میلاد حسینی| روزنامه نگار

یک نویسنده اصفهانی دیگر و یک‌مجموعه داستان درخشان که نخستین‌بار در سال ۶۸ منتشر شد. رضا فرخ‌فال نخستین داستان‌هایش را در دهه 40 و در جُنگ اصفهان منتشر کرد و با استقبال مواجه‌شد. 2 دهه بعد که «آه استانبول» را آماده چاپ می‌کرد، هیچ‌کدام از آن داستان‌ها را انتخاب نکرد و فضای متفاوتی با داستان‌های‌ قبلی‌اش خلق کرد. فرخ‌فال نویسنده‌ای تقریبا کم‌کار است که ترجمه هم در کارنامه‌اش دارد. اما آه استانبول آن‌قدر قدرتمند بود که تجدید چاپ آن بعد از بیست‌وپنج‌سال هم با استقبال روبه‌رو شد.

آه استانبول مشتمل بر 7داستان است با نام‌های «برجی برای خاموشی»، «همه از یک خون»، «باران‌های عیش ما»، «کوهنوردان»، «گردش‌های عصر»، «آه استانبول» و «مجسمه ایلامی» که هر کدام فضایی خاص را برای خواننده می‌سازد. گاه بسیار واقعی و شبیه اطراف و گاه جهانی کاملا استعاری رقم زده می‌شود؛ مثل داستان کوتاه گردش‌های عصر که با اعلام خبر گم‌شدن عموی راوی شروع می‌شود و امر جست‌وجو و جایگزینی در روایت پدید می‌آید میان آدم‌هایی بی‌نام که با نسبت‌شان شناخته می‌شوند و نویسنده تأکیدش را می‌گذارد روی حالات و عادات و رفتارهایشان و وجه مشترکش با دیگر داستان‌ها حضور مرگ است.

به مجموعه داستان آه استانبول که فکر می‌کنم چه چیزی یادم می‌آید؟ قبل‌از داستان، خریدن نسخه جدیدش در ذهنم است در کتابفروشی چشمه کریم‌خان. بعد از 25‌سال مجموعه داستان رضا فرخ‌فال که بسیاری داستان‌هایش را ستایش می‌کردند منتشر شده بود و حالا فرصتی بود تا روایت‌هایش را در شکلی شکیل و تازه درک کرد. صحبت‌هایی درباره مشکل اعلام وصول کتاب بود، اما کتاب همان روز پخش شده و نسخه‌های کتابفروشی تمام شده بود. یک نسخه در انبار مانده بود و بخت یار بود تا همان شب در کافه‌ای در کریم‌خان داستان‌ها را بخوانم و بیش‌از همه جذب خود آه استانبول شوم و حالا که به داستان فکر می‌کنم سطر آغازین‌اش را به‌خاطر می‌آورم که راوی از پله‌های ساختمانی سه‌طبقه بالا می‌آید تا وارد دفتر تنگ انتشاراتی شود. تصویری که رضا فرخ‌فال عرضه کرده با بسته‌های کتاب انبوه که دور دفتر چیده‌شده و تا سقف بالا آماده بود در ذهن‌ها می‌ماند. راوی در جست‌وجوی دختری با چشم‌های خاکستری در دفتر انتشاراتی بود و همزمان روی ترجمه متن خسته‌کننده جامعه‌شناسی کار می‌کرد. داستان آه استانبول روایتی توصیفی‌است با تصویرهای متعدد و رنگ‌هایی سبز و خاکستری کدر از یک اتفاق کوچک که شیوه روایی نویسنده خاص‌اش کرده و اتمسفری متفاوت با دیگر داستان‌های مجموعه رقم زده است. آه استانبول مجموعه داستانی خواندنی‌است. چه در همان سالی که منتشر شد و چه در میانه دهه 90 که انتشار دوباره‌ آن و خوانده‌شدنش نشان داد روایت‌های رضا فرخ‌فال از مرگ و تنهایی و عشق کماکان تازه‌است؛ موضوعاتی که بارها در ادبیات تکرار شده و اصلا داستان، روایتی درباره همین مفاهیم است. اما تجربه آه استانبول تجربه‌ای بی‌زمان است که کهنه نمی‌شود.
 

