یکسال پس از تعطیلی موزه هنرهای ملی/ تابلوهای نقاشی در یک مجموعه اداری انبار شده است
حوض‌خانه باغ نگارستان در جنوبی‌ترین قسمت قصر و باغ نگارستان واقع شده است و اکنون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آنجا قرار دارد. این مجموعه در سال‌های ۱۲۲۲ تا ۱۲۳۲هجری قمری توسط دو معمار زبده ـ عبدالله‌خان و آقاجانی اصفهانی ـ ساخته شد و جزو بناهای متعلق به دورهٔ قاجار است که به عنوان تفرجگاه شاه‌های قاجار از آن استفاده می‌شد و در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی توسط مرحوم «حسین طاهرزاده بهزاد» به موزهٔ هنرهای ملی ایران تغییر شکل یافت.
هادی تجویدی، حسین بهزاد، محمدعلی رهبری، علی درودی، نصرت‌الله یوسفی، محمدعلی زاویه، مقیمی تبریزی، علی کریمی، ابراهیم جباربیک، عبدالله باقری، علی مطیع، حسن پرتوی، حسین صفوی، حسین الطافی، سلیم عقیلی و... نیز از دیگر هنرمندانی بودند که آن روز‌ها در این مجموعه آمد و شد داشتند.
از سال ۱۳۰۹ شمسی هم این مکان به مرور با ذخیره کم‌نظیری از تابلوهای نگارگری و نقاشی پشت شیشه و... به شکل موزه آثار هنری درآمد و سرانجام در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۶۹ با عنوان «ساختمان موزه هنرهای ملی» تحت شماره «۱۷۳۲» در فهرست آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید.
اما این موزه در روزهای برفی زمستان ۱۳۸۹ ناگهان و بی‌خبر، تخلیه و تعطیل شد. همان زمان مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران درباره انتقال اشیای این موزه به ایسنا توضیح داده بود: «فضای موزهٔ هنرهای ملی ایران، فضای نامناسبی است. این موزه در حیاط پشتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بین خودروهای این وزارتخانه قرار دارد، لذا جابه‌جایی اشیای موجود در موزه به ارگ آزادی بزرگترین کمک را به صنایع مستظرفه و موزهٔ هنرهای ملی می‌کند چون یک فضای مستقل، فرهنگی و ساختمانی با معماری مناسب است که به این موزه و چند موزهٔ دیگر اختصاص داده می‌شود.»
لاریجانی در عین حال اظهار کرده بود: «ما موقعیت تاریخی موزهٔ هنرهای ملی را قبول داریم، اما اکنون پتانسیل موزه بیشتر از آن است که بخواهیم آن را در پارکینگ وزارت ارشاد محصور کنیم. در حالی که فضایی مانند ارگ آزادی که اکنون پارتیشن‌ها و فضاهای اداری آن جمع و تخلیه شده است، آمادگی دارد جایگاه واقعی این موزه را نشان دهد.»
این اتفاقات در حالی است که سیدمحمد حسینی ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ در پی این اتفاقات در نامه‌ای به ریاست سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور، با استناد به کنوانسیون‌های بین‌المللی و نگرانی جامعه هنری، خواستار راه‌اندازی مجدد موزه هنرهای ملی شده است. در متن نامه حسینی خطاب به رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آمده است: «احتراما پیرو نامه شماره ۸۴۱۷۱/۱ مورخ ۹۰/۶/۵ در خصوص نگرانی جامعه هنری کشور از نقل و انتقالات آثار موزه هنرهای ملی، با توجه به قوانین ملی و با استناد به کنوانسیون‌های بین‌المللی در خصوص آثار و ابنیه تاریخی از جمله منشور ۱۹۷۹ بورا و منشور ۱۹۹۲ نئورلئان، ضمن احترام به فضای فرهنگی ساختمان مرکزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از یک سو و البته عدم راه‌اندازی موزه‌ای مناسب برای آثار مورد اشاره از سوی دیگر، خواهشمند است در صورت امکان نسبت به بازگرداندن آثار و راه‌اندازی مجدد موزه هنرهای ملی دستورات لازم را صادر فرمایید. بدیهی است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمادگی خود را برای هر نوع همکاری در تداوم و توسعه مجموعه در ساختمان باغ نگارستان اعلام می‌نماید.»
