فرونشست زمین در یک قدمی تخت‌جمشید

به گزارش خبرگزاری مهر، طی سال‌های اخیر خشکسالی‌های پیاپی باعث شده که میزان برداشت آب از آب‌های زیرزمینی در فارس شدت بیشتری بگیرد.

این امر موجب فرونشست زمین در نقاط مختلف فارس شده که نمونه آن نیز ایجاد فرونشست در محوطه تاریخی نقش رستم در حوالی شهرستان مرودشت فارس بود.

اما اکنون خبر رسیده که پدیده فرونشست زمین به نزدیکی بنای جهانی تخت جمشید رسیده و کارشناسان را نسبت به خطراتی که در آینده برای عظیم‌ترین بنای سنگی جهان به وجود می‌آید نگران کرده است.

در این رابطه پروفسور عزت‌الله رئیسی پژوهشگر، زمین‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز گفت: محوطه‌های میراث جهانی تخت جمشید و نقش رستم هویت ملت ایران هستند و باید در برابر هرگونه خطرات احتمالی، چه در حال و چه در آینده حفظ شوند. یکی از این خطرات پدیده نشست زمین است که تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی از قبیل برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی می‌تواند رخ دهد.

وی ادامه داد: این پدیده طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ در منطقه نقش رستم تا روستای شول اتفاق افتاد. اثرات نشست در امتداد کوه حسین از نقش رستم تا روستای شول مشخص است و مقدار نشست بین دو تا ۳۰ سانتی متر تغییر می‌کند.

پروفسور رئیسی بیان کرد: افت شدید سطح آب زیرزمینی (حدود ۱۰ تا ۱۵ متر)، بروز خشکسالی شدید طی این سال‌ها و همچنین مساعد بودن آبخوان برای نشست (وجود لایه‌های ریزدانه رسی) موجب شد تا نشست حاصله در محوطه نقش رستم، بعضی منازل مسکونی در روستای شول خود را به صورت ترک‌خوردگی دیوارها و حتی جابه‌جایی سقف بعضی از آن‌ها نشان دهد و مردم محلی را همواره دچار وحشت و اضطراب کند.

وی ادامه داد: طی سال‌های مذکور در محدوده تخت جمشید نشستی رخ نداد، اما افت سطح آب زیرزمینی بالاخره اثر خود را در سال ۱۳۹۱ نشان داد به طوری که در فاصله ۲۰۰ متری از صفحه اصلی تخت جمشید شکافی موازی با صفه به طول ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر، عرض یک متر و عمق حداکثر یک متر نمایان شد و محدوده تخت جمشید نیز پدیده نشست زمین را تجربه کرد.

این محقق عنوان کرد: برای پیشگیری از نشست تنها راه، جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی است که مستلزم مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتور هوشمند برای کنترل برداشت آب، افزایش راندمان آبیاری، عدم حفر چاه جدید و جلوگیری از کف شکنی چاه‌های موجود است. 

پروفسور رئیسی افزود: همچنین بر اساس مطالعات انجام شده مشخص شد که به علت وجود آهک در زیر آبرفت، چنانچه چاه‌های برداشت آب تا مرز این دو سازند و یا پایین‌تر از آن حفر شوند، در اثر برداشت طولانی مدت آب احتمال رخداد آب‌فروچاله نیز وجود دارد که می‌تواند خطر احتمالی دیگری برای تخت جمشید و نقش رستم در آینده باشد.

وی گفت: طی سال‌های ۱۳۴۳ تاکنون تعداد چاه‌های برداشت آب در محدوده حریم‌های تخت جمشید و نقش رستم افزایش قابل توجهی یافته و چنانچه این روند ادامه یابد در آینده باز هم خطرات نشست و آب‌فروچاه این آثار را تهدید خواهد کرد.

این زمین‌شناس عنوان کرد: استفاده گردشگری و عمر میراث‌های جهانی از قبیل تخت جمشید و نقش رستم نامحدود است و در صورت بروز هرگونه آسیبی به آن‌ها خسارات وارده جبران‌ناپذیر خواهد بود.

وی اضافه کرد: برای حفظ این آثار باید با نگاهی بلند مدت، به مدیریت و حفاظت آن‌ها پرداخت.

پروفسور رئیسی در خصوص راهکارهای مقابله با این پدیده اظهار داشت: پیشنهاد می‌شود اولا برداشت از چاه‌های پمپاژ در محدوده حریم تخت جمشید و نقش رستم محدود شود بطوریکه افت سطح آب زیرزمینی متوقف شود. ثانیا در صفه تخت جمشید نقاط برداشت ارتفاعی و مختصاتی به صورت یک شبکه دقیق ژئودتیک (Geodetic Survey) نصب شده و نشست زمین پایش شود.