۴۵ سال قبل؛ برژنف به دوبچک: جلوی رسانه‌ها را بگیرید
ترجمه: مجتبا پورمحسن
در این مکالمه، برژنف نسبت به مکالمهٔ چهار روز قبل لحن پرخاشجویانه‌تر و تهاجمی‌تری داشت. برژنف بار‌ها دوبچک را به «فریب آشکار» و «کارشکنی عمدی نمایان در توافق‌هایی که در سیرنا و براتیسلاوا به آن رسیده بودند» متهم می‌کند. رهبر شوروی به طور غیرمستقیم هشدارهایی داد که «به وجود آمدن شرایطی کاملا جدید» [اتحاد شوروی] را مجبور می‌کند که تمهیدات جدید و مستقلی را اتخاذ کند که هم از حزب کمونیست چک‌اسلواکی در شوروی و هم از ریشه سوسیالیسم در چک‌اسلواکی دفاع کند.»
وسط حملات برژنف، دوبچک می‌گوید که او راضی خواهد بود که برگردد به شغل قبلی‌اش و از دبیرکلی حزب کمونیست چک‌اسلواکی استعفا دهد. او با خشمی آشکار به برژنف می‌گوید که «اگر شما در [پولیت‌بوروی شوروی] اعتقاد دارید که ما داریم شما را فریب می‌دهیم، باید تمهیدات مناسب را اتخاذ کنید» برژنف در جواب می‌گوید: «اتخاذ چنین تمهیداتی برای ما آسان‌تر خواهد بود اگر که شما و رفقایتان با صراحت بیشتری به ما بگویید که این‌ها تمهیداتی هستند که شما از ما انتظار دارید.»
***
مکالمهٔ رفیق ال.آی. برژنف با رفیق ای.اس. دوبچک؛ ۱۳ آگوست ۱۹۶۸
شروع مکالمه: ۵:۳۵ عصر
پایان مکالمه: ۶:۵۵ عصر.
برژنف: آلکساندر استپانوویچ، لازم دیدم که امروز با شما حرف بزنم. صبح زود و بعد دیر‌تر زنگ زدم ولی تمام مدت در کارلوی واری نبودید، بعد شما با من تماس گرفتی، اما در آن لحظه رفته بودم با رفقایم حرف بزنم. حالا که برگشته‌ام، به من گفته‌اند که جلسهٔ هیات رئیسه‌ای دارید که در حال برگزاری آن هستید و بنابراین امیدوارم با این مکالمه خیلی مزاحمتان نشوم.
دوبچک: نه، به هیچ‌وجه، رفقا به من گفتند که می‌خواهید با من حرف بزنید. من تازه از کارلوی واری برگشتم. در آنجا با رفیق اولبریخت جلسه‌ای داشتم.
برژنف: جلسه چطور بود؟
دوبچک: فکر می‌کنم خوب بود. رفیق اولبریخت و رفقا امروز به آلمان شرقی بازگشتند و من تازه از آن‌ها جدا شدم.
برژنف: وقت کمی داریم، بنابراین اجازه بدهید یک راست برویم سر اصل مطلب. من باز هم نگرانی‌ام را به شما دربارهٔ این واقعیت ابراز می‌کنم که رسانه‌های گروهی در کشور شما نه تنها تصویری نادرست از کنفرانس‌های ما در سیرنا نادتیسو و براتیسلاوا ارائه می‌کنند بلکه گامی فرا‌تر می‌گذارند و به نیروهای سالم حمله می‌کنند و به تقویت اندیشه‌های ضد شوروی و ضد سوسیالیستی ادامه می‌دهند. چیزی که من به آن اشاره می‌کنم چند مورد خاص نیست، بلکه یک کارزار سازمان یافته است، و بررسی مطالب منتشرشده نشان می‌دهد که این ارگان‌های مطبوعاتی، سخنگوی نیروهای دست راستی و ضد سوسیالیست شده‌اند. ما در پولیت‌بورو دربارهٔ این موضوع تبادل نظر کردیم و متفق‌القول به این نتیجه رسیدیم که همهٔ زمینه‌ها موجود است برای اینکه آن را نقض آشکار توافقی که در سیرنا نادتیسو حاصل شده بود، محسوب کنیم. منظورم توافقاتی است که طی بحث‌های تک نفره‌مان به آن رسیدیم و توافقی که در نشست هیات‌های چهارگانه‌مان به وجود آمد، و توافقی که بین پولیت‌بوروی حزب ما و هیات رئیسه کمیتهٔ مرکزی حزب شما حاصل شد.
