اصرار چمران بر تاریخی نبودن خانه ثابت پاسال
یک بار برج تجاری، یک بار مسجد و بار دیگر هتل؛ «کاخ ورسای» قرار نیست روز خوش ببیند. از بزرگترین خانه تهران که پس از انقلاب به نام بنیاد مستضعفان مصادره شد، چنان غافل شدند که درختانش خشکید و بنای ارزشمندش هم در یک قدمی تخریب قرار گرفت. حالا اظهارنظر رئیس شورای شهر تهران درباره تبدیل بنای معروف به «قصر سنگی» به مسجد، نام خانه ثابت پاسال را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخته است. پیش از این جنجال وقتی آغاز شد که در سال ۹۳ مالک که یکی از بانکداران است، بنای ساخت برجی ۹ طبقه را در کاخ ورسای گذاشته بود؛ اما این اتفاق نیفتاد. ماجرا خاموش ماند تا حالا که مهدی چمران، رئیس شورای چهارم و عضو علی‌البدل شورای پنجم شهر تهران در مصاحبه‌ای از تبدیل این بنای واجد ارزش به مسجد خبر داد و البته مدیرکل میراث فرهنگی تهران با تکذیب این خبر گفت که بناست در ۲۰ درصد زمین این بنا هتلی ساخته شود؛ موضوعی که البته سازمان میراث فرهنگی هنوز رسما از آن باخبر نشده است.
کاخی که نامش بر سر زبان‌ها افتاده، خانه‌ای است در کوچه ناهید، ابتدای بلوار آفریقا؛ خانه‌ای که البته در زمان ساختش در سال ۱۳۴۶-۱۳۴۰، بزرگترین و گران‌ترین خانه تهران شناخته می‌شد، معماری‌اش الگو گرفته از قصر «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه بود و به همین خاطر حالا «کاخ ورسای» نام گرفته است. از پرده‌های بلژیکی و درهایی که از یک قصر فرانسوی آورده بودند تا دستگیره‌های اختصاصی و معماری ویژه‌اش، پیش از انقلاب قیمتی ۱۵ میلیون دلاری برای بنا رقم زده بود؛ همین‌ها باعث شده چشم‌ها همین حالا هم به این خانه باشد که بازمانده شکوفایی معماری ایران است.
دیروز رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران که در دو سال گذشته نسبت به وضع این بنا سکوت کرده و کاری برای نجات آن از پیش نبرده است در گروه مجازی خبرنگاران خبر تازه‌ای درباره سرنوشت این بنا داد. او گفت: «ساختمان ثابت پاسال بعد از پیگیری‌های زیاد و مذاکره با مالک و حتی با وجود داشتن مجوز قضائی برای حفظ نکردن آن، با حفظ ساختمان و رعایت حدود ساختمان اصلی در ۲۰ درصد از زمین در شمال غرب طرح یک هتل را ارائه کرده‌اند که در مرحله طرح در شورای فنی میراث و کمیته سرمایه‌گذاری است.» اما فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در این باره می‌گوید: «هنوز خبری در این باره به سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی داده نشده است. احتمال دارد به عنوان راهکار مدیریتی برای جلب رضایت مالک چنین تفاهمی صورت گرفته باشد که گوشه‌ای از زمین (یعنی در عرصه) هتلی ساخته شود؛ اما اگر بنا به چنین تصمیمی باشد ابتدا باید طرح آن در کمیته فنی مطرح و بررسی شود و در صورت موافقت ضوابط بسیاری از جمله هماهنگی و همخوانی با اثر، رعایت منظر و ارتفاع و مسائل فنی را رعایت کند.»