فلاح‌فر: سرنوشت آثار معلوم نیست
اما سعید فلاح‌فر ـ هنرمند نقاش ـ که در جریان تعطیلی و انتقال آثار این موزه بود، در این باره به ایسنا گفت: «موزه هنرهای ملی یک اثر تاریخی ثبت شده با معماری حائز اهمیتی است که توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسید.» او اضافه کرد: «این مکان به دلیل موقعیت و ماهیت تاریخی در یک دوره زمانی به پاتوق فرهنگی ـ هنری تبدیل شد و هنرمندان بی‌شماری در آنجا گردهم آمدند و کار کردند.»
به گفته او، مکتب نگارگری به نوعی در این موزه اتفاق افتاد و بسیاری از بزرگان این رشته به آموزش و تربیت هنرجویان خود پرداختند و بسیاری نیز مورد آموزش قرار گرفتند که این ویژگی با ماهیت این ساختمان گره خورده است.
فلاح‌فر همچنین به موقعیت فیزیکی ساختمان موزه هنرهای ملی و اهمیت آن اشاره کرد و افزود: «بسیاری از اساتید بر روی در‌ها و دیوارهای این ساختمان کارهای هنری خود را ثبت کرده‌اند و از این رو ماهیت این فضا با هنر و به ویژه نگارگری گره خورده و یک دوره درخشان از نگارگری را به رخ می‌کشد، در حالی که متاسفانه سال گذشته سازمان میراث فرهنگی در یک اقدام غیر علمی و به صورت ناگهانی این ساختمان را بدون در نظر گرفتن استانداردهای لازم تخلیه کرد.»
این هنرمند نقاش با اشاره به وقایع اتفاق افتاده در سال گذشته، توضیح داد: «در حالی که هوا برفی و وضعیت جوی مساعد نبود، بدون در نظر گرفتن هر گونه دقت نظری، به حمل و نقل این آثار پرداختند و گویی مادر و فرزندی را از هم جدا کردند.»
این هنرمند نقاش بیان کرد: «بهانه این بود که قصد است در یک فضای بهتر و در موزه‌ای مستقل این آثار را به نمایش بگذارند، در حالی که این آثار اساسا در جای دیگری نمی‌تواند تحقق یابد. زیرا خود این اثر و بنای تاریخی است که به این آثار هویت می‌بخشد و از این رو عملکرد سازمان میراث فرهنگی هیچ توجیهی ندارد.»
او حضور هنرمندان و فعالیت آن‌ها در محل سابق موزه هنرهای ملی را یکی از علل پایدار ماندن این مجموعه دانست و افزود: «از سال گذشته که آثار منتقل شده است، دیگر پاتوقی برای هنرمندان هم وجود ندارد و ساختمان موزه رو به تخریب می‌رود، زیرا محلی که نگارگران و نقاشان پیش از این به آن مراجعه می‌کردند یک سال است که تعطیل شده است و هر چه مکاتبه و مذاکره از سوی مدیران به ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفته تاکنون جواب نداده است.»
فلاح‌فر درباره این مذاکرات توضیح داد: «وزارتخانه هیچ دخالتی در جابه‌جایی آثار این موزه نداشته و شخص وزیر از همان ابتدا به صورت مستقیم وارد مذاکره با مدیران سازمان میراث فرهنگی شد و حاضر بود تمام هزینه‌ها و سختی‌های این ساختمان را که در مرکز وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی واقع شده است تحمل کند. زیرا ایشان دغدغه این آثار و نگهداری چنین موزه‌ای را دارد به ویژه با این ارزش‌های معنوی احیای چنین ساختمانی در وزارتخانه اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت.» او اضافه کرد: «ساختمان موزه هنرهای ملی نقطهٔ ارزشمندی است و اشیای این موزه امروزه قیمت‌های نجومی دارند. به همین دلیل هم وزیر و معاون ایشان از همان ابتدا با این کار موافق نبودند، اما متاسفانه طی یک تصمیم ناگهانی چنین حرکتی انجام شد و معلوم نیست سرنوشت این آثار در حال حاضر به چه صورت است.»
