ایرانی‌ها ۱۱۲ سال سوار بر اتول/ از رنوی مظفرالدین شاه تا پورشۀ امروزی
شاید بتوان گفت ابداع نخستین اتومبیل به شخص خاصی برنمی‌گردد، اما آنگونه که تاریخ ثبت کرده در سال ۱۶۰۰ سیمون ستوین هلندی ارابه‌ای بدون اسب ساخت که نیروی حرکت خود را همانند کشتی‌ها از بادبان‌هایش می‌گرفت و توانایی پیمودن مسافت ۶۸ کیلومتری را در ۲ ساعت داشت و در سال ۱۸۴۰ نیز ارابه‌ای در فرانسه اختراع شد و با نیروی فنرهای بزرگی شبیه فنر ساعت حرکت می‌کرد اما به دلیل داشتن سرعت زیاد، همان روز آزمایش متوقف شد.
اما اولین اتومبیل در ایران اوایل قرن ۲۰ وارد کشور شد. در سال ۱۲۸۱ شمسی یا ۱۹۰۲ میلادی بود که مظفرالدین شاه در اولین سفری که به اروپا داشت با این وسیله نقلیه آشنا شد و در اولین نظر به آن اتومبیل‌ها دل بست.
شاه قجری آنچنان محو این اتومبیل‌ها شده بود که با وجود خالی بودن خزانه کشور، از محل چند صد هزار لیره استقراضی از بانک شاهنشاهی ایران که متعلق به انگلیسی‌ها بود، دو دستگاه رنو خریداری نمود و اولین خودروها را به ایران وارد کرد.
این اتومبیل‌ها نفت‌سوز و مدل ۱۹۰۰ میلادی از نمایشگاه بین‌المللی فرانسه به قیمت چهار هزار تومان خریداری شد. این اتومبیل به وسیله وزیر مختار ایران به ایران فرستاده شد. رنگ این اتومبیل آبی آسمانی تیره و راننده آن نیز یک مهندس فرانسوی به نام مسیو وارونه بود. این اتومبیل به وسیله راه‌آهن و کشتی و از طریق روسیه و دریای خزر به ایران فرستاده شد و گفته می‌شود یکی در میانه راه به علت نقص فنی و مشکلات حمل به تهران نمی‌رسد و دیگری نیز در هنگام ترور نافرجام محمدعلی شاه با نارنجک منفجر شده و وی با کالسکه به دربار برمی‌گردد.
در تاریخ نوشته شده است که مظفرالدین شاه خطاب به مدیر کمپانی رنو می‌گوید: این دو دستگاه را با ما چند حساب می‌کنید؟ مدیر کمپانی پس از تعظیم و عرض ادب خطاب به پادشاه ایران می‌گوید: اتومبیل اول رایگان و اتومبیل دوم ۱۶۰۰۰ فرانک و اتومبیل‌های بعدی هر کدام ۱۵۰۰۰ فرانک فرانسه.
شاه می‌گوید: مگر اتومبیل‌های بعدی در کار است؟
مدیر کمپانی پاسخ می‌دهد: ما حدود ۱۰۰ دستگاه اتومبیل برای صدور به ایران در نظر گرفته‌ایم، زیرا مسلم می‌دانیم به محض بازگشت اعلیحضرت به ایران، عده زیادی از شاهزادگان و بزرگان و سیاستمداران و رجال ایرانی خواهان خرید اتومبیل خواهند شد. شاه گفت: ما عادت نداریم از بیگانگان چیزی رایگان بگیریم خواهند گفت 'رشوه گرفته‌ایم'.
مدیر کمپانی گفت: نخیر قربان امکان ندارد. استدعا دارم اولین اتومبیل را به عنوان کادو قبول نمائید.
