گزارش سفیر آمریکا: دیدار با شاه در باهاما

تاریخ ایرانی: ویلیام شوارتز، سفیر آمریکا در باهاما روز ۷ می ۱۹۷۹ (۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۸) با محمدرضاشاه پهلوی که در جزایر این کشور به سر می‌برد، دیدار کرد و نتیجه این دیدار را در حالی که رابرت آرمائو همراه آمریکایی شاه و مدیر یک شرکت بین‌المللی بازاریابی نیز حضور داشت، به دیوید نیوسام، معاون امور سیاسی وزیر خارجه وقت آمریکا گزارش داد. نیوسام از مخالفین سفر شاه به آمریکا برای مداوای پزشکی بود و در این دیدار سفیر آمریکا توضیح می‌دهد که شاه «افسرده و ناراحت» ‫که «اصلا مایل نیست برای دولت ایالات متحده مایهٔ دردسر شود»، درباره حضور ملکه و اعضای خانواده سلطنتی در آمریکا پرس‌وجو کرد. با این حال آرمائو به شوارتز گفت که ‫رهبران جهان پیام داده‌اند «اگر دولت ایالات متحده با متحد وفاداری چون شاه اینگونه رفتار کند، چگونه می‌توانند بر حمایت دولت ایالات متحده در هنگام نیاز اطمینان کنند.»
 

***

[متن سند]

‫شاه ایران - برای معاون وزیر دیوید نیوسام

تاریخ: ۷ ماه می ‌۱۹۷۹ [۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۸]

از: ناسائو، باهاما

به: وزارت امور خارجه

۱. ساعت ۱۱ روز ۵ می ‌با شاه در اقامتگاه کرازبی در جزیرهٔ پارادایس دیدار کردم. شاه، آقای آرمائو و من تنها حضار در جلسه بودیم.

۲. چیزی حدود ۲۰ دقیقه به گفت‌وگو دربارهٔ مسائل کلی و بی‌اهمیت پرداختیم، مثل رطوبت هوا، آنتن‌دهی ضعیف تلویزیون در جزیره و اموری از این دست. همانطور که انتظار داشتم، شاه را افسرده و ناراحت یافتم، ولی در عین حال خوشرو و مهمان‌نواز بود.

۳. مطابق دستور، موضوع شماره یک را با او در میان گذاشتم، شاه پاسخ داد که اصلا مایل نیست برای دولت ایالات متحده مایهٔ دردسر شود و از اینکه اطلاعات مربوط به حضورش در آمریکا را در اختیارش گذاشتم از من تشکر کرد.

آقای آرمائو ادامه داد که همهٔ بررسی‌های انجام شده توسط متخصصین نیز همین نتیجه را نشان می‌دهد که ایالات متحده امن‌ترین محل برای شاه و خانواده‌اش است. شاه وارد بحث شد و اظهار کرد که در حقیقت هیچ کجا نمی‌تواند به طور صد درصد امنیت او را تضمین کند، ولی به هرحال او باید بهترین گزینه را انتخاب کند و ایالات متحده یک گزینهٔ بدیهی است.

۴. شاه و آرمائو در ادامه به مشکلاتی اشاره کردند که تضمین امنیت در این مکان را بسیار دشوار کرده است. محدودیت‌های اعمال شده توسط GCOB برای نوع سلاح‌هایی که نیروهای امنیتی مجاز به استفاده هستند، کیفیت پایین نیروهای پلیس محلی که به حفاظت از شاه گمارده شده‌اند و تعداد اندک نیروهای آمریکایی که مجوز حضور در مکان را دارند از جمله مشکلات مطرح شده بود.