محرمی: موزه هنرهای ملی، موزه مرجع است
همچنین عبدالله محرمی ـ هنرمند نگارگر ـ که طی این سال‌ها رفت و آمدهای زیادی به موزه هنرهای ملی داشته و از جمله هنرمندانی است که آثارش در آنجا نگهداری می‌شد ـ درباره وضعیت موزه هنرهای ملی و انتقال آثار این مجموعه گفت: «در حال حاضر این آثار در یک مجموعه اداری انبار شده است و حتی از میان ۶۰ اثر نقاشی پشت شیشه متعلق به موزه ۳۵ اثر طی این جابه‌جایی مصدوم شده و بخشی از آثار همچنان در موزه باقی مانده است و معلوم نیست تکلیف آنچه می‌شود؟»
به گفته محرمی، موزه هنرهای ملی مجموعه‌ای بود که تمام آثار، کارگاه‌ها و حضور هنرمندان در آنجا رقم می‌خورد و عکس‌های آن هم چنان موجود است و به لحاظ کنوانسیون‌های بین‌المللی نیز این نقل و انتقال ایراد دارد. یعنی وقتی شی به نحوی با بنا مربوط باشد، انتقال، تغییر و یا حذف آن غیرقانونی خواهد بود. او اضافه کرد: «تمام در‌ها و دیوارهای ساختمان موزه هنرهای ملی توسط اساتید هنری کار شده است و جزیی از خود این بنا و آثار آن به شمار می‌آید، درحالی‌که معتقد بودند این موزه بازدیدکننده کافی ندارد و باید آثار آن به مکان دیگری منتقل شود اما در چنین موزه خاصی نیاز به کثرت بازدیدکننده نداریم بلکه صلاحیت بازدید کننده اهمیت دارد که در تمام این سال‌ها پژوهشگران و دانشجویان به عنوان بازدیدکنندگان اصلی این مجموعه محسوب می‌شدند.»
محرمی سپس به اهمیت تاریخچه و جایگاه موزه اشاره کرد و افزود: «بعد از دوره صفویه، با رکود هنر نگارگری مواجه شدیم و در حال حاضر هنرمندانی که مشغول حرفه نگارگری‌اند مدیون اساتیدی هستند که در این موزه فعالیت کردند.»
او یادآور شد: «موزه هنرهای ملی یک موزه مرجع است و کسانی که در آن کار می‌کردند سر منشاء آثار بسیاری بودند که امروز با انتقال به یک فضای غیراستاندارد در معرض نور شدید و تخریب قرار دارد. زمانی که موزه‌ای دایر می‌شود به دلیل وجود آثارش به تحقق می‌پیوندد، در حالی که با انتقال آثار موزه هنرهای ملی این اتفاق را از آن گرفته‌اند.» محرمی به این نکته نیز اشاره کرد که در صورت به نتیجه نرسیدن نامه‌نگاری‌های وزیر قطعا هنرمندان طوماری برای پیگیری این موضوع امضا می‌کند. این در حالی است که پیگیری‌های خبرنگار تجسمی ایسنا برای بازدید از وضعیت ساختمان این موزه با وجود نامه‌نگاری‌های رسمی به نتیجه نرسید.
معاون هنری وزارت ارشاد: امیدواریم آثار موزه هنرهای ملی به زادگاهشان بازگردد
شاه‌آبادی معاون هنری وزارت ارشاد هم در پاسخ به وضعیت موزه هنرهای ملی و برنامه این مجموعه برای باز پس‌گیری آثار متعلق به موزه توضیح داد: «درخواست اصلی ما بازگشت تمام آثار به فضای موزه هنرهای ملی است اما گویا دوستان سازمان میراث فرهنگی مالک این آثار بوده و ساختمان نیز در تصرف است، در حالی که کنوانسیون‌ها و قراردادهای جهانی مخالف این وضعیت است و الزامی است که آثار هنری در همان بنای هنری نگهداری شود؛ زیرا در آن شرایط معنا می‌یابد و در غیر این صورت آن آثار کامل نخواهند بود.» او ادامه داد: «امیدوارم با تغییر مدیریت سازمان شاهد تحولاتی در این زمینه باشیم و آثار موزه هنرهای ملی به زادگاه اصلی خود بازگردد.»
نظر شما :