وقایع‌نگاری شش دهه روابط ایران و انگلیس/ از مناقشه بر سر نفت تا ورود معترضان به سفارت
طی بیش از سی سالی که از انقلاب ایران می‌گذرد روابط سیاسی دو کشور دو بار به سطح کاردار تقلیل پیدا کرده است. پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق بریتانیا کارکنان سفارت خود از تهران را فراخواند اما دو کشور برای بالا بردن سطح روابط به توافق رسیدند.
دومین بار روابط دو کشور بر سر صدور فتوای قتل سلمان رشدی کاهش یافت و بریتانیا تمامی کارکنان خود را از ایران خارج کرد و سفارت این کشور در تهران به حالت نیمه تعطیل درآمد. ایران هم روابط خود را با بریتانیا قطع کرد اما در دولت محمد خاتمی و در جریان دیدار کمال خرازی وزیر وقت امور خارجه ایران و رابین کوک همتای بریتانیایی او روابط سیاسی دو کشور در سطح سفیر از سر گرفته شد.
پس از وقایع مربوط به اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران، روابط دو کشور در برهه‌ای دچار تنش‌هایی شده که حتی به دستگیری اعضای سفارت بریتانیا در تهران انجامیده است. اینک مجلس ایران به طرح کاهش سطح روابط اقتصادی و سیاسی با بریتانیا رای داده است و بر اساس آن روابط سیاسی ایران با بریتانیا به سطح کاردار تنزل پیدا خواهد کرد.
۱۹۵۱: دولت ایران شرکت نفت انگلیس- ایران را ملی کرد و به این ترتیب، جرقه مناقشه میان دو کشور زده شد.
۱۹۵۳: دولت محمد مصدق، نخست وزیر وقت ایران در کودتایی که تحت حمایت بریتانیا و آمریکا قرار داشت، سرنگون شد.
۱۹۷۹: در پی وقوع انقلاب اسلامی ایران، بریتانیا سفارت خود در تهران را تعطیل کرد و دیپلمات‌هایش را به دفتر حفاظت منافع بریتانیا در سفارت سوئد منتقل کرد.
۱۹۸۸: سفارت بریتانیا در تهران مجددا بازگشایی شد.
فوریه ۱۹۸۹: آیت‌الله خمینی، رهبر فقید ایران، فتوای قتل سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی را به اتهام ارتداد علیه اسلام صادر کرد. این موضوع به قطع روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا منجر شد.
سپتامبر ۱۹۹۰: روابط دو کشور مجددا برقرار شد اما در سطح کاردار محدود ماند.
مه ۱۹۹۷: محمد خاتمی رئیس جمهور ایران شد و روی کار آمدن او به تلاش‌هایی برای عادی‌سازی روابط میان دو کشور منجر شد.
سپتامبر ۱۹۹۸: روابط با بریتانیا به سطح سفیر برگشت. این پس از آن بود که دولت خاتمی موافقت کرد از ترغیب مسلمانان برای اجرای فتوای قتل سلمان رشدی خودداری کند.
ژانویه ۲۰۰۰: کمال خرازی، وزیر خارجه ایران، از لندن دیدار کرد.
سپتامبر ۲۰۰۱: جک استرا، نخستین وزیر خارجه بریتانیا بود که از سال ۱۹۷۹ به ایران سفر کرد. آن سفر به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای ایجاد ائتلافی علیه طالبان در افغانستان انجام شد. استرا پس از آن سه بار دیگر نیز عازم ایران شد.
فوریه ۲۰۰۲: روابط رو به بهبود بریتانیا با ایران پس از آنکه ایران، دیوید ردووی را به عنوان سفیر جدید بریتانیا رد کرده و او را جاسوس خواند، متحمل ضربه‌ای عمده شد.
