برگزاری نمایشگاه مصدق در دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل
به گزارش بی‌بی‌سی، این نمایشگاه که بخشی از برنامه جامع فرهنگی کانتون فرانسوی زبان نوشاتل در غرب سوییس به نام بهار فرهنگی است، اخیرا در دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل که اکنون یکی از معتبر‌ترین دانشکده‌های حقوق اروپا به شمار می‌رود، افتتاح شده است. بهار فرهنگی امسال در نخستین سال برگزاری‌اش به ایران اختصاص دارد و در آن برنامه‌های متنوعی از جمله نمایشگاه‌های گوناگون، سخنرانی، نمایش فیلم، اجرای نمایش، آواز، رقص و همچنین معرفی غذا‌ها و نوشیدنی‌های ایرانی تا پایان بهار عرضه خواهد شد.
در مراسم افتتاحیه نمایشگاه مصدق در دهم مارس که با استقبال بسیاری روبرو شد، ژان ژاک آبرت، معاون دانشگاه نوشاتل، پرفسور رمی شورر (رئیس پیشین دانشگاه)، پرفسور فرانسوا انئار از انجمن فارغ‌التحصیلان دانشگاه و کولت روسا فاور از دانشکده حقوق و رئیس انجمن فارغ‌التحصیلان سخنرانی کردند و هر یک به یکی از جنبه‌های زندگی مشهور‌ترین نخست‌‌وزیر ایران معاصر پرداختند.
در نمایشگاه دکتر مصدق، ده‌ها سند اصلی از دوران تحصیل و اقامت دکتر مصدق در نوشاتل به معرض نمایش گذاشته شده است که از جمله آن‌ها اصل تز (پایان‌نامه) دکترای محمد مصدق و همچنین تقاضای تابعیت برای اخذ پروانه وکالت و نیز تقاضای تمدید اقامت نیز به چشم می‌خورد.
تقاضای تابعیت محمد مصدق به دلیل فقدان شروط لازم از جمله سالیان اقامت در سوییس در هنگامه جهانی اول رد شده بود، اما او پیش از بررسی تقاضایش به ایران بازگشته بود. محمد مصدق مدتی پس از انقلاب مشروطه و ورود به کارزارهای سیاسی راهی فرانسه شد و به تحصیل علوم سیاسی پرداخت و پس از اخذ مدرک فوق لیسانس به ایران بازگشت و به فعالیت‌های سیاسی و نوشتن مقالاتی در زمینه مسائل سیاسی از جمله استعمار بریتانیا در ایران پرداخت اما خطر دستگیری و بازداشت او را واداشت تا به اتفاق خانواده برای اخذ دکترای حقوق در سال ۱۲۸۸ (۱۹۱۰) به نوشاتل سوئیس برود.
در چهار سال اقامت مصدق در نوشاتل، وی علاوه بر تحصیل، نشریات و جزوه‌هایی را با همکاری همفکران خود که به جناح دموکرات در مجلس ایران نزدیک بودند منتشر کرد. مصدق در سال ۱۲۹۳ و در هنگام جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و مدتی بعد وزیر دادگستری (عدلیه) ایران شد.
در یکی از اسنادی که در این نمایشگاه وجود دارد، دکتر مصدق در سال ۱۹۲۰ در بازگشت به نوشاتل با امضای دکترای حقوق از دانشگاه نوشاتل و وزیر دادگستری ایران درخواست تمدید اقامت خود و خانواده‌اش را در نوشاتل کرده است، این امر ظاهرا به دلیل بیم از خطراتی بوده که پیش از کودتای «رضاخان» برای وی وجود داشت و پس از آن نیز این خطرات تشدید شد. دکتر مصدق در دوران زمامداری «رضاخان» به عنوان نماینده مردم تهران وارد مجلس شد و به مخالفت با دولت‌ها و همچنین بستن پیمان‌های اقتصادی و تجاری زیان‌بار با بریتانیا ادامه داد.
وی در همین سال‌ها تدریس در دانشکده‌های حقوق و دانشکده علوم سیاسی تازه تاسیس دانشگاه تهران را نیز آغاز کرد و یکی از بانیان و نخستین استادان این رشته‌ها در ایران بود و کتاب‌ها و مقالات بسیاری درباره حقوق، اقتصاد و سیاست ایران نوشت. وی تلاش بسیاری کرد تا ارتباط این دو دانشکده را با دانشگاه نوشاتل برقرار سازد و برنامه‌های اعزام دانشجو و دعوت از استادان را پیش ببرد اما به دلیل شرایط بحرانی ایران از سویی و همچنین دوران متلاطم پس از جنگ جهانی اول در این امر توفیق چندانی به دست نیاورد.
