انتشار عکس‌های کشتار تیان‌آنمن؛ نگاتیو‌ها دروغ نمی‌گویند
اندرو جیکابز / ترجمه: شیدا قماشچی
اما چاپ تصاویری از اعتراضات پکن در بهار ۱۹۸۹ باعث شد تندروهایی که در حال حاضر حکومت را در دست دارند خشمگین شوند. آن‌ها به خوبی موفق شده‌اند تا با سانسور عکس‌ها و اخبار این حادثهٔ تاریخی، یک فراموشی جمعی در ملت ایجاد کنند.
در دورانی که حکومت سعی دارد تا تمامی دشمنان ایدئولوژیکش را خاموش کند، چاپ کتاب «نگاتیو‌ها» یک حرکت شجاعانه و چه بسا متهورانه محسوب می‌شود. در ماه‌های اخیر بسیاری از مردم و تعدادی از دوستان هنرمند آقای زو دستگیر شده‌اند، جرم آن‌ها انتشار عکس‌های تظاهرات دموکراسی‌خواهان در هنگ‌کنگ بوده است.
آقای پو ژیکیانگ که از وکلای مشهور حقوق مدنی است از بهار گذشته در بازداشت به سر می‌برد. علت این دستگیری، حضور در محفلی خصوصی در آپارتمان دوستانش است که در آن راجع به سرکوب‌های خشونت‌‌بار میدان تیان‌آنمن در ۲۵ سال پیش بحث شده بود. رنه چیانگ، موسس انتشارات قرن نوین در هنگ کنگ، پخش کتاب «نگاتیو‌ها» را در خارج از چین آغاز کرده است. او می‌گوید: «آقای زو به خطراتی که تهدیدش می‌کنند، آگاهی کامل دارد. او آگاهانه این تصمیم را گرفته است.»
آقای زو یک مستندنگار مشهور است و عکس‌های سیاه و سفید او در دههٔ ۸۰ میلادی، زیبایی‌های تاریخی پکن را، پیش از آنکه در راه مدرنیزاسیون شهر تخریب شوند، به تصویر کشید. او همچنین از کسانی است که در ایجاد فضای هنری ۷۹۸ دست داشته است، جایی که پیش‌تر کارخانجات تولید سلاح بوده و اکنون به مجموعه‌ای از گالری‌های هنری و کافه تغییر کاربری داده است.
«نگاتیو‌ها» یک کتاب معمول از مجموعه عکس‌های اعتراضات بهار آن سال نیست. برای نمونه در این مجموعه از پایان خونین روز ۴ ژوئن که جان صد‌ها و شاید هزاران نفر از غیرنظامیان توسط ارتش چین گرفته شد، هیچ عکسی به چشم نمی‌آید. از همه جالب‌تر تصمیم آقای زو است تا نگاتیوهای ۳۵ میلی‌متری که توسط دوربین کُنیکا گرفته بود را به همان صورت خام چاپ کند. صورت معترضین که ضد نور و از جنس تصاویر اشعهٔ ایکس است باعث شده تا حس تاریک و تلخی به بیننده منتقل شود.
اما این نگاتیو‌ها فقط خطای بصری هستند. اگر به آیفون یا آیپد مجهز باشید می‌توانید با تغییر تنظیمات دستگاه، رنگ‌ها را برعکس کرده و عکس‌های اصلی آقای زو را ببینید. با پدیدار شدن چهرهٔ مصمم معترضانی که دست به اعتصاب غذا زده بودند، همچنین صورت هراسان سربازان جوان، بیننده احساس می‌کند که قدم به دنیایی گم شده گذاشته است.
این فکر به ذهن بیننده خطور می‌کند که آقای زو با چاپ نگاتیو عکس‌ها قصد داشته تا از خود در برابر تهدید مقامات محافظت کند. اما در ملاقاتم با او در کافه‌ای در شمال پایتخت او این نظریه را رد می‌کند و می‌گوید فقط قصد داشته به نسل هزارهٔ جدید نشان دهد که عکاسی یک پایه و بنیان شیمیایی دارد که قدمتش به پیش از عصر دیجیتال باز می‌گردد. او می‌گوید: «بر خلاف عکاسی دیجیتال که می‌توان آن را دستکاری کرد، نگاتیو‌ها هرگز دروغ نمی‌گویند.»