۲۱ اوت ۲۰۰۳: مقام‌های بریتانیایی هادی سلیمان‌پور، دیپلمات ایرانی را که از سوی آرژانتین در ارتباط با اتهامات تروریستی تحت تعقیب بود، بازداشت کردند. ایران خواستار آزادی فوری سلیمان‌پور و عذرخواهی دولت بریتانیا شد.
۲۷ اوت ۲۰۰۳: علی آهنی، معاون وزارت خارجه ایران، برای ملاقات با جک استرا به بریتانیا سفر کرد. استرا گفته بود نمی‌تواند در مسائل قضائی دخالت کند. ایران گفت امیدوار است کار به فراخوانی سفرا از پایتخت‌های متقابل نکشد، اما افزود که همه گزینه‌های قانونی و دیپلماتیک مدنظر است.
سپتامبر ۲۰۰۳: ایران سفیر خود را «برای رایزنی» از لندن فراخواند و در تهران گلوله‌هایی به سوی سفارت بریتانیا شلیک شد.
نوامبر ۲۰۰۳: ایران پس از میانجیگری وزیران امور خارجه بریتانیا، آلمان و فرانسه گفت برنامه غنی‌سازی اورانیوم را به حال تعلیق درمی‌آورد و اجازه بازرسی‌های سرزده از تاسیسات اتمی‌اش را به سازمان ملل می‌دهد.
مه ۲۰۰۴: یک رشته تظاهرات پی در پی بیرون سفارت بریتانیا در تهران انجام شد که طی آن تظاهرکنندگان از نیروهای آمریکایی و بریتانیایی به دلیل نبرد در نزدیکی شهرهای مقدس شیعه در عراق انتقاد کردند.
۱۸ ژوئن ۲۰۰۴: بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش نویس قطعنامه‌ای را در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنظیم کردند که در آن ایران به دلیل همکاری نکردن با بازرسی‌های آژانس «مذمت» شد.
۲۱ ژوئن ۲۰۰۴: هشت ملوان بریتانیایی پس از آنکه ظاهرا قایق آن‌ها در نزدیکی مرز عراق در آب‌های ایران سرگردان شده بود، توسط نیروی دریایی ایران بازداشت شدند. آن‌ها سه روز بعد در پی مذاکره دیپلمات‌های بریتانیایی با مقام‌های ایرانی آزاد شدند.
۲۸ سپتامبر ۲۰۰۵: دانشجویان در ایران در اعتراض به نحوه عملکرد بین‌المللی نسبت به برنامه اتمی ایران، به سوی سفارت بریتانیا در تهران سنگ و کوکتل مولوتف پرتاب کردند.
۱۵ اکتبر ۲۰۰۵: انفجارهایی در شهر اهواز در جنوب غربی ایران باعث مرگ چهار نفر شد. ایران عوامل اطلاعاتی بریتانیا را در این مورد متهم کرد. بریتانیا این اتهام را رد کرد.
۲۵ ژانویه ۲۰۰۶: ایران گفت بمبگذارانی که هشت نفر را در بمبگذاری‌های دیگر در اهواز کشتند، با سازمان‌های اطلاعاتی بریتانیا ارتباط داشتند.
۱۳ نوامبر ۲۰۰۶: تونی بلر، نخست‌وزیر بریتانیا در یک سخنرانی تاکید کرد که نگرش بریتانیا نسبت به ایران ملایم‌تر نشده است.
۲۳ دسامبر ۲۰۰۶: شورای امنیت سازمان ملل با تصویب یک قطعنامه، تحریم‌هایی را به خاطر برنامه اتمی ایران بر آن کشور تحمیل کرد. بریتانیا از نویسندگان پیش‌نویس این قطعنامه بود.
۲۳ مارس ۲۰۰۷: پانزده تن از پرسنل نیروی دریایی بریتانیا توسط نیروهای ایرانی در آب‌های خلیج فارس در نزدیکی سواحل عراق دستگیر شدند.
