چه بر سر اف-۱۶های ایرانی آمد؟/ پاسخ ابراهیم یزدی به آذربرزین
ادعاهای آقای آذربرزین به کلی و از بیخ و بن نادرست است.
۱- آقای مهندس بازرگان در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ حکم نحست‌وزیری خود را دریافت کرد. در آن تاریخ اگرچه من عضو شورای انقلاب بودم ولی هنوز دولت موقت شکل نگرفته بود تا من سمتی یا مسئولیتی در آن داشته باشم. در آن تاریخ، دولت بختیار در نزد دولت‌های خارجی، از جمله آمریکا، دولت قانونی و رسمی ایران بود. دولت موقت پس از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن از طرف دولت‌های خارجی به رسمیت شناخته شد.
۲- در یک روز قبل از معرفی آقای مهندس بازرگان به عنوان نخست‌وزیر، دولت بختیار طی تفاهم‌نامه‌ای نه تنها قرارداد خرید هواپیماهای اف ۱۶ بلکه اقلام دیگری را هم لغو کرد که اخبار آن در روزنامه‌های یومیه ایران منتشر شد و در منابع متعدد هم درباره آن نوشته شده است. انتظار این بود که راویان سخنان آقای آذربرزین این خبر‌ها را می‌خواندند:
۱۵ بهمن ۱۳۵۷– اطلاعات: لغو قراردادهای خرید اسلحه ایران از آمریکا
AP: بنا به گزارشی که در واشنگتن انتشار یافته است دولت ایران که از نظر مالی به دلیل از دست دادن درآمد فروش نفت آسیب دیده، تصمیم گرفته است که قراردادهای خرید جنگ‌افزار از آمریکا را به میزان ۱۰ میلیارد دلار لغو کند. گزارش واشنگتن پست در شماره امروز توافق درباره فسخ سفارش‌های خرید اسلحه بین اریک فن ماربد فرستاده نظامی آمریکا و فرماندهان نظامی ایران – نامبرده بعد از دو روز به واشنگتن برگشت. طبق گزارش مزبور، موارد شامل: ۱۶۰ فروند جت اف ۱۶ ساخت جنرال دینامیکس به ارزش ۳.۵ میلیارد دلار. ۷ فروند هواپیمای پیچیده اخطار هوابرد از محصولات بوئینگ حدود ۱.۳ میلیارد دلار. دو فروند ناوشکن به ارزش ۱.۴ میلیارد دلار. حدود ۲۰ فروند هواپیماهای جنگنده و شناسائی ماک دونالد داگلاس هر یک = ۵۰۰ میلیون دلار، ۴۰۰ فروند موشک‌های فینیکس به ارزش یک میلیارد دلار.
لغو قراردادها- از: کتاب لدین – لوئیس. ص۱۹۰ - سفر اریک فون ماربد به تهران: در اواسط دسامبر پنتاگون اریک فون ماربد – قائم مقام آژانس خدمات امنیت دفاعی D. S. A. A. را به تهران فرستاد. هدف اولیه از اعزام وی آن بود که اقساط عقب‌افتاده را وصول کند. دولت ایران به دلیل اعتصابات نفت و قطع صدور نفت نمی‌توانست تعهدات خود بپردازد. (این ادعا درست نیست چرا که ایران ۱۴ میلیارد دلار ذخائر ارزی داشت و می‌توانست از آن محل بپردازد). ماربد به جای پیگیری مسئله و وصول مطالبات و حل آن، او پیشنهاد ژنرال‌های عالی‌رتبه ایران را پذیرفت و به مذاکره برای امضای تفاهم‌نامه M. O. U. پرداخت که به موجب آن برنامه‌های فروش اسلحه به میزان ۱۰ میلیارد دلار را لغو کرد. این یک توافق‌نامه بسیار عالی و مفیدی بود. برای آنکه ایران را از زیر بار تعهدات سنگین آزاد می‌ساخت و همچنین روابط آینده دو کشور را از بقایای چسبنده روابط گذشته آزاد می‌ساخت. حداقل و نه کمتر از بقیه این بود که دولت آمریکا را از مشکلات عمده مالی و کاغذ بازی فراوان نجات داد. چرا که اگر خمینی روی کار می‌آمد دولت آمریکا مجبور بود این قراردادها را یکطرفه لغو کند. اما برژینسکی عمیقاً نگران مذاکرات بود و تفاهم‌نامه را به مدت یک هفته نگه داشت. او نگران آینده ارتش ایران بود. اما وزیر دفاع، ژنرال براون روی آن اصرار و تاکید داشت و بالاخره رئیس‌جمهوری کار‌تر آن را بعد از ۱۱ ساعت در سوم فوریه ۷۹ یعنی دو روز بعد از ورود خمینی به ایران امضا کرد. اریک فون ماربد، قبلاً هم در ایران بوده است و از طرف وزارت دفاع آمریکا و مسئول نظارت بر سفارشات تسلیحات نظامی آمریکایی برای ایران بوده است.
