تایید مجدد عهدنامه ۱۹۷۵- علی خرم
عهدنامه ۱۹۷۵ که در ایران به غلط به قرارداد الجزایر موسوم است بعد از سال‌ها درگیری و تشنج فراوان در مرزهای خشکی و آبی و در داخل دو کشور و طی یک پروسه سخت و طولانی به امضا رسید. در فاصله ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ برای چندمین بار در تاریخ، اوج درگیری‌های ایران و عراق بود که با حمایت ایران از ملامصطفی بارزانی شکلی فرسایشی به خود گرفته بود و جوی متشنج، همراه با رعب و وحشت در اجتماع هر دو کشور به وجود آ‌مده بود. زیارت عتبات عالیات قطع و نیروهای نظامی هر دو کشور در حالت آماده‌باش مراقب اوضاع یکدیگر بودند، این شرایط نابسامان کشورهای دوست را وادار به میانجی‌گری کرد و بومدین، رییس‌جمهور فقید الجزایر در پنج مارس ۱۹۷۵ برابر با ۱۴ اسفند ۱۳۵۳ توانست در حاشیه یک اجلاس بین کشورهای اسلامی نوعی تفاهم اولیه بین ایران و عراق در شهر الجزیره به وجود آورد و بیانیه‌ای یک صفحه‌ای در الجزیره برای پایان دادن چندین سال درگیری و تشنج بین دو کشور صادر شد.
پس از آن ایران و عراق از فروردین تا آذر ۱۳۵۴ جلسات فشرده‌ای در تهران و بغداد برگزار کردند که حاصل آن «عهدنامه دوستی و حسن همجواری ۱۹۷۵ ایران و عراق» نام گرفت. از نظر حقوقی عهدنامه از یک قرارداد بالا‌تر است و ارزش بین‌المللی دارد و همان‌طور که ملاحظه شد عهدنامه ۱۹۷۵ هیچ ربطی به الجزایر ندارد. از فاصله زمستان ۱۳۵۴ تا بهار ۱۳۵۷ کار‌شناسان و متخصصین ایران و عراق جهت پیاده کردن عهدنامه که دارای چندین پیوست، الحاقیه و پروتکل در زمینه‌های گوناگون است تلاش کردند و حتی در زمانی که انقلاب در ایران می‌جوشید کار‌شناسان عراقی در آخرین مراحل برای تطبیق عهدنامه با مرز زمینی و آبی به ایران سفر می‌کردند. اما با پیروزی انقلاب اسلامی، صدام حسین تصور کرد آنچه را در اروند توافق کرده که خط‌القعر مرز آبی دو کشور باشد می‌تواند اینک به نفع عراق بشکند و کل اروندرود در مالکیت و حاکمیت عراق قرار گیرد که این امر سبب حمله نظامی عراق به ایران شد که به‌رغم هشت سال جنگ تحمیلی ولیکن عراق نتوانست به هدف خود نایل آید و کماکان خط‌القعر اروندرود (خط تالوگ) مرز آبی دو کشور باقی ماند.
جالب است که صدام حسین در روز اول جنگ (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) در یک کنفرانس مطبوعاتی جلوی دوربین‌های خبرنگاران، عهدنامه ۱۹۷۵ را پاره کرد و گفت از امروز چنین عهدنامه‌ای وجود ندارد. ولیکن چون این عهدنامه طبق ماده ۱۰۳ منشور در سازمان ملل متحد به ثبت رسیده بود تا پایان جنگ عراق با ایران معتبر باقی ماند و چون در پایان جنگ هم قطعنامه ۵۹۸ جهت تعیین مرزهای بین‌المللی دو کشور به مرزهای شناخته شده بین‌المللی استناد کرد که در دیدگاه سازمان ملل متحد همان مرزهای تعیین شده عهدنامه ۱۹۷۵ بود لذا کماکان این عهدنامه تنها عهدنامه معتبر بین دو کشور و معتبر از نظر سازمان ملل متحد است. در چنین شرایطی، تایید مجدد این عهدنامه کاری عاقلانه است که از اتلاف مجدد انرژی دو کشور جلوگیری کرده و ضامن حسن همجواری دو ملت و دو کشور خواهد بود. از این پس مدیریت راه آبی اروندرود، زیارت عتبات عالیات، مناطق مشترک نفتی، منابع آبی و رودخانه‌ها، بازارچه‌های مرزی و بسیاری از موارد دیگر تحت پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های عهدنامه ۱۹۷۵ اجرا و پیاده و دوستی دو کشور مستحکم‌تر خواهد شد.
منبع: روزنامه اعتماد
نظر شما :