محمد مصدق پس از سقوط رضاشاه و تشکیل جبهه ملی رهبر جنبش ضد استعماری ایران شناخته شد و طرح ملی شدن صنعت نفت ایران را ارائه کرد، این طرح سرانجام در ۲۷ اسفند در مجلس شورای ملی و ۲۹ اسفند در مجلس سنا به تصویب نمایندگان رسید و محمدرضا شاه نیز چاره‌ای جز امضای آن نیافت.
از رمی شورر، رئیس پیشین دانشگاه نوشاتل و نماینده سابق شورای ملی (مجلس) سوئیس درباره اهمیت محمد مصدق برای دانشگاه نوشاتل پرسیدم. او گفت: «مصدق اولین دانشجوی خارجی دکترا و اولین فارغ‌التحصیل غیرسوییسی این مقطع در دانشگاه تازه تاسیس نوشاتل بود و سابقه درخشان تحصیلش در این دانشگاه نشانگر آن بود که وی می‌تواند در صورت وجود یک فضای دموکراتیک در کشور نقش موثری در پیشرفت آن ایفا کند. پس از آنکه وی به ایران بازگشت و به وزارت دادگستری، نمایندگی مجلس و سپس نخست‌‌وزیری رسید قطعا دانشگاه نوشاتل به وجود چنین فارغ‌التحصیلی همواره افتخار می‌کرده است زیرا جنبشی را علیه استعمار بریتانیا در ایران رهبری کرد که تاریخ را ورق زد.»
از ژان ژاک آبرت استاد تاریخ و معاون دانشگاه نوشاتل پرسیدم: «یکی از همین افتخارات برای دانشگاه نوشاتل احتمالا پیروزی ایران تحت هدایت مصدق در دیوان داوری بین‌المللی لاهه علیه شکایت دولت بریتانیا بود، ارزیابی شما از این موفقیت تاریخی مصدق چیست؟» آبرت گفت: «طبعا دوران تحصیل و سابقه فعالیت‌های مصدق در نوشاتل نشان می‌دهد که وی بسیار به مطالعه استعمار و چگونگی مقابله حقوقی با آن پرداخته بود و قطعا از آموزش‌های خوبی هم در این زمینه بهره‌مند شده بود. این پیروزی که دانشگاه نوشاتل هم به آن افتخار می‌کند در واقع پیروزی دانش حقوق بین‌الملل بر سلطه‌جویی استعمار بود که تاثیرش را در سایر کشورهای تحت استعمار هم گذاشت.»
آقای آبرت که از اعضای پیشین شورای (مجلس محلی) کانتون نوشاتل است، درباره استقبال از نمایشگاه دکتر مصدق می‌گوید که انتظار این همه استقبال را نه تنها از سوی استادان، مورخان و دانشجویان مقاطع مختلف حقوق، تاریخ، روزنامه‌نگاری و علوم اجتماعی دانشگاه نوشاتل و شهرهای مجاور و همچنین رسانه‌ها نداشته است و افتتاحیه این نمایشگاه که مقدمه اولین برنامه بهار فرهنگی نوشاتل است موفقیت بزرگی برای آن محسوب می‌شود.
از محمد مصدق نقل شده است که درباره دوران اقامت خود در نوشاتل گفته است در این شهر زیبای سوییس همه پس از تاریک شدن هوا در خانه‌های خود باقی می‌مانند و سکوتی که برقرار می‌شود بهترین فرصت برای مطالعه، تحقیق و نوشتن است.
به رمی شورر می‌گویم که از زمان محمدرضا شاه که از اتفاق، او هم در شهر همجوار مصدق در سوییس اما در مدرسه خصوصی شاهزادگان تحصیل می‌کرد، اصطلاحی از زبان او در مقایسه میزان دموکراسی در سوییس (که نخستین کشور دارای نظام دموکراسی مستقیم در جهان است) و ایران نقل شده است که: «ایران، سوییس نیست!» و دولتمردان پس از او تا خاتمی و روحانی نیز بار‌ها این جمله را تکرار کرده‌اند ولی به نظر می‌رسد که مصدق باور داشت که ایران هم می‌تواند سوییس بشود. او می‌گوید قطعا او درباره نظام سیاسی سوئیس بسیار آموخته بود و برای دموکراسی در کشورش کوشید اما متاسفانه کودتایی که با تشویق بریتانیایی‌ها و توسط آمریکایی‌ها هدایت شد مانع از آن شد تا نخستین نظام دمکراتیک در خاورمیانه جان بگیرد. نمایشگاه مصدق در دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل به همراه برنامه‌های بهار فرهنگی ایران تا پایان بهار (۲۱ ژوئن) ادامه دارد.
.jpg)
پایان‌نامه دکترای محمد مصدق در دانشگاه نوشاتل
تقاضای تمدید اقامت مصدق و خانواده‌اش
نظر شما :