لغو قراردادها - یادداشت تفاهم
اصل انگلیسی این تفاهم‌نامه (MOU=Memorandum of understanding) در ۳ فوریه ۱۹۷۹، برابر با ۱۴ بهمن ۵۷ توسط اریک فون باربد، از جانب وزارت دفاع آمریکا و تیمسار توکلی، معاون تسلیحاتی وقت وزارت دفاع ایران امضاء شده است. برگردان فارسی این تفاهم‌نامه به شرح زیر است:
تفاهم‌نامه بین ایران و آمریکا در دولت بختیار
وزارت جنگ- معاونت تسلیحاتی وزارت جنگ
سلطنت‌آباد - تهران - ایران
۱۴ بهمن ۱۳۵۷
یادداشت تفاهم- Memorandum of Understanding
این یادداشت تفاهم میان دو دولت ایالات‌متحده و دولت ایران تجدیدنظر‌ها در سفارشات خرید و پذیرش فروش‌های نظامی خارجی (Foreign Military Sales (FMS معتبر میان دو دولت را مقرر می‌دارد.
دولت ایران و دولت ایالات‌متحده موافق‌اند که دولت ایالات متحده با سرعت (و مصلحت) مراتب زیر را به اجراء گذارد:
تمامی اقدامات مربوط به سفارش برنامه‌ها و اقلام زیر را پایان داده و لغو نماید
- برنامه صلح زرافه Peace Zebra Program تمام اقلام فروش‌های نظامی خارجی شامل ۱۶۰ فروند هواپیمای اف 16/B/A لوازم یدکی، MODS، AGE و کمک‌ها، آموزش‌ها و پشتیبانی‌های فنی (انبار‌ها و قراردادها)
- برنامه صلح آسمان Peace Sky Program تمام اقلام فروش‌های نظامی خارجی شامل هفت فروند هواپیمای A3E، لوازم یدکی، MODS، AGE و کمک‌ها، آموزش‌ها و پشتیبانی‌های فنی (انبار‌ها و قراردادها)
- برنامه چرخش صلح Peace Roll Program: تمام اقلام فروش‌های نظامی خارجی شامل ۱۶ فروند هواپیمای RF-4، لوازم یدکی، MODS، AGE و کمک‌ها، آموزش‌ها و پشتیبانی‌های فنی (انبار‌ها و قراردادها)
شرح تقلیل کمیت
ناوشکن اسپرانس CG9486-Spruance 2
زیردریایی تانگ 7-Tang 1
موشک فینیکس AIM-54A- 8-Phonix 444
موشک هارپون RGM-84 -9-Harpoon 209
موشک استاندارد SM-1 -10-Standard 258
موشک هاک Xmin-23B-11-Hawk 360
موشک سایدویندر AIM-9-Side winder 362
اژدر MK46 214
اژدر MK57 174
ECM-ALQ-119 تماماً
بارکش M548 113
پل گذار 1-Bridge Launcher 1
هوتیزر M-110 85P2-Howitger 9
ضد تانک تو 3-Tow 1182
ضد تانک دارگون 4-Dragon 10937
آی پی سی M-113 108
جیپ M825 99
تریلر 6 تنی M116 A1 117
تریلر 5.3 تنی M353 6