***

ایران سرزمین ماست

نگار حسینخانی

سال‌هاست از اهواز آمده‌اند، اما گوهرخانم هنوز مقنعه مشکی را با سنجاقی به سر سفت می‌کند و 3نوبت در روز قلیان می‌کشد. سعی می‌کنیم از سال‌های جنگ خاطره نگوید تا کمتر یاد آن روزهای تلخ را زنده کند. هر وقت یاد آن روزهای جنگ می‌افتد گوشه لبش که با سالک کمی افتاده‌تر شده پایین‌تر می‌آید و غم خرمشهر بر چهره‌اش می‌نشیند. آن روزهای آوارگی برای ما که در تهران بوده‌ایم با او معنا می‌شود. حالا او را از دست داده‌ایم و وقتی درباره آن سال‌ها می‌نویسم فقط گوهر خانم است که برایم زنده می‌شود. با اتمام جنگ عراق علیه ایران در آغاز سال 68، بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده شتاب گرفت. 28فروردین 68 روزنامه کیهان مصاحبه‌ای با حمید میرزاده، معاون اجرایی نخست‌وزیر و سرپرست ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده درباره بازگشت مهاجران به شهرهایشان انجام داده. در این گزارش آمده است: در سال 67 بیش از 84‌هزار واحد مسکونی در 14استان آسیب‌دیده از جنگ بازسازی شده‌اند. بازسازی 51شهر از 65شهر مناطق جنگی به پایان رسیده و وعده داده شده که تا سال 69 بازسازی آبادان و خرمشهر، قصر شیرین، مهران، دهلران و موسیان و بستان به پایان می‌رسد. دولت هم برای بازسازی در این سال‌ها 69میلیارد ریال اعتبار در اختیار داشته که 10درصد آن به‌صورت بلاعوض برای تأمین خسارت دامی و کشاورزی در اختیار کشاورزان و دامداران (برای هر دامدار و کشاورز 500هزار تومان) قرار گرفته است. در این سال اعلام شده بود که شرکت‌های دولتی و ملی می‌توانند در مناطق جنگ‌زده مدرسه تاسیس کنند. سیستم بانکی 2شهر آبادان و خرمشهر هم برای سرمایه‌گذاری در واحد صنفی تا مبلغ 2میلیون ریال با کارمزد 4درصد و بازگشت5/6 ساله و واحدهای مسکونی تا مبلغ 6میلیون ریال با کارمزد 4درصد با بازگشت 25ساله اعلام آمادگی کرده بود.

در این گفت‌وگو گفته شد که مهاجران همه شهرهای جنگ‌زده مثل آبادان شناسایی شده‌‌اند. تا این حد آمار دقیق بود که درصد خسارات واردشده به واحدهای مسکونی‌ نیز مشخص شده و معلوم بود مهاجران هر کدام متعلق به کدام منطقه و محله هستند. این بود که اطلاعات کامپیوتری‌ مهاجران با همکاری بنیاد مهاجرین جنگ تحمیلی و ستادهای بازسازی روی هم ریخته شد و از مهاجران خواستند به شهرهایشان بازگردند. اما همه این تاریخ برای من گوهرخانمی است که هیچ‌گاه به شهرش بازنگشت جز برای یک مسافرت. حتی از او دعوت نکردند بیاید و شهرش را آباد کند. اما در همین مصاحبه درباره مالیات پرسیده شده بود و اینکه آبادی کشور بدون گرفتن مالیات ممکن نیست. چون قرار گرفتن پول در اختیار یک عده خاص قطب‌های سرمایه‌داری ایجاد می‌کند. حتی از مردم خواستند در این سال‌های پس از جنگ دفاع را ادامه دهند و کمک‌های مالی خود را به شهرهای جنگ‌زده بفرستند به شماره حسابی با عدد 222شعبه شهید رجایی. گوهرخانم اما یک‌ماه هم نشده فوت کرد. بدنش را به شهرش بازگرداندند تا خاک همیشه غربت را بالاخره پس از این همه سال از چهره‌اش بزدایند.

آوین آزادی 

8سال سایه جنگ بر سر کشور بود. قیمت‌گذاری املاک در چنین شرایطی تقریبا غیرممکن بود. بیش از 8سال بازار مسکن در رکود عمیقی فرو رفته بود و تعداد زیادی با رهاکردن ملک و املاک خود به خارج از کشور رفته بودند. عده‌ای که باقی‌ مانده بودند هم از قانون خاصی برای قیمت‌گذاری روی زمین‌ها و آپارتمان‌هایشان پیروی نمی‌کردند.

جنگ که در تابستان67 تمام شد تا ماه‌ها بعد کشور هنوز خود را پیدا نکرده و قیمت‌ها در بازار مسکن فریز شده بود. اما سال68 ورق برگشت. مهاجران به کشور برگشتند و خرید و فروش در بازار مسکن به شکل گسترده کلید خورد؛ به این ترتیب نخستین جهش قیمت مسکن بعد از جنگ و دومین جهش آن بعد از انقلاب اسلامی رخ داد.