۹ ژوئیه ۲۰۰۸: دادگاه عالی لندن دادخواست بانک ملی لندن برای مستثنی شدن از تحریم‌های اتحادیه اروپا و جلوگیری از مسدود شدن دارایی‌هایش را رد کرد.
۲۵ اکتبر ۲۰۰۸: ایران در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس دوره‌ای شورای امنیت نسبت به سیاست‌های بریتانیا اعتراض کرد.
۱ دسامبر ۲۰۰۸: حسن قشقاوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت که «انگلیسی‌ها در خط مقدم خصومت تاریخی علیه منافع ملت ایران» بوده‌اند اما تعطیلی سفارت این کشور در تهران «فعلا» در دستور کار ایران قرار ندارد.
۳ دسامبر ۲۰۰۸: الیزابت دوم، ملکه بریتانیا، طی سخنانی در مراسم سنتی گشایش دوره جدید قانونگذاری، گفت که کشورش رسیدگی موثر به نگرانی درباره برنامه هسته‌ای ایران را به طور جدی دنبال خواهد کرد.
۲۴ دسامبر ۲۰۰۸: یک سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا از پخش پیام تبریک کریسمس محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری ایران، از شبکه ۴ تلویزیون این کشور انتقاد کرد.
۳۰ دسامبر ۲۰۰۸: به باغ تابستانی سفارت بریتانیا در تهران حمله شد.
۳۰ دسامبر ۲۰۰۸: آرشیو ملی بریتانیا اسنادی را منتشر کرد که نشان داد دولت این کشور و ایالات متحده تا پاییز ۱۳۵۷ بر این باور بودند که شاه در راس قدرت باقی خواهد ماند.
۵ فوریه ۲۰۰۹: یک نهاد آموزشی و فرهنگی موسوم به «شورای بریتانیا» گفت پس از مرعوب شدن کارمندانش در تهران توسط مقام‌های ایرانی، کلیه فعالیت‌های خود در آنجا را معلق کرد.
۷ فوریه ۲۰۰۹: سخنگوی دولت ایران ضمن تایید تلویحی احضار کارمندان ایرانی شورای فرهنگی بریتانیا، گفت که ایران هیچ منعی برای کار این شورا در نظر نداشته است.
فوریه ۲۰۰۹: همزمان با سی سالگی انقلاب اسلامی در ایران، دیوید میلیبند، وزیر امور خارجه بریتانیا در وبلاگ سایت اینترنتی این وزارتخانه از کشورهای غربی و ایران دعوت کرد که زندانی پیشینه روابط خود نباشند و روابط خود را بر اساس احترام متقابل و مشارکت و نه اختلاف نظر و برخورد پایه‌ریزی کنند.
۵ مارس ۲۰۰۹: وزارت خارجه بریتانیا اعلام کرد که سایمون گس به عنوان سفیر جدید بریتانیا در ایران به زودی جانشین جفری آدامز خواهد شد.
۳ ژوئیه ۲۰۰۹: احمد جنتی، در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کرد که تعدادی از کارمندان ایرانی سفارت بریتانیا در تهران، که در روزهای گذشته بازداشت شده بودند، به اتهام دست داشتن در ناآرامیهای اخیر محاکمه خواهند شد.
۱۹ ژوئیه ۲۰۰۹: مبلغ یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های ایران در بریتانیا بر اساس قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل متحد مسدود شد.
۲۹ ژوئیه ۲۰۰۹: تعدادی از کارمندان بازداشت شده سفارت بریتانیا در تهران که در جریان ناآرامیهای پس از اعلام نتایج انتخابات دستگیر شده بودند، آزاد شدند.
۸ اوت ۲۰۰۹: محاکمه دو کارمند محلی سفارت بریتانیا در تهران به اتهام جاسوسی و فراهم کردن شرایط برای اقدام به براندازی آغاز شد.
