زادگاه یک جنگلی/ گزارش تصویری از محل تولد میرزا کوچک‌خان
گزارش و عکس‌ها: امید ایران‌مهر
تاریخ ایرانی: شاید اگر در سال ۱۲۵۷ هجری شمسی کودکی در این خانه قدیمی متولد نمی‌شد، امروز آپارتمانی نوساز جای آن را گرفته بود اما تقدیر این بود که این خانه برای مردمان سال‌های بعد به یادگار بماند تا یادآور رهبر جنبشی باشد که بعدها «نهضت جنگل» خوانده شد.
یونس استادسرایی مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی از مبارزان انقلاب مشروطه، رهبر جنبش جنگل و از نخستین رهبران تنها جمهوری شوروی سوسیالیستی در ایران مشهور به جمهوری سرخ گیلان بود. او در ۱۱ آذرماه ۱۳۰۰ هجری شمسی بعد از نبردی سنگین با قوای دولتی در حالی که برای ملاقات با رشیدالممالک خلخالی عازم خلخال شده بود، بعد از چند روز سرگردانی در کوه‌های تالش، بر اثر سرما و یخبندان درگذشت و بعد از اینکه توسط نیروهای حکومتی سر از تنش جدا شد، در محله سلیمان‌داراب رشت به خاک سپرده شد.
زادگاه میرزا کوچک‌خان جنگلی اما در میانۀ شلوغی شهر رشت، کمی آنسوتر از میدان تاریخی شهرداری در خیابان پر رفت و آمد استادسرا واقع است. مساحت اولیه این خانه که متعلق به میرزا بزرگ پدر میرزا کوچک‌خان بوده، یک هزار و ۱۲۰ متر مربع بود، شامل حیاطی وسیع که تا پشت تکیه مستوفی امتداد داشته است. پس از کشته شدن میرزا، خانواده او به دلیل احساس عدم امنیت در حکومت پهلوی اول خانه را ترک کرده و آن را بعدها به فروش رساندند.
به گزارش تاریخ ایرانی، طبق اسناد و مدارک به دست آمده اولین بار حدود ۸۰ سال پیش بود که این خانه توسط رحیم‌خان برادر میرزا کوچک به شخصی به نام ابراهیم کلیمی اصفهانی و سپس در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی به مرحوم سیف‌الله ملک‌زاده فروخته شد. فرزندان ملک‌زاده بعدها به تفکیک محوطه و فروش قسمت بیشتر این خانه اقدام کردند و بخش باقیمانده از خانه میرزا هم تا سال ۱۳۶۰ به مستاجران واگذار می‌شد.
در اوایل دهه ۸۰ بود که وارث مرحوم ملک‌زاده به دلیل متروکه بودن بنا اقدام به فروش خانه به شرکت خانه‌سازی مقصود ادهمی و شرکا برای تخریب و احداث آپارتمان می‌کند اما در روز تخریب، شهردار وقت رشت از طریق فردی نا‌شناس در جریان امر قرار می‌گیرد و بی‌درنگ جلوی تخریب کامل بنا را گرفته و با واگذاری زمین معوض به مالک آن، بنای مخروبه میرزا را به تملک شهرداری در می‌آورد. شهرداری رشت بعد از در اختیار گرفتن این خانه طرح بازسازی آن را در دستور کار قرار می‌دهد و بازسازی بنای فعلی خانه میرزا کوچک در سال۱۳۸۱ با استفاده از کار‌شناسان مجرب و کارآزموده به سبک معماری بومی آغاز می‌شود.
این بنا به مساحت ۳۰۰ متر مربع شامل دو طبقه است که هر طبقه چهار اتاق، ایوان و دو پلکان در دو طرف خانه برای ورود به ایوان و اتاق‌های طبقه بالا دارد و در حال حاضر شهرداری رشت مالک اصلی آن است. طبقه پایین نمایشگاهی دائمی از کتب مربوط به تاریخ گیلان و نهضت جنگل را در خود جای داده و طبقه بالا اتاق‌های محل زندگی خانواده استادسرایی مانند آنچه در قدیم وجود داشته بازسازی شده است. در گوشه و کنار خانه هم روی دیوارها عکس‌ها و اسنادی از دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است.