دوبچک: من قبلا به شما گفتم که برای پایان دادن به انتشار مطالب ضد سوسیالیستی و ضد شوروی چه تمهیداتی را اتخاذ کرده‌ایم، همچنین گفتم که چه برنامه‌هایی را داریم آماده می‌کنیم و به چه ترتیب انجامش خواهیم داد. اما همان موقع هم به شما گفتم که غیرممکن است که همهٔ این کار‌ها را در یک روز انجام دهیم. برای انجامشان زمان می‌خواهیم. ما نمی‌توانیم در عرض فقط دو سه روز نظم و قانون را در رسانه‌های جمعی در حال فعالیت برقرار کنیم.
برژنف: ساشا، درست است، و ما همان موقع به شما هشدار دادیم که نیروهای دست راستی به راحتی دست از مواضعشان برنمی‌دارند و البته محال است که در عرض دو سه روز همه کار کرد. اما خیلی بیش از دو، سه روز زمان گذشته است و موفقیت کارتان در این مورد، به ارادهٔ شما برای اتخاذ تدابیر قاطع در اعمال قانون نسبت به رسانه‌های جمعی بستگی دارد. مطمئنا اگر رهبر حزب کمونیست چک‌اسلواکی و دولت شوروی همچنان سیاست عدم مداخله در این موضوع را در آینده دنبال کنند، این روند به قوت خودش باقی خواهد ماند. مهار آن‌ها از طریق سیاست عدم مداخله غیرممکن است. شما باید به تدابیر سفت و سختی روی بیاورید. این دقیقا همان نقطه‌ای است که ما در ارتباط با نقش ژیری پلیکان (مدیر تلویزیون چک‌اسلواکی تا سال ۱۹۶۸ و از حامیان بهار پراگ) به توافقی قطعی رسیدیم و گفتیم که لازم است پلیکان برکنار شود. این اولین گام برای برقراری قانون در رسانه‌های جمعی خواهد بود.
دوبچک: لئونید ایلیچ، ما این مسایل را بررسی کردیم و همچنان در حال بررسی هستیم. من به رفیق سرنیک گفتم که چه اقداماتی به کار خواهیم بست و به رفیق لنارت مسوولیت اجرای اقدامات لازم را دادم. تا جایی که من می‌دانم، اخیرا هیچ‌گونه حمله‌ای به حزب کمونیست شوروی، دولت شوروی یا علیه قوانین سوسیالیستی دیده نشده است.
برژنف: چطور می‌توانی چنین چیزی بگویی در حالی که در واقع همهٔ روزنامه‌ها – لیترارنی لیستی، لمادا فرانتا، ریپور‌تر و پریسن – هر روز مقالاتی ضد شوروی و ضد حزبی منتشر می‌کنند؟
دوبچک: آن مقالات قبل از براتیسلاوا چاپ می‌شد. بعد از براتیسلاوا چنین اتفاقی نیفتاده است.
برژنف: منظورتان چیست که تنها «قبل از براتیسلاوا» چاپ می‌شد؟ هشتم آگوست مقاله‌ای در لیترارنی لیستی چاپ شد با عنوان «از ورشو تا براتیسلاوا» که یک حملهٔ تمام‌عیار خطرناک علیه حزب کمونیست شوروی، دولت شوروی و علیه همهٔ کشورهای سوسیالیستی دوست است. نیازی به گفتن نیست که هشتم آگوست بعد از براتیسلاوا بود.