چمران که اخیرا ساخت مسجد و مرکز تجاری را به علی انصاری (مدیرعامل بانک آینده)؛ مالک کاخ ورسای پیشنهاد داده، اولین بار نیست که درباره این بنا نظر می‌دهد و به طور کلی واجد ارزش بودن این بنا را رد می‌کند. او به «تیتر شهر» گفته بود که «اطراف عمارت ثابت پاسال، ساخت و سازی وجود ندارد و تاکنون این عمارت ثبت میراثی نشده است؛ زیرا این عمارت اصلا بحث میراثی ندارد. این در حالی است که می‌خواستند در این عمارت مجتمع تجاری بسازند و بلندمرتبه‌سازی کنند؛ اما پیشنهاد دادیم این کار صورت نپذیرد و به صورتی این برنامه عوض شد. در حال حاضر یکی از نهادها، این عمارت را تملک کرد و به او پیشنهاد دادیم مرکز فرهنگی و مذهبی در آنجا ساخته شود، یعنی مسجد بسازند. پیشنهاد شورای شهر به جای حفظ گران‌ترین خانه تهران، ساخت مسجد است. البته باید در این مکان فرهنگی، بخش تجاری فعال شود تا مکان فرهنگی بتواند هزینه‌های خود را دربیاورد.»
رئیس شورای شهر تهران درباره خانه ثابت پاسال دو سال پیش از این در جریان ماجرای ساخت مجتمع تجاری به جای این بنا به ایلنا گفته بود: «چه کسی گفته که این خانه تاریخی است یا معماری ارزشمندی دارد؟ آنچه را که سازمان میراث فرهنگی تایید کرده باشد، قبول و رعایت می‌کنیم و مسئول آنچه میراث فرهنگی تایید نکرده، نیستیم.» این اظهارات علاوه بر انتقاد به اینکه شورای شهر تهران چطور متولی واجد ارزش‌های تاریخی یک اثر شده، بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی را شورانده بود که وقتی رئیس شورای شهر تهران، به پاک شدن هویت تاریخی شهر راضی است و ارزش‌های معماری بنا را در نظر نمی‌گیرد، از دیگر اعضا چه انتظاری می‌توان داشت؟
نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی اما در رد این اظهارات می‌گوید: «کاخ ثابت پاسال، یکی از نمونه‌های فاخر معماری معاصر ایران است که باید حفظ و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شود، چراکه سازمان میراث فرهنگی این بنا را واجد ارزش‌های ثبت می‌داند.» او ادامه می‌دهد: «من به عنوان مسئول ثبت آثار اینجا را بنایی بی‌بدیل، دارای شان ملی و تاریخی می‌دانم و معتقدم باید ثبت ملی شود. به طور مطلق این بنا ارزش تاریخی و معماری منحصربه‌فردی دارد و با این شان و جایگاه باید در فهرست آثار ملی جای بگیرد.»
این مقام مسئول در سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به اینکه چرا این بنا تا به امروز ثبت نشده، از مشکلات مالکیت بنا می‌گوید: «در این مدت مشکلاتی سد راه بوده است، بحث مالکیت خصوصی و در نظر گرفتن رضایت مالک یکی از این مسائل بوده، به‌علاوه روند اداری که باید انجام شود.»
به گفته مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، به همین دلایل سازمان میراث فرهنگی از دیروز اقدامات ثبت بنا را آغاز کرده و اصرار دارد که این بنا در فهرست آثار ملی کشور باشد تا از هر گونه گزند در امان بماند: «امیدواریم موانعی که تا به امروز سر راه بوده، با توجه به جایگاه اثر و شرایط امروزی آن حل شود.» او همچنین خبر می‌دهد بنای موزه دفینه که ماه گذشته از درون تخریب شد و البته بنیاد مستضعفان پیش از این مالک آن بود هم در فهرست آثار ملی ثبت شده و مراحل ابلاغ آن امروز و فردا انجام خواهد شد.
پای بنیاد مستضعفان در میان است
مناقشه بر سر این ساختمان که تاریخ دور و درازی از سر گذرانده طولانی است، اما ماجرا باز هم به بنیاد مستضعفان ختم می‌شود؛ نهادی که از روز اول بنا به نام آن مصادره شد و باعث شده حالا هر شب خوابی برای کاخ ورسای دیده شود.
