۷ آبان «روز جهانی کوروش» نیست

داستان نام‌گذاری این روز چیست؟ آیا واقعا در تقویم جهانی، روز ۲۹ اکتبر به نام و یاد کوروش دوم، پادشاه بزرگ هخامنشی ثبت شده است؟ اول بار در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ این موضوع را «انوشیروان کیهانی‌زاده» روزنامه‌نگار و تاریخ‌نویس در ستون «روزنامک» که در «شرق» منتشر می‌کرد، اعلام کرد. حسب گفته آقای کیهانی‌زاده، این روز که در تقویم بین‌المللی به نام «sirius day» شناخته می‌شود با نام و یاد کوروش بزرگ، پادشاه دادگستر هخامنشی نام‌گذاری شده است. با این حال، اما آنگونه که «رضا مرادی‌ غیاث‌آبادی» تاریخ‌نویس به شرق می‌گوید: «نام sirius day که در تاریخ ۲۹ اکتبر تقویم بین‌المللی به ثبت رسیده، اشاره‌ای به نام ستاره شباهنگ است و ارتباطی به کوروش هخامنشی ندارد، چراکه نام کوروش به زبان لاتین اگرچه تلفظ هر دو به یک شکل است اما به‌گونه‌ای دیگری نوشته می‌شود (cyrus). با این‌حال پس از آن تاریخ دوستداران و ناسیونالیست‌های افراطی هر ساله این روز را بیشتر از سال قبل تبلیغ می‌کردند، حال آنکه در هیچ جایی از تاریخ اشاره‌ای به این روز که ارتباطی با کوروش هخامنشی داشته باشد، نشده است.»

آنگونه که مرادی‌ غیاث‌آبادی می‌گوید کشور ما مانند کشورهای تازه بنیاد و فاقد هویت تاریخی نیست که با ساختن تقویم و تاریخ قلابی به نام کوروش یا هر کس دیگری بخواهیم از راه آن تاریخ و فرهنگمان را تبلیغ کنیم. پس از انتقادهای وارد شده از سوی تاریخ‌نویسان و باستان‌شناسان برجسته به این روز، عده‌ای بر آن شدند تا با برداشتن عنوان «جهانی» از آن «روز کوروش» را بسازند و دلیل نام‌گذاری این تاریخ را ورود کوروش به بابل نوشتند، حال آنکه ورود به خاک یک کشور مستقل و اشغال آن با توجه به اینکه این کشور با ایرانیان در جنگ نبود، هرگز بنیاد خوبی برای نام‌گذاری کوروش نیست. ادعاهایی مبنی بر روز تولد و صدور منشور کوروش هم خالی از حقیقت است، چرا که هیچ سند قابل اعتنا و درستی با این مضمون در دست نیست که چنین چیزی را تایید کند.

این تاریخ‌نویس همچنین می‌افزاید: «در زمان دولت نهم و ریاست «اسفندیار رحیم مشایی» بر سازمان میراث فرهنگی هم با اقدام‌هایی که انجام می‌شد و بزرگداشت‌هایی که به این مناسبت گرفته می‌شد - این روز قلابی جدی گرفته شد. دولتی‌ها این روز را به عنوان روز تولد کوروش اعلام می‌کردند، با همه این تفاسیر به باور من نباید به این موضوع پرداخت و آن را جدی گرفت، چرا که به جدی گرفته شدن این نام‌گذاری جعلی کمک می‌کند و نباید فراموش کنیم که راه راستی از دروغ نمی‌گذرد.»