مهمات - تعلیق تحویل خودبخود تمام اقلام. تحویل تنها با درخواست:
90 م م، 155 م م، 175 م م، 105 م م (هویتزر)
105 م م (برای تانک M60) و 100 م م (نیروی زمینی)
تقلیل تمام سفارشات لوژستیک ادامه پشتیبانی فروش‌های نظامی خارجی دولت ایران، به انضمام تقلیل و تجدید ساختمان تمام قراردادهایی که تحت سفارشات فروش‌های نظامی خارجی با کنتراکتور‌ها بسته شده است. خدمات و پشتیبانی در سطح زیر ارائه گردد:
طرف قرارداد سفارش FMS سیستم سقف کارمندان
هلی‌کوپتر بل WA/VZZ هلی‌کوپتر ۵۰۰
اینترناسیونال BIH) WAL/WDC) هلی‌کوپتر
گرومن GFZ اف ۱۴/فنیکس ۶۰
هیوز
پرات و ویتنی
هریس کورپوریش –PRD بخش الکترونیک
تلکوم سیستم اینک
بوزآلن VSJ WCC موشک هاک ۲۰
ری تئون VUU TSG۷۳
لیتون WAG. WDM
کرافت سرویس ZAA Peace log ۹۷
متعدد GJJ خدمات مهندسی - فنی ۵۰
تقلیل ۷۳۰ کارمند نظامی و غیرنظامی دولت ایالات متحده (در برابر تعداد ۹۶۹ نفری که وزارت دفاع آمریکا اجازه داده است) که در حال حاضر مأمور در ایران هستند و توسط دولت ایران، تحت پوشش سفارشات فروش‌های نظامی خارجی برای ماگ MAAG تیم‌های کمک فنی و پشتیبانی پرداخت می‌شوند، به تعداد حداکثر ۲۵۰ کارمند واحد صلاحیت. دولت ایالات متحده که از طریق معاونت آژانس امنیت دفاع و دولت ایران، از طریق وزارت جنگ، موافقت می‌کنند که حداکثر در مدت ۳۰ روز بررسی و مرور تمام سایر سفارشات فروش‌های نظامی خارجی مربوط به اقلام در جریان را آغاز نمایند تا اطمینان حاصل شود که تنها آن اقلام دفاعی و خدماتی تهیه و تحویل ایران داده خواهد شد که به بهترین وجهی برای امنیت مبرم و فوری ایران ضروری هستند و عاقلانه‌ترین مصرف وجوه حساب تنخواه‌گردان ایران محسوب می‌گردد.
دولت ایالات متحده وجوهی که برای اقلام در مورد سفارشات ختم یا لغو شده، بر روی اقلامی که تحویل آن‌ها تقلیل داده شده‌اند، برای قراردادهای خدمات و پشتیبانی تقلیل داده شده، برای سفارشات و پذیرش‌ها، مصرف شده‌اند و به حساب تنخواه‌گردان دولت ایران قابل جبران هستند وصول نموده و به حساب تنخواه‌گردان واریز خواهد نمود. تمام اسناد لازم برای توجیه وجوه غیرقابل جبران جهت مطالعه و تصویب در اختیار دولت ایران گذارده خواهند شد.