۵. سپس من موضوع شماره دو یعنی اجازهٔ تحصیل فرزندان شاه در آمریکا را مطرح کردم. شاه بدون نشان دادن کوچکترین احساساتی از من تشکر کرد ولی ناگهان پرسید: «ملکه چطور؟» از او پرسیدم آیا منظورش این است که ملکه نیز می‌تواند فرزندانش را همراهی کند، شاه پاسخ داد که قصدش این نبود ولی اگر برای مثال، ملکه بخواهد به آمریکا برود و «در خیابان‌ها قدم بزند». سپس اضافه کرد البته که برای کارهای مهمتری به آنجا سفر خواهد کرد. آرمائو مداخله کرد و گفت آن‌ها به مسائل مهمتری فکر می‌کردند، اینکه اگر ملکه یا یکی از اعضای خاندان سلطنتی به مراقبت پزشکی احتیاج پیدا کند آیا می‌توانند به آمریکا سفر کنند؟ اشارهٔ او به این موضوع بود که ملکه چندی پیش اعلام کرد که به مراقبت پزشکی نیاز دارد. آرمائو گفت که باید بدانند تحت چنین شرایطی اوضاع چگونه خواهد بود؟ به طور خاص بر این سؤال تاکید کردند که آیا ملکه می‌تواند به آمریکا سفر کند؟ منتظر پاسخ شما هستم.

۶. آرمائو اضافه کرد که دفتر آقای نیوسام، معاون وزیر امور خارجه، به او تضمین داده که اعضای خانواده سلطنتی که در حال حاضر در آمریکا هستند، می‌توانند در این کشور بمانند. من هیچ پاسخی ندادم. من کوچکترین اطلاعی از این ضمانت ندارم.

۷. شاه گفت همیشه زیر آفتاب جایی هست ولی «بعضی جا‌ها آفتابی‌تر از بقیه است»، من متوجه منظورش نشدم.

۸. شاه سپس از نحوه برخورد مطبوعات در دیگر کشور‌ها اظهار تعجب کرد. او گفت متعجب است که چرا مطبوعات اسرائیل نسبت به ظلم و ستم دولت حاضر در ایران ابراز نگرانی نمی‌کنند؛ چرا مطبوعات باهاما از حضور او در این کشور ابراز ناخشنودی کرده‌اند؛ و اینکه چرا مطبوعات آمریکا نسبت به وقایع حال حاضر ایران واکنش نشان نمی‌دهند؟ شاه سپس اظهار کرد که به عقیدهٔ او بیش از ۸۰ درصد مشکلات جهان زادهٔ بی‌مسئولیتی مطبوعات است.

۹. شاه گفت این وضع (وضعیت کنونی‌اش) زندگی نیست. او بسیار ناآرام است.

۱۰. از شاه تشکر کردم که مرا به حضور پذیرفته و او نیز از من تشکر کرد که به دیدارش آمدم. آقای آرمائو من را همراهی کرد و پس از خروج درخواست کرد که دو نکته را منتقل کنم:

۱. وضعیت امنیت کنونی غیرقابل تحمل است. او وضعیت را تشریح کرد، مسائل پیشین را بار دیگر مطرح کرد و گفت هر آنچه که از دستشان برمی‌آید را با توجه به شرایط کنونی انجام می‌دهند، با این وجود اوضاع بسیار پرمخاطره است.

۲. آرمائو گفت در پیغام‌هایی که از دیگر رهبران جهان به دست می‌رسد همواره به این مساله اشاره می‌شود که اگر دولت ایالات متحده با متحد وفاداری چون شاه اینگونه رفتار کند، چگونه می‌توانند بر حمایت دولت ایالات متحده در هنگام نیاز اطمینان کنند.

دو نکتهٔ آرمائو را شنیدم. او از من برای این دیدار تشکر کرد. به او گفتم مسالهٔ سفر احتمالی ملکه به آمریکا را مطرح خواهم کرد و سپس محل را ترک کردم.

۱۱. دیدار من با شاه و آرمائو حدود ۵۵ دقیقه به طول انجامید.

۱۲. منتظر پاسخ هستم.

شوارتز