دوبچک: آن مقاله، یک مورد تکی بود. از مورد دیگری خبر ندارم. بقیه مقاله‌ها قبل از براتیسلاوا بود. ما مخالف این مقاله هستیم و حالا داریم اقدامات مناسب را انجام می‌دهیم.
برژنف: ساشا، نمی‌توانم این حرف را قبول کنم. در دو سه روز گذشته روزنامه‌هایی که گفتم سرسختانه سرشار از مقالات پرحرارت افتراآمیز دربارهٔ شوروی و دیگر کشورهای دوست هستند. رفقایم در پولیت‌بورو اصرار دارند که برخوردی با شما در این زمینه داشته باشیم و یک یادداشت دیپلماتیک برایتان بفرستیم و من نمی‌توانم مانع فرستادن این یادداشت از سوی رفقا شوم. اما فقط می‌خواستم مطمئن شوم که پیش از آنکه یادداشتی در این مورد برایت فرستاده شود، این فرصت را دارم که شخصا با تو حرف بزنم.
دوبچک: ما نشستی با اعضای مطبوعات داشتیم. حاضران در این جلسه آن دسته از گزارش‌های منتشر شده در روزنامه را که شما درباره‌شان گفتید به خاطر عملکرد نادرستشان محکوم کردند؛ و در آنجا تصمیم گرفته شد که به این اظهارات مجادله‌آمیز پایان داده شود.
برژنف: ساشا مساله این نیست که شما جلسه‌ای با اعضای مطبوعات داشتید یا نه. چیزی که ما روی آن توافق کردیم، برگزاری جلسه نبود. ما توافق کردیم که همهٔ رسانه‌های جمعی و مطبوعات، رادیو و تلویزیون تحت کنترل کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست چک‌اسلواکی و دولت خواهند بود، و بعد از براتیسلاوا به انتشار محتواهای ضد شوروی و ضد سوسیالیستی پایان داده خواهد شد. ما به سهم خود، در اتحاد جماهیر شوروی به این توافق پایبندیم و درگیر هیچ‌گونه جدالی نیستیم. اما تا آنجایی که به ارگان‌های رسانه‌های جمعی چک‌اسلواکی مربوط می‌شود، آن‌ها به حملات بی‌رحمانهٔ خود علیه حزب کمونیست شوروی و اتحاد شوروی ادامه می‌دهند و حتی کار را به جایی رسانده‌اند که به رهبران حزب ما حمله می‌کنند. آن‌ها به ما برچسب‌هایی نظیر استالینیست و چیزهایی مثل این زده‌اند. و می‌خواهم بپرسم در این‌باره چه می‌گویی؟
دوبچک: [سکوت می‌کند.]
برژنف: فکر می‌کنم حق با من باشد وقتی می‌گویم که تا به اینجا ما شاهد هیچ اقدامی از سوی هیات رئیسه حزب کمونیست چک‌اسلواکی برای انجام تعهداتی که در این زمینه برعهده دارد، نبوده‌ایم. ساشا باید بی‌پرده به تو بگویم که شما با این دست آن دست کردن در انجام این تعهدات دارید مرتکب فریبی آشکار می‌شوید، و به طرزی گستاخانه در تصمیماتی که با هم به آن رسیدیم کارشکنی می‌کنید. این رویه در مورد تعهداتی که متقبل شدید، وضعیت جدیدی را به وجود می‌آورد و ما را وادار می‌کند تا ارزیابی دوباره‌ای از موضع شما داشته باشیم. به همین دلیل ما تصمیمات جدید و مستقلی اتخاذ می‌کنیم که هم از حزب کمونیست چک‌اسلواکی و هم از آرمان سوسیالیسم در چک‌اسلواکی محافظت خواهد کرد.
