روزی که ایران، آمریکا را تحریم ورزشی کرد
۲۶ دی ۶۰ تهران اعلام کرد به بازی‌های المپیک لس‌آنجلس نمی‌رود
تاریخ ایرانی: ۱۴۱ کشور، ۶۷۹۷ ورزشکار، اما بدون حضور ورزشکاری از ایران. ۱۵ کشور به خاطر مبارزه با امپریالیسم ایالات متحده، المپیک ۱۹۸۴ آمریکا را تحریم کرده بودند، اما جمهوری اسلامی ایران تنها کشور دنیا بود که هم المپیک ۱۹۸۰ مسکو را تحریم کرد و هم المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس را. ورزشکاران ایرانی به تبعیت از شعار انقلابی «نه شرقی... نه غربی» نه در المپیک ۱۹۸۰ مسکو به میزبانی بلوک شرق شرکت کردند، نه مشعل المپیکی را که در لس‌آنجلس ۱۹۸۴ روشن شد، به رسمیت شناختند. شش سالی از بهمن انقلابی سال ۱۳۵۷ گذشته بود. پنج سال از گروگانگیری آبان ۱۳۵۸ می‌گذشت اما حتی المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس هم نتوانست دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا را به هم نزدیک کند. بر اساس منشور المپیک باستان، کشورهایی که در جنگ با هم بودند در دوران مسابقات المپیک به صلح موقت می‌رسیدند، اما آمریکا حتی در دوران صلح، نتوانست مانع از تحریم ورزشکاران ایرانی در المپیک ۱۹۸۴ شود. ایران المپیکی را تحریم کرد که اولین دوره حضور ورزشکاران چینی در این مسابقات بود. چین پس از دوران سیاه کمونیسم در آن سال برای اولین بار المپیک را تجربه کرد و هنوز سال‌ها مانده بود تا چشم بادامی‌ها تمام مدال‌های رشته‌های ورزشی المپیک را مال خود کنند.
از احتمال بالای میزبانی تا تحریم!
اگر انقلاب بهمن ۵۷ به پیروزی نرسیده بود، شاید تهران میزبان المپیک ۱۹۸۴ می‌شد. تهران تنها رقیب لس‌آنجلس برای کسب میزانی بود اما پایتخت ایران با وجود شانس بیشتر از لس‌آنجلس، به خاطر پیروزی انقلاب اسلامی از لیست نامزدها کنار گذاشته شده بود و لس‌آنجلس بدون رقیب دیگری به عنوان میزبان المپیک انتخاب شد. تهران در تابستان ۱۹۷۴ میزبانی آبرومند برای بازی‌های آسیایی بود تا میزبانی المپیک ۱۹۸۴ را تمرین کرده باشد، اما ایران در سال ۱۹۸۴ نه تنها میزبان المپیک نبود که حتی در لیست کشورهای تحریم‌کننده قرار گرفت. البته بازی‌های سیاسی در حاشیه مسابقات المپیک چهار سال قبل آغاز شده بود. در ۱۹۸۰ دولت آمریکا با هدف اعتراض به عملیات نیروهای نظامی شوروی در افغانستان، بازی‌های المپیک مسکو را تحریم کرد. پس از این اقدام واشنگتن بود که بیشتر دولت‌های بلوک غرب دست به تحریم المپیک مسکو زدند که تابستان آن سال برگزار شد. این تحریم، سیاست را علنی‌تر از همیشه وارد دنیای ورزش کرده بود. المپیک به عنوان جریانی ورزشی به دور از بازی‌های سیاسی و بهره‌برداری دیپلماتیک، در سال ۱۹۸۰ درگیر سیاست شد و در سال ۱۹۸۴ که این بار آمریکا میزبان مسابقات بود، باید لیست بلند بالایی از کشورهای تحریمی را به خود می‌دید؛ از اتحاد جماهیر شوروی گرفته تا جمهوری اسلامی ایران.
