ایرج افشار، تاریخ‌پژوه برجسته معاصر درگذشت
تاریخ ایرانی: ایرج افشار، تاریخ‌پژوه، نسخه‌شناس، ایرانشناس و جهانگرد برجسته دوره معاصر، امروز در سن 85 سالگی در بیمارستان درگذشت. افشار که مدتی بود از بیماری رنج می‌برد، از شامگاه 12 اسفندماه در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان جم بستری بود.
ایرج افشار در تاریخ 16 مهر 1304 در تهران متولد شد. او فرزند دکتر محمود افشار بنیانگذار موقوفات دکتر محمود افشار یزدی و یکی از استادان مدرسهٔ دارالفنون است. اسکندرنامه، پرونده صالح، گاهشماری در ایران قدیم، ریاض‌الفردوس و جستارها درباره نسخه خطی از جمله نزدیک به 300 عنوان کتاب منتشرشده او در زمینه‌های تصحیح، تألیف و ترجمه هستند.
وی در سال 1312 آموزش دبستانی را در دبستان زرتشتیان آغاز کرد. تحصیلات خود را در رشته حقوق به پایان رساند و دوره دکتری را نیز دیده است. افشار پس از آن در مدرسه شاهپور تجریش و در دبیرستان فیروز بهرام تحصیلات متوسطه را پی‌گرفت و با اتمام این دروه در سال 1324 وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در سال 1328 تحصیلات خود را با گرایش قضایی به پایان برد.
افشار از ذخایر ادبی و علمی کشور شمرده می‌شود و در فن کتاب‌شناسی و کتابداری بی‌مانند است. وی زبان انگلیسی و فرانسه را خوب می‌داند. ده سال کتابدار دانشکده حقوق بود و سپس رئیس کتابخانه دانش‌سرای عالی شد. یک سال نیز ریاست کتابخانه ملی را بر عهده داشت و چهار سال هم رئیس اداره کل انتشارات دانشگاه بود.
ایرج افشار همچنین عضو هیات ناظر دانش‌نامه ایرانیکا، عضو افتخاری انجمن مطالعات ایرانی در آمریکا و کتابشناس آثار فارسی در دانشگاه هاروارد بود.
وی در سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ به عنوان مدیر داخلی مجله آینده فعالیت داشت و پس از درگذشت پدرش، سردبیری این مجله را برعهده گرفت. سردبیری مجله سخن به صاحب امتیازی پرویز ناتل خانلری، مدیریت مجله کتاب‌های ماه (که با همکاری موسسه انتشاراتی فرانکلین منتشر می شد)، سردبیری مجله راهنمای کتاب (به صاحب امتیازی احسان یارشاطر) از جمله فعالیت‌های او در حوزه مطبوعات پیش از انقلاب ایران بوده است.
وی در پرونده کاری خود این آثار را ثبت کرده است:
* «پژوهش‌های ایرانشناسی نامواره دکتر محمود افشار»، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول 1384
* «دفتر تاریخ»، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، 1384
* «ریاض الفردوس خانی»، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول 1385
* «فرهنگ ایران زمین در 30 جلد» به کوشش ایرج افشار
* «نامه‌های تهران شامل 154 نامه از رجال دوران به سیدحسن تقی‌زاده»، به کوشش ایرج افشار، انتشارات فرزان روز، چاپ دوم 1385
* «گلگشت در وطن سفر نامچه» انتشارات اختران، چاپ اول 1384
* «فهرست دستنویس‌های فارسی در کتابخانه ملی اتریش و آرشیو دولتی اتریش در وین» انتشارات فرهنگستان علوم اتریش - فهرستگان چاپ اول
ایرانشناس برجسته آن قدر نماند که چاپ آخرین کتابش را ببیند.
به گزارش خبرآنلاین، مرحوم افشار حتی نماند دکترای افتخاری که قرار بود در ماه سپتامبر 2011 در رشته تاریخ از دانشگاه اسکاتلند دریافت کند، بگیرد.