احمدشاه قاجار، سومین شاه ایرانی بود که سواری با اتومبیل را تجربه کرد. نقل است ناصرالملک که مدت‌ها در انگلستان و فرانسه زندگی کرده بود، هنگام انتصاب به مقام نیابت سلطنت برای احمدشاه خردسال یک دستگاه اتومبیل را به هزینه دولت ایران از اروپا خریداری کرد. این اتومبیل راهی تهران شد و مورد استفاده دربار قرار گرفت.
از سال ۱۳۰۰ هجری خورشیدی و به دنبال گسترش شهرنشینی در کشور، میزان واردات خودرو افزایش یافت و اغلب این اتومبیل‌ها نیز از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد ایران می‌شد. این روند رو به رشد موجب شد تا در ۲۳ مردادماه سال ۱۳۰۵ هجری شمسی، اولین کمیسیون تصادفات در تهران تشکیل و توسط ماموران راهنمایی و رانندگی اجرا شد.
همچنین در سال ۱۳۳۰ هجری قمری، در اداره پلیس شعبه‌ای تشکیل شد و عده‌ای از پاسبان‌های کارکشته را برای این کار انتخاب کرد و به این وسیله کنترل عبور و مرور را در دست گرفت. مشخصه ماموران راهنمایی و رانندگی در آن زمان، بازوبندهای سفیدی بود که روی بازوی چپ می‌بستند. شش سال بعد یعنی در سال ۱۳۳۶، اولین سازمان پلیس راه تأسیس شد که کنترل عبور و مرور را در جاده‌ها تا شعاع ۵۰ کیلومتری شهرها برعهده داشتند. این سازمان در دهه ۱۳۳۰ زیر نظر شهربانی کشور اداره می‌شد.
شاید گسترش فرهنگ استفاده از اتومبیل بود که موجب شد تا جرقه‌های تولید خودرو در ایران زده شود. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران اتومبیل همان پیکان معروف بود که حدود ۴۰ سال در صنعت خودروسازی ایران حکمرانی کرد و به سالار جاده‌ها شهرت پیدا نمود. این اتومبیل در شرکت سهامی عام کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال یا همان ایران خودروی امروزی و تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال ۱۳۴۶ با دو مدل دولوکس و کارلوکس وارد بازار شد. در این سال وانت پیکان و تاکسی پیکان هم به آن اضافه شد و پیکان اتوماتیک نیز در سال ۱۳۴۹ به تولیدات افزوده شد. در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ شش مدل پیکان تولید می‌شد که عبارت بود از دولوکس، وانت، کار، جوانان، تاکسی و اتوماتیک و در نهایت تولید آن در سال ۱۳۸۳ به اتمام رسید.
بر اساس آمارهای موجود در ابتدای سال ۱۳۴۷ تعداد خودروهای موجود در ایران ۱۹ هزار و ۲۵۴ دستگاه بود و در آغاز سال ۱۳۵۰ به ۱۲۳ هزار و ۷۱۵ دستگاه رسید. در طول دهه ۵۰ ورود و عرضه خودرو به خیابان رشدی تصاعدی یافت و در سال ۱۳۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی این رقم به ۹۵۹ هزار و ۸۰۰ دستگاه رسید.
روند رشد تولید و ورود خودرو به جاده‌های کشور در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ فراز و نشیب‌های خاصی را تجربه کرد. اما روند افزایشی ادامه داشت تا اینکه در سال ۸۰ تعداد خودروهای کشور از مرز چهار میلیون دستگاه گذشت و اکنون با توجه به رقم ۱۶ میلیونی خودروهای ترددکننده در کشور می‌توان گفت در طول یک دهه گذشته تعداد خودروهای کشور ۴ برابر و از ابتدای انقلاب تاکنون این رقم ۱۶ برابر شده است و ماشین دودی مظفرالدین شاه این روزها جای خود را به پورشه داده و تهران نیز به یکی از بزرگترین پارکینگ‌های خودرو در دنیا مبدل شده است.
منبع: پارسینه
نظر شما :