دوبچک: رفیق برژنف من فقط می‌خواهم بگویم که در حال کار کردن در این راستا هستیم. اگر می‌توانستید اینجا در بین ما باشید، می‌دیدید که تلاش‌های بزرگی را در این جهت به کار می‌بندیم. اما این، مساله‌ای دشوار است و همان‌طور که قبلا به شما گفتم، نمی‌توانیم آن را دو سه روزه حل کنیم. نیاز به زمان داریم.
برژنف: الکساندر استپانوویچ من ناچارم بگویم که ما نمی‌توانیم بیش از این منتظر بمانیم و شما نباید ما را مجبور کنید تا باب مجادلات تازه‌ای را با رسانه‌های جمعی شما بگشاییم و به همهٔ مقالات و تحرکاتی که حالا در چک‌اسلواکی علیه کشور ما، حزب ما و همهٔ احزاب سوسیالیست انجام می‌شود پاسخ دهیم.
در جریان مذاکرات شما را مجبور به پذیرش چیزی نکردیم. شما خودتان مسوولیت کنترل رسانه‌های جمعی را برعهده گرفتید و چون قول دادید، باید اراده انجامش را داشته باشید. خیلی خب من حتی شاید بتوانم با شما هم‌نظر باشم که برقراری نظم در این حوزه به زمان نیاز دارد. اما شما در انجام توافقنامهٔ مسایل پرسنلی چه کاری انجام داده‌اید؟ باید گفت که ما در مورد این موضوع هم توافقی کاملا مشخص داشتیم و همچنین چارچوب زمانی مشخصی برای انجامش تعیین کردیم.
دوبچک: رفیق برژنف فقط مایلم بگویم که این‌ها مسایل بسیار پیچیده‌ای هستند که به آن سادگی که شما فکر می‌کنید نمی‌توان حلشان کرد.
برژنف: من می‌فهمم که این مسایل چقدر پیچیده هستند. من تنها از تو می‌خواهم در راستای مسیری که در سیرنا نادتیسو توافق کردیم، حلشان کنی. وقتی در جلسات چهار به چهارمان با هم دیدار کردیم، تو و کارنیک، ایکروفسکی و اسوبودا نمی‌دانستید که حل این مسایل چقدر بغرنج خواهد بود؟ با این همه، در آن زمان شما خودتان خیلی ساده و در کمال استقلال، بدون هیچ‌گونه اجباری از سوی ما، این مسایل را مطرح کردید و قول دادید که در اسرع وقت حلشان کنید.
دوبچک: قبلا هم به شما گفتم رفیق برژنف که این مساله‌ای پیچیده است، و برای برطرف کردن آن ما نیاز به برگزاری یک پلنوم داریم و برای رسیدگی و رفع این مشکلات، باید مقدمات لازم فراهم شود. من باید با رفقایم مشورت کنم تا ببینیم چطور می‌شود به بهترین شکل ممکن حلشان کرد.
برژنف: اما در سیرنا نادتیسو همهٔ رفقای شما حاضر بودند و فکر نمی‌کنم بی‌آنکه در بین خودتان مشورت کرده باشید این تعهدات را تقبل کرده باشید. ما تعهدات را تصویب کردیم، دست دادیم و توافق کردیم و گفته شد که دربارهٔ مساله تصمیم‌گیری شد و شما هر چه سریع‌تر به آن رسیدگی خواهید کرد.
دوبچک: من قول ندادم که این مساله را در عرض دو سه روز حل کنم. برای اینکه بتوانیم به شکلی مناسب این مشکل را برطرف کنیم به تدارکات گسترده‌ای نیاز داریم.
