روابط شاه و سادات/ از ضیافت تهران تا ضمانت امنیتی در منطقه
نسرین رضایی
ده روز پس این مصاحبه انور سادات به ایران سفر کرده و در مراسم ضیافت شامی که برای او ترتیب داده شده بود، شرکت کرد. در طول سلطنت محمدرضا شاه پهلوی و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رابطه تهران و قاهره، رابطه‌ای بسیار گرم و دوستانه بود چنان که شاه ایران، انور سادات را "برادر محبوب" خود می‌نامید.2
روابط دو کشور با حضور محمد انورالسادات، که به غرب گرایش داشت و به خصوص پس از حمایت محدود تدارکاتی ایران از مصر در جریان جنگ 1973 اعراب و اسراییل، بسیار دوستانه شده بود. سادات درعین حال پابه پای محمدرضا پهلوی روابط دوستانه و نزدیک خود با آمریکا را شدت بخشیده بود و این موضوع علاوه بر منافع زیاد اقتصادی و سیاسی که برای قاهره به همراه داشت، موجب رضایت شاه ایران را فراهم کرده بود. این جمله معروف سادات بود: "روس‌ها به شما تنها سلاح می‌دهند، اما آمریکایی‌ها راه حل و نقشه راه".3
تلاش برای اتحاد مشترک میان ایران واعراب در منطقه خلیج فارس و ایجاد موضعی مستحکم‌تر و کاملا مشخص از جانب ایران در مقابل سیاست‌های نفوذی اسراییل در منطقه و کسب منافع اقتصادی(استفاده از نفت ایران ) از جمله اهداف اصلی نزدیکی سادات به محمدرضا شاه بود.
سادات در اولین شب و ضیافت شامی که در 16 ژوئن 1976 به افتخار سفر وی به تهران ترتیب داده شد به سخنرانی تاریخی پرداخت و موارد مهم رابطه با تهران برای قاهره را مورد اشاره قرار داد. وی سخنرانی خود را اینگونه آغاز کرد: «اجازه دهید تا خوشحالی بیش از حد خود و مردم مصر را از بابت خوش‌آمدگویی برادرانه مردم ایران اعلام دارم. ما این خوش‌آمد و ضیافت را استقبال از تمامی مردم مصر قلمداد می‌کنیم. من به نوبه خود عزت و احترام متقابل خود را به نمایندگی از مردم مصر به شما مردم ایران اعلام می‌کنم تا تمام احساسات مثبت قلبی ما را دریافت کنید. همانگونه که گفتید (خطاب به شاه ایران و شهبانو) من در حال حاضر خودم را در خانه خود و در کنار مردمم احساس می‌کنم. مردم ایران هیچ فرقی با مردم ملت من ندارند. تاریخ نشان داده است که روابط میان دو ملت، ماهیت منحصر به فردی را در خود نهفته دارد و حتی تخت جمشید نیز گواه عینی هم‌ریشگی تمدن دو کشور از دوره‌های طولانی است. پیوستگی دو تمدن و دو ملت با سایه تفکر و اندیشه اسلامی شدت بیشتری به خود گرفته است، همانگونه که شاهد ظهور اندیشمندان اسلامی چون بخارا، ابن سینا، اصفهانی و رازی هستیم. متفکران ارزشمند و قابل احترامی که مردم مصر همواره از دانش آنها بهره برده‌اند. تبادل اندیشه و حرکت در راستای غنی‌سازی تمدن بشری همواره در میان متفکران و علمای برجسته دو کشور صورت گرفته است. اما روابط میان دو ملت تنها منحصر به گذشته نبوده و ما همواره خواهان بسط و افزایش روزافزون آن هستیم. مطمئنا مردم هر دو ملت چه بیشتر خواهان گسترش روابط دو جانبه هستند، به ویژه اینکه این روابط سود و منفعت بیشتری را برای هر دو کشور به همراه داشته باشد. اولین کشورهایی که از این همکاری‌ها بعد از دو کشور سود خواهند برد، کشورهای منطقه خلیج(فارس) خواهند بود. بزودی مردم (کشورهای منطقه) شاهد استحکام و تاثیرات مثبت طولانی مدت روابط نزدیک و تعهدات متقابل میان این دو کشور(مصر و ایران) و مردم آنها در منطقه خواهند بود. از زمان تصمیم‌گیری برای توافقنامه همکاری‌های اقتصادی دوجانبه در مه 1974، حجم مبادلات میان دو کشور افزایش یافته و در حال حاضر نیز افق‌های جدیدی برای همکاری‌های مشترک گشوده شده است. اگر بخواهم کاملا منصفانه قضاوت کنم، سخاوت اعلیحضرت در راستای تلاش برای گسترش همکاری‌ها و آگاهی‌های تاریخی او نسبت به گذشته و در عین حال دوراندیشی ایشان قابل ستایش و تقدیر است.