تبلیغ‌ها و بزرگ‌نمایی روز موسوم به روز جهانی کوروش تنها به بزرگداشت‌های دولتی در دولت نهم مربوط نیست، چرا که در خارج از ایران نیز عده‌ای با بزرگ‌نمایی و تبلیغ فراوان این روز تلاش می‌کنند هفتم آبان را به نام روز جهانی کوروش بزرگ بدارند. در داخل نیز عده‌ای به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن و تمایلات ملی‌گرایانه تلاش می‌کنند این روز را گرامی بدارند. سفر به پاساگارد و حضور در کنار آرامگاه کوروش هخامنشی راهی است که عده‌ای در این روز برای جدی گرفتن هفتم آبان به آن عمل می‌کنند، اما آیا هنوز مسوولان سازمان میراث فرهنگی و مسوولان پایگاه میراث فرهنگی پاسارگاد این روز را جدی می‌گیرند؟ نصیری، رییس پایگاه میراث فرهنگی پاسارگاد در این‌باره به شرق می‌گوید: «در روز هفتم آبان هیچ برنامه خاصی در کنار آرامگاه کوروش در پاسارگاد برگزار نمی‌شود و همه چیز به شکل معمول دیگر روز‌ها خواهد بود. یگان حفاظت از پاسارگاد این اجازه را نمی‌دهد و بنابر تقویم ما هم این روز هیچ روز خاصی نیست، چرا که اگر روز جهانی کوروش در تقویم بین‌المللی بود، در تقویم ما نیز وارد می‌شد. به اعتقاد من این نام‌گذاری غیرواقعی است و برای آن سندی در دست نیست و تنها چند سالی است که باب شده است.»

اما با این حال به گفته برخی کسانی که در سال گذشته تلاش می‌کردند در این روز در کنار این آرامگاه باشند و در قالب گروه‌های جمعی به پاسارگاد سفر کرده بودند با ممانعت مسوولان حفاظتی آرامگاه مواجه شدند. نصیری در پاسخ به این پرسش که اگر افرادی در کنار آرامگاه خود شخص اقدام به برگزاری مراسم ویژه و خاصی در این روز کنند و به شکل جمعی حضور یابند آیا از آن ممانعت می‌شود، می‌گوید: «بازدید‌های گروهی و شخصی از آرامگاه در این روز‌‌ همان روال عادی و همیشگی را دارد و با حضور گروه‌های بازدید جمعی مخالفت و ممانعتی نمی‌شود.» سال گذشته منشور کوروش به رسم امانت از موزه ملی بریتانیا برای مدتی در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شد. بازدید از استوانه گلی حقوق بشر کوروش در زمان حضور در ایران به جز در چند روز خاص از جمله روز‌های عاشورا و تاسوعا آزاد بود، اما با این حال در روزهای ششم و هفتم آبان سال ۸۹ مسوولان موزه ملی به دلیل آنچه انجام اقدامات حفاظتی و ارتقای سیستم عنوان کردند، بازدید از منشور را ممنوع اعلام کرده بودند، به همین دلیل نیز برخی وب‌سایت‌های خبری نوشتند که بازدید از منشور کوروش در روز جهانی کوروش ممنوع شد. وجود ممانعت‌هایی از این دست موجب شده گروه‌هایی از مخالفان نظام ضمن تبلیغ این روز از مخالفت جمهوری اسلامی با گرامی داشتن این روز سخن بگویند.

اما با این وجود در میان تاریخ‌نویسان و باستان‌شناسان کشور، کسی نیست که روز هفتم آبان را به عنوان روز جهانی کوروش جدی بگیرد و دلیل و سندی بر صحت این روز بیاورد. علی‌اکبر سرفراز باستان‌شناس پیشکسوت و استاد دانشگاه نیز که در زمینه هخامنشیان و تاریخ آن‌ها کاوش‌ها و تحقیقات گسترده‌ای انجام داده است، به شرق می‌گوید: «همان‌گونه که علامه طباطبایی و جواهر لعل نهرو گفته‌اند بر اساس اسناد، کوروش‌‌ همان ذوالقرنین است، این مساله بر اساس تحقیقات اثبات می‌شود و من هم به آن اعتقاد دارم. برای کوروش به عنوان ذوالقرنین و پادشاهی دادگر و طرفدار حقوق بشر احترام ویژه و خاصی قایلم، اما با این حال این روز را به عنوان روز کوروش یا هر چیز دیگری در این زمینه نمی‌دانم، چرا که هیچ سند و مدرکی دال بر این موضوع در دست نیست، حتی اینکه گفته می‌شود کوروش هخامنشی به یهودیان امکانات بازگشت به سرزمین‌های مقدس خود را داد نیز رد می‌کنم، چرا که بر اساس اسناد و کتیبه‌هایی که من روی آن‌ها تحقیق کرده‌ام، این داریوش هخامنشی بود که در زمان او، این تصمیم گرفته شد.» پروفسور سرفراز همچنین به هفت جلد تحقیقات خود در این زمینه اشاره کرد که سال‌هاست در سازمان میراث خاک می‌خورد و اجازه چاپ نیافته است.

منبع: روزنامه شرق