مشورت با رئیس‌جمهور، مخالفت وزارت خارجه
در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی ۵۷، رسم نبود که ورزشکاران ایرانی با آمریکایی‌ها مسابقه بدهند. یک بار در مسابقات جهانی یک کشتی‌گیر ایرانی با رقیب آمریکایی روی تشک رفته بود که همان اتفاق ساده باعث شد نشریه «ارزش و ورزش» سرمقاله تندی علیه مدیران ورزشی ایران بنویسد و رئیس وقت فدراسیون کشتی از سوی مدیران سازمان تربیت بدنی توبیخ کتبی شود. اما داستان المپیک ۱۹۸۴ پیچیده‌تر از این‌ها بود. مشعل مسابقات زمانی شعله‌ور شد که جنگ ایران و عراق در مرزهای غربی به اوج رسیده بود. برای همین خبر تحریم المپیک ۱۹۸۴ که در ۲۶ دی ۱۳۶۰ منتشر شده بود، بازتاب زیادی در روزنامه‌های ایران نداشت. مصطفی داودی شمسی، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی که آن روز خبر از عدم شرکت ایران در بازی‌های المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس داده و گفته بود «احتمالا با عدم حضور بعضی از این کشورها، این دوره المپیک از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود»، بعدها در گفت‌وگویی سازوکار تحریم المپیک را اینطور تشریح کرد: «در دولت چند مرتبه درباره حضور ایران در المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس بحث شد؛ من یادم می‌آید که آقای غفوری‌فرد که آن موقع وزیر نیرو بود چندان مخالف نبود، من هم همین‌طور. حتی برای تصمیم‌گیری جلساتی هم با رئیس‌جمهور و رئیس مجلس وقت داشتیم. در نهایت وزارت امور خارجه به ما گفت که در المپیک شرکت نکنیم. البته با توجه به شرایط آن موقع ورزش ایران نمی‌توانستیم تیم خوبی اعزام کنیم و اگر می‌رفتیم هم نتیجه خوبی نمی‌گرفتیم. در بازی‌های آسیایی ۱۹۸۲ هم بد نتیجه گرفته بودیم و برای همین هم برای المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس اراده قدرتمندی برای شرکت در مسابقات وجود نداشت.»
تاثیر تحریم ۱۹۸۴ روی ورزش ایران
اولین تحریم سیاسی مسابقات المپیک به سال ۱۹۵۶ برمی‌گردد. در آن سال سوئیس، هلند و اسپانیا به نشانه اعتراض به اقدامات دولت مجارستان، ورزشکاران خود را به المپیک ملبورن اعزام نکردند و عراق، مصر، کامبوج و لبنان هم به دلیل بحران کانال سوئز تصمیم مشابهی گرفتند. آن‌ها با این کار به دنبال این بودند که صدای اعتراضشان را به کشورهای دیگر برسانند. با این حال جدی‌ترین تحریم‌های المپیک به سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۸۴ برمی‌گردد. المپیک مسکو در سال ۱۹۸۰ با تحریم گسترده کشورهای اسلامی و غربی همراه شد، به نحوی که تنها ۸۱ کشور در آن دوره بازی‌ها شرکت کردند. چهار سال بعد هم شوروی و ۱۴ کشور بلوک شرق که ایران هم بینشان بود، المپیک لس‌آنجلس را تحریم کردند. با این تحریم‌ها بود که آمریکا برای اولین بار در صدر جدول مدال‌های المپیک قرار گرفت. ایالات متحده با ۸۳ مدال طلا، ۶۱ مدال نقره و ۳۰ مال برنز در صدر جدول مدال‌های المپیک ایستاد و در غیاب شوروی این رومانی بود که با ۲۰ مدال طلا برای تنها بار در تاریخ در رده دوم جدول رده‌بندی مدال‌های المپیک ایستاده بود. مدیران وقت ورزش تأسف می‌خورند که ایران پس از حضور خوب در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ نتوانست از آن نسل درخشان در مسابقات المپیک استفاده کند. اگر المپیک ۱۹۸۰ مسکو را فاکتور بگیریم، حتی در المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس هم ورزشکارانی بودند که شانس بالایی برای کسب مدال طلای المپیک داشتند. از برادران محبی، رضا سوخته سرایی، علیرضا سلیمانی و مجید ترکان در کشتی آزاد گرفته تا علی پاکیزه‌جم و رمضانعلی تیموری که بهترین وزنه‌برداران آن دوره ایران بودند. ایران نه تنها در آن دو دوره غایب بود که تا سال‌ها سایه غیبت بر سر ورزش ایران سنگینی می‌کرد. همین بس که بدانید ایران در دوره بعدی المپیک در سئول و بارسلون هم نتوانست مدالی را کسب کند تا اولین طلای ایران در المپیک پس از پیروزی انقلاب اسلامی به المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا برگردد.
نظر شما :