دولت ایالات متحده، به میزان ممکن، هر یک و یا تمام سرمایه‌های باقیمانده غیرقابل تحویل به ایران را به حساب وزارت دفاع آمریکا و یا سایر حساب‌های برنامه فروش‌های نظامی خارجی منتقل می‌سازد تا جبران کامل و منصفانه آن را به حساب تنخواه‌گردان دولت ایران حاصل شود. اگر چنانچه بهایی که بابت جبران اقلام منتقل شده در نظر گرفته می‌شود کمتر از بهایی است که دولت ایران در ابتدا پرداخته است. دولت ایالات متحده مراتب را به ایران اطلاع می‌دهد و موافقت دولت ایران را قبل از انتقال، جلب می‌نماید. دولت ایران، دولت ایالات متحده حداکثر تا ۳۰ جولای ۷۹، برنامه‌های تجدیدنظر شده سفارشات و تقلیل برنامه‌های معلق شده، به انضمام تأثیر آن‌ها بر هزینه‌ها و برنامه‌های تحویل را متفقاً بررسی می‌کنند تا دولت ایران بتواند درباره آن برنامه‌هایی که باید ادامه پیدا کنند یا ختم و یا لغو گردند، در چهارچوب شرایط عمومی نامه‌های سفارش و پذیرش، اتخاذ تصمیم نماید. دولت ایالات متحده موافقت می‌کند، دولت ایران را در هر نوع برنامه‌ای که به علت پایان پیش‌بینی تولیدشان، باید کلاً لغو گردند، به موقع و به طور کتبی تا قبل از ۳ جولای ۷۹ مطلع سازد. دولت ایالات متحده همچنین موافقت می‌کند که درباره آن دسته از برنامه‌ها که به علت عدم دسترسی به مقررات دولت ایالات متحده یا سایر مقررات فروش‌های نظامی خارجی، نفع ادامه سفارش آن‌ها بیشتر است از عواقب ختم و لغو اقلام توصیه‌های لازم را به دولت ایران بنماید.
همچنین تفاهم شده است که به منظور پیشگیری از لغو قرارداد و تحصیل تمام و منصفانه پرداخت مخارج (به حساب تنخواه‌گردان ایران) از محل انتقال سرمایه‌های باقیمانده غیرقابل تحویل، تا زمانی که مجوزی برای وزارت دفاع دولت ایالات متحده کسب نشده یا یک مشتری دیگری از طریق فروش‌های نظامی خارجی پیدا نشود که مسئولیت تعهدات و مخارج اقلامی که باید منتقل شوند را بر عهده گیرد. ممکن است برای دولت آمریکا (در طی دوره کوتاه انتقال) ضروری باشد که به پرداخت تعهدات و مخارج از حساب تنخواه گردان ایران ادامه دهد.
دولت ایالات متحده برای وجوهی که به حساب ایران بازپرداخت می‌شود و به واریز کردن آن‌ها در حساب تنخواه‌گردان، جهت پرداخت تعهدات دولت ایران نیازی نیست، حسابی با بهره، که سودی برای دولت ایران حاصل گردد، باز خواهد نمود. همچنین دولت ایالات متحده تمامی وجوه متعلق به دولت ایران را که در جمله وجوه بازپرداختی نیستند، به این حساب واریز خواهد کرد. به دولت ایران اجازه داده خواهد شد که موجودی این حساب را به هر حساب دیگری و برای هر مقصودی که توسط دولت ایران تعیین گردد انتقال دهد. دولت ایالات متحده دولت ایران را به طور کامل از وضعیت حساب تنخواه‌گردان دولت ایران و حساب جدیدی که باز می‌شود، مطلع خواهد ساخت.
این یادداشت تفاهم بلافاصله نافذ بوده و تا زمانی که تغییر ننماید یا لغو نشود به قوت خود باقی است. تهران - ۵۷.۱۱.۱۴
۳ فوریه ۱۹۷۹
دولت ایران- معاون تسلیحاتی وزارت جنگ- توکلی
دولت ایالات متحده، معاون مدیریت آژانس امنیت دفاع DSAA- اریک فون ماربد
در به امضا رساندن این تفاهم‌نامه، هایزر و اریک فون ماربد و ویلیام سولیوان نقش کلیدی مهمی داشتن. در آخرین تلاش‌ها در آخرین روز‌ها (صفحات۲۵۰-۲۰۹) به طور مبسوط به سفر هایزر و لغو قراردادهای فروش اسلحه پرداخته‌ام. سولیوان در خاطرات خود (مأموریت در ایران) می‌نویسد امضای این تفاهم‌نامه و لغو قراردادها میلیارد‌ها دلار به نفع دولت آمریکا بود.