در کنار این عکس‌ها و اسناد جایی در اتاق‌های خانه میرزا تابلویی حاوی تصویر آیت‌الله سیدحسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی در اواخر دوران قاجار و اوایل حکومت پهلوی اول به چشم می‌خورد که در نگاه اول تعجب‌برانگیز است. مدرس در خانه میرزا چه می‌کند؟ با خواندن متن تابلو به دلیل نصب آن در این خانه پی می‌بریم. این متن به پرسش و پاسخی با مدرس درباره میرزا و نهضت جنگل اختصاص دارد. پرسشگر از مدرس می‌پرسد: «آیا محاربه با جمعی که پنج سال است بنام اتحاد اسلام و جنگلی‌ها در حدود گیلان قیام کرده و عملا خودشان را به تمام ایرانیان معرفی نموده، جز حفاظت نوامیس اسلامی و حراست استقلال مملکت و دفاع از دشمنان ایران، اسلام و قطع نفوذ و مداخلات ظالمانه و تعدیات جابرانه اجانب مقصدی نداشته و ندارند و تنها جمعیتی که در تحت تاثیر دیگران نبوده و فقط به قوای مادی و معنوی و ملی اتکا دارند و حقیقتا موجب افتخار و شرافت ایران و ایرانیان هستند چه صورت دارد؟ آیا محاربین با این جمعیت در حکم محارب و محاربه با امام زمان (عج) خواهد بود؟ حکم الله بیان فرمایید.»
مدرس در پاسخ گفته: «حقیر از آقای میرزا کوچک‌خان و اشخاصی که صمیمانه با ایشان هم‌آواز بودند نیت سوئی به دیانت و صلاح مملکت نفهمیدم بلکه جلوگیری از دخالت خارجه و نفوذ سیاست آن‌ها در گیلان عملیاتی بوده بس مقدس که بر هر مسلمانی لازم بود. خداوند همه ایرانیان را توفیق دهد که نیت و عملیات آن‌ها را تعقیب و تقلید نمایند. پر واضح است ظرفیت و ضدیت و محاربه با همچون جمعیتی مساعدت با کفر و معاندت با اسلام است. فی شهر جمادی‌الثانی ۱۳۳۸، سیدحسن مدرس»
یونس استادسرایی مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی از مبارزان انقلاب مشروطه، رهبر جنبش جنگل و از نخستین رهبران تنها جمهوری شوروی سوسیالیستی در ایران مشهور به جمهوری سرخ گیلان بود. او در ۱۱ آذرماه ۱۳۰۰ هجری شمسی بعد از نبردی سنگین با قوای دولتی در حالی که برای ملاقات با رشیدالممالک خلخالی عازم خلخال شده بود، بعد از چند روز سرگردانی در کوه‌های تالش، بر اثر سرما و یخبندان درگذشت و بعد از اینکه توسط نیروهای حکومتی سر از تنش جدا شد، در محله سلیمان‌داراب رشت به خاک سپرده شد.
زادگاه میرزا کوچک‌خان جنگلی اما در میانۀ شلوغی شهر رشت، کمی آنسوتر از میدان تاریخی شهرداری در خیابان پر رفت و آمد استادسرا واقع است. مساحت اولیه این خانه که متعلق به میرزا بزرگ پدر میرزا کوچک‌خان بوده، یک هزار و ۱۲۰ متر مربع بود، شامل حیاطی وسیع که تا پشت تکیه مستوفی امتداد داشته است. پس از کشته شدن میرزا، خانواده او به دلیل احساس عدم امنیت در حکومت پهلوی اول خانه را ترک کرده و آن را بعدها به فروش رساندند.
به گزارش تاریخ ایرانی، طبق اسناد و مدارک به دست آمده اولین بار حدود ۸۰ سال پیش بود که این خانه توسط رحیم‌خان برادر میرزا کوچک به شخصی به نام ابراهیم کلیمی اصفهانی و سپس در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی به مرحوم سیف‌الله ملک‌زاده فروخته شد. فرزندان ملک‌زاده بعدها به تفکیک محوطه و فروش قسمت بیشتر این خانه اقدام کردند و بخش باقیمانده از خانه میرزا هم تا سال ۱۳۶۰ به مستاجران واگذار می‌شد.