ایرج افشار در طول سال‌ها فعالیتش کتاب‌های زیادی را تصحیح کرده است. کتاب «خاطرات اللهیار صالح» یکی از آن‌ها است که روز چهارشنبه از سوی انتشارات سخن منتشر شده است.
این کتاب درباره صالح آرانی معروف به اللهیار صالح یکی از فعالان سیاسی ایران است که در سال 1275 در آران و بیدگل به دنیا آمد و در سال 1360 درگذشت.
او که از فعالان سیاسی مشهور ایران در دهه 30 بود، در دولت‌های مختلف از کابینه احمد قوام گرفته تا علی سهیلی و ساعد مراغه‌ای و ابراهیم حکیمی و سر آخر در کابینه دکتر محمد مصدق به عنوان وزیر در پست‌های مختلف فعالیت داشت.
اللهیار صالح بعدها فعالیت سیاسی خود را در جبهه ملی دوم ادامه داد و نقشی موثر در ملی کردن صنعت نفت ایران ایفا کرد و در دوره مبارزات دکتر مصدق همپای او برای این هدف ملی تلاش کرد، اما پس از کودتای 28 مرداد و با وجود درخواست زاهدی به ادامه کار در دولت، از سمت خود استعفا کرد.
کتاب 800 صفحه‌ای «خاطرات اللهیار صالح» دربرگیرنده جریانات مربوط به ملی شدن صنعت نفت است و ناگفته‌هایی از تاریخ معاصر ایران به ویژه سال‌های قبل و بعد از کودتای 28 مرداد را شامل می‌شود.
علی دهباشی در یادداشتی درباره او نوشته است:
«ایرج افشار پژوهشگری چندوجهی بود؛ به طوری که در چند زمینه به صورت گسترده کار می‌کرد، ایرانشناسی، شناخت نسخه‌های خطی، سفرنامه‌نویسی، تاریخ‌نگاری از جمله حوزه‌هایی بود که سال‌ها در آن‌ها قلم زد و آثار ماندگاری به جا گذاشت.
ایرج افشار در حوزه ایرانشناسی با کتاب‌ها و مقالاتی که نوشت خود را به یکی از مهمترین ایرانشناسان 50 سال اخیر جهان تبدیل کرد.
یکی دیگر از عرصه‌های که او فعالیت می‌کرد، در حوزه نسخ خطی و اسناد تاریخی بود. او در این حوزه یکی از کارشناسان بین‌المللی بود. در کنار این‌ها متونی که او در طول این سال‌ها تصحیح کرد، بسیار مهم هستند.
افشار همچنین در حوزه تاریخ معاصر ایران به ویژه تاریخ مشروطیت، کارهای بسیار مهمی کرد و توانست در این حوزه بیش 60 کتاب منتشر کند که خاطرات اعتمادالسلطنه از منابع مهم شناخت تاریخ قاجار یکی از آن‌هاست.
خاطرات سیدحسن تقی‌زاده و خاطرات دکتر مصدق و اللهیار صالح که همین امروز (چهارشنبه 18 اسفند) منتشر شد و ده‌ها کتاب دیگر که منابع اصلی هر پژوهشگری در حوزه تاریخ است، از آثار به‌یاد‌ماندنی این ایرانشناس و نویسنده برجسته است.
او در حوزه مطبوعات هم سال‌ها فعالیت داشت. 20 سال مسئول نشریه «راهنمای کتاب» بود و 15 سال سردبیر مجله «آینده» و به مدت 30 سال «نشریه فرهنگ ایران زمین» را منتشر می‌کرد. او در طول 60 سال با نشریاتی چون یغما، جهان نو، مهر و ارمغان کار می‌کرد.
تمام صحرا‌ها، دشت‌ها، کوه‌ها و تمام خاک این سرزمین از او خاطره دارند و از او یاد می‌کنند. تمام زندگی‌اش وقف فرهنگ ایران و شناساندن این فرهنگ به تمام جهان بود.
دکتر افشار از کسانی بود که سفرنامه‌های مهمی چاپ کرد و خود به شهرهای ایران سفر کرد و «گلشت ایران» حاصل سفرنامه‌های داخلی اوست.»
نظر شما :