به نوشته روزنامه «شهروند»، پیش از این وقتی در سال‌های پس از انقلاب خانه ثابت پاسال یا کاخ «ورسای» به نفع بنیاد مستضعفان مصادره شد، خانه در اختیار صادق خلخالی قرار گرفت و در دوره‌ای حتی کلاس‌های آموزش قرآن در آن برگزار شد، حتی وزارت اطلاعات هم زمانی کاخ «ورسای» را خرید و بنا دست به دست چرخید تا به شرکتی به نام «صبا میهن» تحت مالکیت سازمان بازنشستگی کل کشور برسد تا اینکه در نهایت قصر سنگی به شرکتی به نام «پیشگامان توسعه تجارت البرز» فروخته شد و حالا به گفته محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران، این خانه تاریخی متعلق به علی انصاری مدیرعامل بانک آینده است. فروش این بنای تاریخی از سوی بنیاد مستضعفان در سال‌های پیش، این سرنوشت را برای کاخ ورسای تهران رقم زده است؛ فراموشی، خشکیدن درختان، تهدید به تخریب با ساخت مسجد و هتل و ساختمان تجاری و مسکونی.
همین سابقه بنیاد مستضعفان در نگهداری بناهای تاریخی تحت مالکیت و تکرار این سرنوشت برای یادگارهای تاریخی دیگر باعث شده نگرانی دوستداران میراث فرهنگی هر روز بیشتر شود. نام بنیاد مستضعفان در ماه‌های اخیر بارها به تهدید آثار تاریخی گره خورده، به طوری که ادعای مالکیت کاخ‌های نیاوران و سعدآباد، فروش کاخ رضاشاهی گچسر به قیمت ۱۵ میلیارد تومان و البته تخریب بنای معماری تاریخی ساختمان موزه دفینه چند نمونه از اتفاقات اخیر برای بناهای تاریخی مرتبط با این نهاد است. در روزهای اخیر حتی بنیاد مستضعفان دو خانه تاریخی در خیابان ویلای تهران را هم به مزایده گذاشته و همین‌ها دوستداران میراث فرهنگی را نسبت به واگذاری‌های گاه و بیگاه بنیاد مستضعفان نگران کرده است.
به هیچ کس نگفتیم چه بساز و چه نساز؟
مهدی چمران ظهر امروز در حاشیه جلسه شورای شهر درباره خانه ثابت پاسال گفت: «اینکه این خانه تاریخی است یا نه؟ تعیین آن بر عهده سازمان میراث فرهنگی است و سازمان میراث نیز تاکنون هیچ اظهارنظری در این خصوص نداشته است.»
به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه این خانه در ابتدا در اختیار بنیاد شهید بوده است که در دوره اول بخشی از محوطه این خانه را مورد ساخت و ساز قرار داده است، گفت: «این خانه کپی کاخ ورسای است و کپی بودن دلیلی بر تاریخی بودن نیست و پس از سال‌ها این خانه تبدیل به مخروبه شد.»
رئیس شورای شهر با بیان اینکه مالک جدید این خانه تصمیم گرفته که این خانه را به مکانی فرهنگی و مذهبی بدل کرده و در کنار آن مرکز تجاری و اداری بسازد، تصریح کرد: «طرح را به شورا آورد و ما به آن‌ها گفتیم که باید از شهرداری مجوز بگیرید اما از نظر قانون، طراحی مسجد را شورای شهر باید تایید می‌کرد و به همین دلیل سه بار معماری این مسجد به شورا آورده شد و اصلاحاتی داشته‌ایم اما هنوز تایید نهایی نشده و ما هیچ وقت به هیچ کس نگفتیم که چه بساز و چه نساز؟!»
چمران با بیان اینکه این موضوع برای یک سال و نیم پیش است و قبل از انتخابات با من مصاحبه‌ای در مورد ثابت پاسال شد اما بعد از انتخابات این مصاحبه منتشر شد و می‌گویند که من می‌خواهم انتقام بگیرم، گفت: «حالا جای سوال است، ساختن مسجد انتقام گرفتن است؟! و به نظر می‌رسد سایتی که این خبر را منتشر کرده می‌خواهد انتقام چیز دیگری را بگیرد.»
نظر شما :