۱۳ سپتامبر ۲۰۰۹: سایمون گس، سفیر جدید بریتانیا در ایران یکشنبه، بیست و دو شهریور استوارنامه خود را به محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری ایران تحویل داد. گس جانشین جفری آدامز شد که از ماه مارس سال ۲۰۰۶ جانشین ریچارد دالتون شده بود.
۳ مه ۲۰۱۰: در پی بررسی موضوع کاهش رابطه ایران با بریتانیا در نشست وزارتخانه‌های خارجه و اطلاعات ایران با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این کشور، برخی از نمایندگان می‌گویند باید «از هر گونه اقدام ناپخته» خودداری کرد.
۱۵ فوریه ۲۰۱۱: رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به تغییر سفیر بریتانیا در تهران گفت که تغییر محل ماموریت سفیر انگلیس اگر با نیت اصلاح روند گذشته صورت گرفته باشد مورد استقبال جمهوری اسلامی است. سایمون گس، سفیر بریتانیا در تهران به عنوان نماینده ناتو در امور غیرنظامی در افغانستان منصوب شد.
۲۷ اکتبر ۲۰۱۱: دامینیک جان چیلکات، سفیر جدید بریتانیا در تهران، در ملاقات با علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، رونوشت استوارنامه‌های خود را تسلیم کرد. به گزارش سایت دولت ایران، وزیر خارجه این کشور در این دیدار با تاکید بر «اهمیت شناخت واقعیت‌ها»، خواستار «اصلاح رویکرد دولت انگلیس نسبت به جمهوری اسلامی» شد و چیلکات نیز گفت که ماموریت دارد «تا واقعیت‌های جمهوری اسلامی ایران را فارغ از نگاه منابع رسانه‌ای، به دولت متبوع خود» منتقل کند.
۱۵ نوامبر ۲۰۱۱: به دنبال بالا گرفتن اختلافات درباره باغ سفارت بریتانیا در منطقه قلهک تهران، علی محمد مختاری، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران با اشاره به اینکه کمیسیون ماده ۷ شهرداری به دلیل تخلف سفارت بریتانیا در باغ قلهک در قطع درختان این باغ، میزان جریمه آن را سه برابر کرده است، بر این اساس میزان جریمه انگلیسی‌ها یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است.
۲۱ نوامبر ۲۰۱۱: جورج آزبورن، وزیر دارایی بریتانیا، از اعمال تحریم‌های مالی تازه علیه ایران خبر داد. این تصمیم‌ها در راستای افزایش نگرانی از برنامه اتمی ایران پس از انتشار گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اتخاذ شده است.
۲۳ نوامبر۲۰۱۱: نمایندگان مجلس ایران به دو فوریت طرحی رأی دادند که در صورت تصویب نهایی، سطح روابط سیاسی این کشور با بریتانیا را به سطح کاردار کاهش می‌دهد. ۲ فوریت این طرح با ۱۶۲ رای موافق در مقابل ۵ رای مخالف به تصویب رسید.
۲۷ نوامبر ۲۰۱۱: مجلس ایران با رای اکثریت نمایندگان به طرح کاهش روابط ایران و بریتانیا رای داد. همزمان بریتانیا اعلام کرد که به این اقدام ایران «واکنش قاطعانه‌ای» نشان خواهد داد.
۲۸ نوامبر۲۰۱۱: شورای نگهبان در ایران طرح تصویب شده مجلس درباره کاهش روابط با بریتانیا را تایید کرد.
۲۹ نوامبر ۲۰۱۱: گروهی از معترضان وارد سفارت بریتانیا در تهران شدند و با به زیر کشیدن پرچم بریتانیا و آرم سلطنتی این کشور، برخی از اسناد سفارت را به آتش کشیدند. در همین روز گروهی دیگر هم وارد باغ قلهک اقامتگاه کارکنان سفارت بریتانیا در شمال شهر تهران شدند.
منبع: بی بی سی
نظر شما :