیین شدند که این کمیته شامل علی ادهمی، محمدرضا جواهری، محمدرضا کارگر، فرزانه قائینی، علیرضا قلی‌نژاد و سیداحمد محیط طباطبایی بود.
او گفت: فراخوان گردآوری نامزد‌ها در فروردین ۱۳۹۱ بین موزه‌های کشور، اعضای ایکوم و جمعی از اهالی موزه و فرهنگ توزیع شد تا هر کدام به تناسب شناخت و اطلاعات خود، موزه‌های فعال در سال ۹۰ را همراه زمینهٔ پیشنهادی برای نامزدی به کمیتهٔ اجرایی تا پنجم اردیبهشت امسال اعلام کنند.
اندامی افزود: پس از طی شدن مراحل مختلف، ۹ حوزهٔ دسته‌بندی موزه‌های نامزد شامل بازدید، معرفی، آموزش، پژوهش، گردآوری، حفاظت، مرمت و مستندسازی، عمرانی، توسعهٔ اداری و شعار موزه و خاطره اعلام شدند. در انتخاب سال ۱۳۹۰ شاهد معرفی موزه‌های فعال در حوزهٔ پژوهش نبودیم و این حوزه، خالی از نامزد و داوری ماند.
در این مراسم از تعدادی از مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توسط سیدمحمد مجتبی حسینی ـ رییس موزهٔ ملک ـ و سیداحمد محیط طباطبایی تقدیر شد.
همچنین لوح تقدیری به مناسبت هفتهٔ میراث فرهنگی به سیدحسن موسوی ـ رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ـ اهدا شد که مسعود علویان صدر به نمایندگی از موسوی این لوح را از بهشتی دریافت کرد. همچنین لوح تقدیر و جایزهٔ ویژه به دلیل تلاش‌های مستمر در کاخ گلستان به مسعود شریفی ـ رییس این مجموعه ـ داده شد. لوح تقدیر و جایزه ویژه نیز به دلیل فعالیت‌های کتابخانهٔ موزهٔ مجلس به رسول جعفریان اهدا شد که مدیر روابط عمومی کتابخانهٔ مجلس این لوح را دریافت کرد. همچنین لوح تقدیر و جایزه ویژه برای مرمت و حفاظت از آثار تاریخی به محمدحسن سمسار تقدیم شد.
در بخش دیگری از این مراسم پس از گرامیداشت یاد مرحوم نوشین‌دخت نفیسی ـ یکی از پیشکسوتان حوزهٔ موزه‌داری ـ از تعدادی از بازنشستگان موزه‌دار از جمله زهرا راحت، محمدرضا رحیمی‌راد، احمد طالبان، احمد بابایی، افخم‌السادات برومند، محمد کسرا رضوانی، غلام‌رضا پوسانت‌پور، جعفر نوغانیان و حمید لطفی با اهدا لوح تقدیر و هدیهٔ ویژه تجلیل شدند. همچنین از چهرهٔ ماندگار پزشکی و رییس موزهٔ پزشکی ایران، دکتر شمس شریعت تربقان، فریدون جهان‌شاهی، مجموعه‌دار قدیمی اموال تاریخی ـ فرهنگی نیز توسط احمد مسجد جامعی تقدیر انجام گرفت.
در حاشیه:
در این مراسم، نخست بیانیهٔ کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) توسط علیرضا قلی‌نژاد ـ عضو اجرایی ایکوم ایران ـ خوانده شد.
در حالی که تعداد زیادی از موزه‌داران سراسر کشور در این مراسم حضور داشتند هدایای برخی از موزه‌داران پیشکسوت و کسانی که در این حوزه تقدیر شدند به نمایندگان آن‌ها تقدیم داده شد.
در پایان این مراسم نیز رییس ایکوم ایران اظهار کرد: شنیده‌ایم در حریم موزهٔ قرآن، یکسری تداخل‌هایی ایجاد و حریم این موزه شکسته شده است. این موزه تنها موزهٔ تخصصی در ایران و در منطقه است و ارزش‌های زیادی دارد. اکنون که مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این مراسم حضور دارند، از آن‌ها می‌خواهیم فکری برای این موضوع کنند.
نظر شما :