برژنف: اما ساشا نمی‌شود تا ابد منتظر حل این مشکلات ماند. وقتی برای نشست هیات رئیسه حزب آماده می‌شدید من با تو مکالمه‌ای داشتم. خصوصا گفت‌و‌گویمان دربارهٔ مسایل پرسنلی، منظورم صحبتی است که نهم آگوست با تو داشتم. آن موقع به من گفتید که برای حل مشکلات در آن نشست هیات رئیسه آماده نیستید، اما در جلسهٔ بعد هیات رئیسه قطعا این مشکلات را حل خواهید کرد. و حالا می‌گویی که جلسهٔ هیات رئیسه در حال برگزاری است. بنابراین این مسایل را در جلسهٔ امروز بررسی خواهید کرد، بله؟
دوبچک: این مسائل تنها می‌تواند در پلنوم کمیته مرکزی بررسی شود.
برژنف: خب، تو به من گفتی که ده روز آینده یک پلنوم را برگزار خواهید کرد.
دوبچک: بله، در فکرش هستیم که تا پایان ماه یک پلنوم برگزار کنیم. اما شاید تا اوایل سپتامبر اتفاق نیفتد.
برژنف: و در این پلنوم مسایل پرسنلی را بررسی خواهید کرد؟ قطعا همان‌طور که در سیرنا نادتیسو توافق کردید، حلشان خواهید کرد؟
دوبچک: [از پاسخ به این سوال طفره می‌رود، به این معنا که پلنوم تصمیم خواهد گرفت که چه اتفاقی بیفتد.]
برژنف: اما مشکل همین‌جاست؛ هم مشکل ما، هم مشکل شما. من صادقانه به تو می‌گویم که وقتی من و تو در سیرنا نادتیسو حرف می‌زدیم، فکر می‌کردم با رهبر تشکیلات حزب طرف هستم، تشکیلاتی که قدرت کامل را در اختیار دارد. و هر چیزی را که قول دادی، ما با حسن اعتماد پذیرفتیم؛ و به هر چیزی که گفتی همچون حرف‌های دوست اعتماد کردیم. ساشا شخصا اصلاٌ نمی‌توانم بفهمم که چرا و با چه هدفی حل این مسایل را تا برگزاری پلنوم جدید که پلنومی فوق‌العاده است، به تاخیر انداخته‌ای. ما اعتقاد داریم که امروز، در این جلسه هیات رئیسه می‌توانید مسایل پرسنلی را حل کنید؛ باور کن، می‌توانید بدون خسارت زیادی آن را برطرف کنید. اگر این مسایل را در دستور کار جلسهٔ هیات رئیسه امروز قرار دهید، هنوز امکانش وجود خواهد داشت – این آخرین شانس شما خواهد بود که بتوانید مسایل را بدون ضرر و زیان بزرگ حل کنید. اگر این ضرر‌ها خیلی زیاد شوند، اوضاع بد‌تر خواهد شد.
دوبچک: [دوباره اصرار می‌کند که این مسایل تنها می‌تواند در یک پلنوم کمیتهٔ مرکزی حل شود.]
برژنف: اگر درست فهمیده باشم قصد ندارید این مسایل را امروز بررسی کنید. صراحتا می‌خواهم از تو بپرسم، منظورت از این کار چیست؟ در اینجا به این نتیجه می‌رسم که داری ما را فریب می‌دهی! نمی‌توانم این کار را چیزی جز فریب حساب کنم.
دوبچک: لئونید ایلیچ، اگر می‌توانستید ببینید که چطور این مسایل حالا در جلسه هیات رئیسه در حال تدارک دیده شدن است، این طور صحبت نمی‌کردید. ما قول دادیم که این مسایل را حل کنیم و همهٔ تمهیدات لازم را برای حل درست مسایل به کار می‌بندیم.
برژنف: ساشا من فقط از طرف خودم حرف نمی‌زنم. کل پولیت‌بورو از من خواسته‌اند که با تو حرف بزنم و صریحا از تو بپرسم: آیا مسایل پرسنلی را برطرف خواهید کرد یا نه؟
دوبچک: [از پاسخ مستقیم طفره می‌رود و توضیح می‌دهد که حل همهٔ مسایل پرسنلی به صورت یکجا غیرممکن است، اینکه این مشکلات بسیار پیچیده و چشمگیر هستند و اینکه همان‌طور که قبلا گفته این مسایل باید در پلنوم بررسی شود.]