هایزر در خاطرات خود، (مأموریت مخفی هایزر در تهران – خاطرات ژنرال هایزر ترجمه محمدحسین عادلی - انتشارات رسا ۱۳۶۵) می‌نویسد: » وظیفه من در گام اول امضای یک یادداشت تفاهم بود.» دستورات واشنگتن به اریک کاملاً واضح بود: «تهیه و انعقاد یک یادداشت تفاهم با ایران.» هایزر سپس در چند جا اشاره می‌کند که طوفانیان با امضای چنین یادداشتی موافق نبود. اریک به براون گزارش داده بود که: «اما در مورد تهیه یادداشت تفاهم این کار به نظر عملی نمی‌آید.»
«دولت آمریکا نگران آن است که دولت ایران به علت وضع بحرانی اقتصادی قادر به انجام پرداخت‌های خود برای خرید سلاح‌های جدید و یا سایر وسایل پشتیبانی نخواهد بود.» مقامات آمریکا می‌گویند: در آینده آمریکا مجبور است برخی فروش‌های خود را من‌جمله معامله ۱.۶ میلیارد دلاری مربوط به ۴ نابود کننده موشک‌های هدایت‌شونده و معامله بیش از ۹ میلیارد دلاری مربوط به جنگنده‌ها را لغو نماید. (مقاله نیویورک تایمز ۱۹۷۹.۱.۲۸ - ۸ بهمن ۱۳۵۷ ص۴۱) اظهار ناراحتی عمیق خود را در فشار واشنگتن برای انعقاد یادداشت تفاهم ابراز داشتم و کمی به خاطر اصرار آن‌ها به آنان طعنه و کنایه زدم.»
در شرایط بحرانی روزهای انقلاب هایزر به براون می‌گوید: «در مورد برنامه فروش تسلیحات و یادداشت تفاهم گفتم که اریک فون ماربد با چند تن از مسئولان ملاقات دارد. در ۵۷.۱۱.۱۴ با تیمسار قره‌باغی درباره امضای یادداشت تفاهم خریدهای نظامی صحبت کردم...پیش از این قره‌باغی علاقه زیادی به این کار نشان نداده بود. اما این بار سخنان مرا مثل یک دستور قبول کرد. به تیمسار طوفانیان نگاه کرد و خیلی کوتاه به او گفت که کار را انجام دهد.» اما به موجب اسناد و مدارک موجود آقای طوفانیان حاضر به امضای این تفاهم‌نامه نشد و به دستور قره‌باغی تیمسار توکلی آن را امضا کرد.
لغو این قراردادها، به ظاهر عملی «ملی» و «انقلابی» محسوب می‌شد، بختیار با انگیزه سیاسی این قراردادها را لغو کرد. اما لغو این قراردادها میلیارد‌ها دلار به ضرر ایران تمام شد. دولت آمریکا هزینه لغو قراردادها را از محل موجودی ایران در حساب مخصوص تنخواه‌گردان ایران، برداشت نمود.
۲- آقای آذربرزین این داستان را چگونه و با چه هدفی ساخته است؟ آیا پیری موجب فراموشی و سخافت ذهنی شده است؟ درست است که در دوران شاه ترفیع درجات افسران بر اساس دانش یا شجاعت نبوده است اما شنیدن این سخنان از یک سپهبد نیروی هوایی، خیلی سؤال‌برانگیز است. آقای دهباشی چرا این سخنان بی‌اساس را به عنوان «تاریخ ایران معاصر» پذیرفته و چاپ کرده است؟
پناه می‌برم به خدای لایزال از شر خناسانی که بی‌وقفه یوسوس فی صدورالناس.
تهران- ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۴
ابراهیم یزدی
نظر شما :