آقای زو در بهار ۱۹۸۹ تحت تاثیر سیاست‌های اقتصادمحور دنگ ژیائوپینگ، شرکت دولتی تبلیغاتی که در آن کار می‌کرد را ترک کرد. زمانی که گروه‌های عظیم دانشجویان چینی در آوریل آن سال در اعتراض به فساد حکومتی، سانسور و عدم وجود آزادی در کشور به خیابان‌ها آمدند، آقای زو می‌دانست که کشور در مسیر خطرناکی افتاده است. او می‌گوید: «احساس می‌کردم که به نقطهٔ حساسی رسیده‌ایم که هر لحظهٔ آن باید ثبت شود.» در طول شش هفته‌ای که از آغاز تظاهرات گذشت، او هر روز در میدان تیان‌آنمن و یا اطراف آن حضور داشت و از روی دوچرخه‌اش عکاسی می‌کرد. چند بار به زمین خورد و دو دوربین عکاسی او در طی این مدت شکست.
آقای زو نمی‌گوید که چند عکس از آن زمان دارد ولی در کتابش ۶۴ عکس منتشر کرده است. ۶۴ عددی است که مردم برای اشاره به وقایع ۴ ژوئن و فرار از سانسور اینترنتی از آن استفاده می‌کنند. آخرین عکس کتاب تصویر محوی از یک تانک است و نشان از پایان خشونت‌باری دارد که به زور بر اعتراضات صلح‌آمیز مردم تحمیل شد. در ماه‌های پس از تظاهرات، رهبران حزب با عنوان «شورش ضدانقلابی» از آن یاد کردند و بسیاری از رهبران جوان را دستگیر کرده و به زندان فرستادند.
پری لینک، متخصص امور چین در دانشگاه ریورساید کالیفرنیا که مجموعهٔ اسناد دولت چین که به وقایع ۴ ژوئن مربوط می‌شوند را ترجمه کرده است، می‌گوید که ادامهٔ تلاش‌های دولت برای جلوگیری از هر بحثی نشان از عدم اعتماد به نفس در مشروعیتش دارد. پروفسور لینک می‌گوید که عکس‌های آقای زو نشان می‌دهند که این یک تظاهرات صلح‌آمیز و پرشور بود که میلیون‌ها نفر از جمله طرفداران حزب و پیشکسوتان را نیز به خیابان‌ها آورد و این عکس‌ها ادعای دولت مبنی بر اینکه این تظاهرات شورشی خشونت‌آمیز و خطرناک بوده را رد می‌کند. او ادامه می‌دهد: «این بهترین روش برای نشان دادن تزلزل حکومت در مورد مسالهٔ تیان‌آنمن است. مساله‌ای که هنوز گریبانگیر مقامات چین است. تیان‌آنمن حقیقتی است که هیچ کس نمی‌تواند با صراحت راجع به آن حرف بزند ولی همه می‌دانند که این حقیقت وجود دارد.» کتاب «نگاتیو‌ها» را در کتابفروشی‌های چین پخش نخواهند کرد و آقای زو هم به سختی می‌تواند نسخه‌هایی از این کتاب را به دست بیاورد. هفتهٔ گذشته یک جعبه محتوی کتاب از طریق فداکس برای او فرستاده شد ولی گمرک آن را جلب کرد و کتاب‌ها را از بین برد.
آقای زو به عواقب خطرناک انتشار آخرین مجموعه‌اش آگاه است ولی شانه‌هایش را بالا می‌اندازد و می‌گوید که مرور زمان باعث می‌شود تا نگاتیو‌هایش زرد شوند. با لبخند کمرنگی بر لب می‌گوید: «من دارم پیر می‌شوم. اگر الان این نگاتیو‌ها را چاپ نکنم پس کی باید این کار را بکنم؟»
منبع: نیویورک تایمز
نظر شما :