برژنف: رفقای من مایلند بدانند و من هم از تو می‌خواهم به من بگویی تا بتوانم جوابت را به اعضای پولیت‌بورویمان منتقل کنم، فکر می‌کنید چه مسایلی امروز در جلسه هیات رئیسه بررسی می‌شود؟
دوبچک: [مشکلات را برمی‌شمرد و می‌گوید که در بین آن‌ها، مسالهٔ شکاف در وزارت داخله بررسی خواهد شد، همان‌طور که در سیرنا نادتیسو توافق شد.]
برژنف: و این مشکل چطور حل می‌شود؟ همان‌طور که ما تصمیم گرفتیم؟ می‌خواهم به تو یادآوری کنم، همان‌طور که بی‌شک به یاد داری، وقتی این مساله با تو مطرح شد، تو به سمت ارنیک برگشتی. ارنیک به تو گفت که دربارهٔ این مساله قبلا تصمیم گرفته شده و کاندیدایی برای پست دوم وزارتخانه تعیین شده و ظرف پنج روز دستورات مربوط به این موضوع را به اسمرکفسکی منتقل خواهند کرد. بعد برگشتی سمت اسمرکفسکی و او گفت به محض اینکه ارنیک این سند را صادر کند، هیات شما در عرض پنج روز این مساله را حل خواهد کرد.
دوبچک: بله او این را در سیرنا گفت، اما حالا وضعیت اساسا تغییر کرده است. ما حالا در روند فدرالی کردن هستیم. قرار است فدراسیون اسلواکی در کنار سرزمین‌های چک باشد و تا زمانی که اسلواکی و جمهوری چک به طور جداگانه تصمیم‌های مشابه را اتخاذ کنند، حالا نمی‌توان بر اساس دستور برای کل کشور تصمیمی گرفت. به همین دلیل ما در جلسهٔ امروز هیات رئیسه تنها می‌توانیم دربارهٔ این مساله به عنوان دستورالعملی برای دولت و وزارتخانه تصمیم‌گیری کنیم تا ایده‌های لازم برای راه‌حل نهایی دربارهٔ این موضوع در زمان بعد آماده شود.
برژنف: چقدر بعد؟
دوبچک: در ماه اکتبر، اواخر اکتبر.
برژنف: خب من چه چیزی می‌توانم در این مورد به تو بگویم ساشا جز اینکه به نظر می‌رسد نشانهٔ دیگری از فریب باشد. این نشانهٔ دیگری است که داری ما را فریب می‌دهی و نمی‌توانم این را چیزی جز فریب قلمداد کنم. بگذار در کمال صداقت به تو بگویم، اگر حتی نمی‌توانی این مساله را حالا حل کنی پس به نظر می‌رسد هیات رئیسهٔ شما کلا همهٔ قدرتش را از دست داده است.
دوبچک: من هیچ فریبی در این موضوع نمی‌بینم. ما داریم سعی می‌کنیم تعهداتی را که پذیرفتیم، انجام بدهیم. اما ما داریم این کار را در شرایطی که به طور اساسی تغییر کرده انجام می‌دهیم.
برژنف: اما مطمئنا متوجه هستی که به این ترتیب، انجام اینگونهٔ تعهداتی که در سیرنا نادتیسو متقبل شدید، وضعیت کاملا متفاوتی را شکل خواهد داد که ما حساب نکرده بودیم و طبیعتا ما را مجبور خواهد کرد تا ارزیابی مجددی از کل شرایط داشته باشیم و به تمهیدات مستقل و جدیدی متوسل شویم.
دوبچک: رفیق برژنف، شما باید به همهٔ تمهیداتی که کمیتهٔ مرکزی پولیت‌بوروی روی شما فکر می‌کند مناسب است، متوسل شوید.
منبع: بنیاد بهار پراگ
نظر شما :