در اوایل دهه ۸۰ بود که وارث مرحوم ملک‌زاده به دلیل متروکه بودن بنا اقدام به فروش خانه به شرکت خانه‌سازی مقصود ادهمی و شرکا برای تخریب و احداث آپارتمان می‌کند اما در روز تخریب، شهردار وقت رشت از طریق فردی نا‌شناس در جریان امر قرار می‌گیرد و بی‌درنگ جلوی تخریب کامل بنا را گرفته و با واگذاری زمین معوض به مالک آن، بنای مخروبه میرزا را به تملک شهرداری در می‌آورد. شهرداری رشت بعد از در اختیار گرفتن این خانه طرح بازسازی آن را در دستور کار قرار می‌دهد و بازسازی بنای فعلی خانه میرزا کوچک در سال۱۳۸۱ با استفاده از کار‌شناسان مجرب و کارآزموده به سبک معماری بومی آغاز می‌شود.
این بنا به مساحت ۳۰۰ متر مربع شامل دو طبقه است که هر طبقه چهار اتاق، ایوان و دو پلکان در دو طرف خانه برای ورود به ایوان و اتاق‌های طبقه بالا دارد و در حال حاضر شهرداری رشت مالک اصلی آن است. طبقه پایین نمایشگاهی دائمی از کتب مربوط به تاریخ گیلان و نهضت جنگل را در خود جای داده و طبقه بالا اتاق‌های محل زندگی خانواده استادسرایی مانند آنچه در قدیم وجود داشته بازسازی شده است. در گوشه و کنار خانه هم روی دیوارها عکس‌ها و اسنادی از دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است.
در کنار این عکس‌ها و اسناد جایی در اتاق‌های خانه میرزا تابلویی حاوی تصویر آیت‌الله سیدحسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی در اواخر دوران قاجار و اوایل حکومت پهلوی اول به چشم می‌خورد که در نگاه اول تعجب‌برانگیز است. مدرس در خانه میرزا چه می‌کند؟ با خواندن متن تابلو به دلیل نصب آن در این خانه پی می‌بریم. این متن به پرسش و پاسخی با مدرس درباره میرزا و نهضت جنگل اختصاص دارد. پرسشگر از مدرس می‌پرسد: «آیا محاربه با جمعی که پنج سال است بنام اتحاد اسلام و جنگلی‌ها در حدود گیلان قیام کرده و عملا خودشان را به تمام ایرانیان معرفی نموده، جز حفاظت نوامیس اسلامی و حراست استقلال مملکت و دفاع از دشمنان ایران، اسلام و قطع نفوذ و مداخلات ظالمانه و تعدیات جابرانه اجانب مقصدی نداشته و ندارند و تنها جمعیتی که در تحت تاثیر دیگران نبوده و فقط به قوای مادی و معنوی و ملی اتکا دارند و حقیقتا موجب افتخار و شرافت ایران و ایرانیان هستند چه صورت دارد؟ آیا محاربین با این جمعیت در حکم محارب و محاربه با امام زمان (عج) خواهد بود؟ حکم الله بیان فرمایید.»
مدرس در پاسخ گفته: «حقیر از آقای میرزا کوچک‌خان و اشخاصی که صمیمانه با ایشان هم‌آواز بودند نیت سوئی به دیانت و صلاح مملکت نفهمیدم بلکه جلوگیری از دخالت خارجه و نفوذ سیاست آن‌ها در گیلان عملیاتی بوده بس مقدس که بر هر مسلمانی لازم بود. خداوند همه ایرانیان را توفیق دهد که نیت و عملیات آن‌ها را تعقیب و تقلید نمایند. پر واضح است ظرفیت و ضدیت و محاربه با همچون جمعیتی مساعدت با کفر و معاندت با اسلام است. فی شهر جمادی‌الثانی ۱۳۳۸، سیدحسن مدرس»
نظر شما :