همانگونه که رضاشاه با افزایش درآمد قشر زحمت‌کش انقلابی تاریخی را ایجاد کرد، شما هم پیشگام حرکتی انقلابی در زمینه صنعتی‌سازی جامعه ایران، تولید انرژی و ابداع جامعه‌ای مدرن برای مردم بودید. قانون خدمات بیمه به مردم، خدمات آموزشی و پرورشی و بهداشتی همگی حرکاتی انقلابی بودند.
اعلیحضرت، ملت‌های عرب می‌دانند که شما تلاش می‌کنید و اقدامی قانونمند را درپیش گرفته‌اید تا تنها و طولانی‌ترین پروسه صلح در خاورمیانه اتفاق افتد. ملت‌های عرب می‌دانند که شما تسخیر قلمروهای عرب را محکوم می‌کنید. ما همواره نیازمند پشتیبانی شما از برادران فلسطینی خود و بازگرداندن حقوق سیاسی ملتی قدیمی در منطقه هستیم. ملتی با تمدن غنی غیرقابل انکار و هویت سیاسی منحصر بفرد. حضور و ایستادگی شما (شاه) برای حل بحران اورشلیم، نزد ملل اسلامی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و عامل اصلی تاثیر‌گذار در روح توافقات آتی میان شما با ما و ملت‌های اسلامی است. از جمله منافع مشترک دو طرف (ایران و مصر)، برقراری امنیت در منطقه و پیشروی ملت‌های هر دوکشور برای حرکت در مسیر صلح است. در این میان مصر می‌تواند بانی حرکتی مشترک برای عاری‌سازی منطقه از سلاح‌های هسته‌ای باشد.
توافقات دو جانبه ایران و مصر در این زمینه در صورتی که کشورهای منطقه نیز حامی ما باشند، دستاورد بسیار بزرگی برای منطقه و حتی برای تمام دنیا خواهد بود. تمام کشور‌ها بجز اسراییلی‌ها که روز به روز بر انزوای آنها در منطقه افزوده می‌شود، خواهان عاری سازی منطقه از سلاح‌های هسته‌ای هستند. خشونت اسراییلی‌ها روز به روز در منطقه بیشتر می‌شود و مدام در جهتی مغایر با حقوق بشر در منطقه قدم برمی‌دارند. گرچه تمایل ایران برای حفظ امنیت در منطقه از رفتار سیاسی آن در مقابل حوادثی چون لبنان و فلسطین برای ما ملت مصر مشهود است. سیاست ما ممانعت از مداخله خارجی در منطقه و مشاجرات و منازعات میان فرزندان ملت‌ها است. تلاشمان بر این است تا با همکاری مشترک شما نیروی سمبلیک امنیتی عربی ایجاد کنیم تا با استفاده از آن "خلا امنیتی" در لبنان را پر کنیم. بدون شک توافق شما (شاه ایران) با من بر سر این موضوعات حداقل بر سر بحث لبنان و یا بهتر بگویم فاجعه لبنان، درسی اخلاقی و عینی را به همه خواهد داد. اینکه این توطئه و دسیسه نیست که سرنوشت ملل را در منطقه تعیین می‌کند.»4
سادات و شاه ایران طی نشست‌های خود در تهران توافقات زیادی حاصل کردند. سادات به آنچه می‌خواست با موافقت ضمنی محمدرضا شاه دست یافته بود. سادات 19 ژوئن 1976 با حضور در کنفرانس خبری در تهران اعلام کرد:« ما(سادات و شاه) تصمیم گرفته‌ایم تا کمیسیون مشترکی را با هدف توسعه همکاری‌های نظامی تشکیل دهیم. تجهیز دوباره نظامی ایران تصمیم کاملا عاقلانه‌ای است که از سوی محمدرضا شاه اتخاذ شده است. همه ما می‌خواهیم از بابت این موضوع که دیگر هیچ جنگی در منطقه خلیج(فارس) اتفاق نیافتد، خاطر جمع شویم، اینکه به بحران اسراییل پایان داده شود. بنابراین تمام تلاش خود را خواهیم کرد.»5
رییس جمهور مصر در 23 ژوئن 1976 در کنفرانس مطبوعاتی دیگری در قطر گفت: « من از برگزاری هر گونه اجلاس میان کشورهای عرب منطقه که عاملی برای نزدیکی هر چه بیشتر اعراب است استقبال می‌کنم. در مذاکرات خود با شاه ایران هم، تمام تاکید ما براین بود که اکنون زمان آن فرا رسیده است که ما خودمان ارباب خود در منطقه باشیم و هیچ تحمیلی از سوی قدرت‌های خارج از منطقه بر ما اعمال نشود.»6
پی‌نوشت‌ها:
1- کتاب "یادداشت‌های روزانه انورالسادات" ، رافائل اسراییلی، ص 1296
2- ایدئولوژی شهادت، مجله تایم (TIME -An Ideology of Martyrdom)
3-sadat.umd.edu
4- بخش اسناد وب سایت انورالسادات ((sadat.umd.edu
5- کتاب "یادداشت‌های روزانه انورالسادات" ، رافائل اسراییلی، ص 1303
6- کتاب "یادداشت‌های روزانه انورالسادات" ، رافائل اسراییلی، ص1306
نظر شما :