خانه‌ها زیاد و خانوارها کم بودند

در سال‌های59 تا 68، خانه، ملک و زمین فراوان و متقاضی خرید کم و حتی صفر بود. بیت‌الله ستاریان -پژوهشگر حوزه مسکن- در این‌باره می‌گوید: نه فقط بازار مسکن بلکه همه اقتصاد کشور در دوره جنگ مسکوت بود. همه‌‌چیز همسو با جنگ تحمیلی و متناسب با شرایط تغییر کرده و قیمت‌ها در بازار مسکن از قانون خاصی تبعیت نمی‌کرد. خرید و فروش در بعضی از سال‌ها در طول این دوره به صفر رسیده بود. خانوارهای ما در آن دوره در مقابل تعداد مسکن موجود رشد نمی‌کرد و برخلاف همیشه روند معکوسی داشت. به زبان ساده‌تر، خانوارهایی که در ایران سکونت داشتند کمتر از تعداد واحد مسکونی موجود بودند و فراوانی ملک آن را بی‌ارزش کرده بود. همین حقیقت باعث می‌شد که ما طی این 8سال نه‌تنها افزایش قیمت نداشته باشیم بلکه مدام در این بازار قیمت‌ها کم و کمتر شود.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: مرکز آمار، در چنین شرایطی نمی‌توانست چیزی را تحت عنوان آمار رسمی قیمت‌ها در کشور ثبت کند. برخی منابع افزایش قیمت مسکن را در سال 68، 5درصد برآورد کرده‌اند و شاید این درصد نتواند روایتگر جهش واقعی قیمت در آن سال‌ها باشد اما واقعیت این است که آن‌قدر این بازار قیمت‌گذاری نشده و روند در آن همواره کاهشی بود که  یک افزایش ناگهانی برای آن جهش محسوب می‌شد.
 

***

مبارزه 44ساله با صنایع آلاینده در کلانشهرها

30درصد از آلودگی‌های زیست‌محیطی تهران سال 68 ناشی از صنایع آلاینده بود

خدیجه نوروزی

این روزها هوای خوب چیز نایابی‌شده و به‌ندرت پیش می‌آید که وقتی در شهر تردد می‌کنید نفس‌های عمیقی بکشید؛ چراکه ریه‌هایتان پر می‌شود از دود و آلودگی. البته برای ما تهرانی‌ها چیز عجیبی نیست و سال‌هاست که ریه‌هایمان به این آلودگی‌ها عادت کرده. هرچند کارگاه‌ها و کارخانه‌های مستقر در کوچه و پسکوچه‌های مرکز و جنوب تهران متهم اصلی و شماره یک آلودگی تهران نیستند ولی با قاطعیت و شدت، بر سرگیجه ترافیک و آلودگی و شلوغی افزوده‌اند و سهمی قابل توجه دارند.

بیش از 44سال است از خارج‌کردن صنایع آلاینده صحبت به میان می‌آید و همچنان انتقال این صنایع در حد حرف باقی مانده است. اگر گشتی در مناطق مرکزی و جنوب تهران بزنید کارخانه‌ها و کارگاه‌های بسیار قدیمی را مشاهده خواهید کرد که همچنان در حال فعالیت هستند و تبدیل به همسایگان جدایی‌ناپذیر مردم این مناطق شده‌اند. هنوز هم تصویر کارخانجات و آلایندگی‌هایشان در کنار نهر فیروزآباد همان تصویر 19سال قبل است. در مسیر خیابان دور و دراز فدائیان‌اسلام که قدم بزنید ده‌ها کارخانه و کارگاه صنعتی بزرگ و کوچک آنچنان با آلایندگی‌هایشان در برابرتان خودنمایی می‌کنند که انگار نه انگار قرار بود در کوتاه‌ترین زمان از این شهر رخت بربندند و در جای دیگری ادامه فعالیت‌شان را از سر گیرند.

قلب شهر تهران نیز از حجم چنین آلودگی‌هایی مقاوم شده؛ درست از حوالی خیابان مولوی، تا میدان شوش و بعد تا فدائیان اسلام که بروی در گرداب آلوده‌ای غرق می‌شوی که آب و خاک و محیط‌زیست مردم جنوب تهران را در بر گرفته. گرچه برخی کارخانه‌ها مانند روغن پارس قو به حالت تعطیلی درآمده اما هنوز به خارج از شهر منتقل نشده و صاحبانش امیدوارند این تعطیلی موقت و گذرا باشد.

دغدغه خروج چنین واحدهای آلاینده‌ای از دهه50 استارت خورد تا به مرور سوژه نابی برای رسانه‌ها باشد. چنین موضوعاتی را به وفور در روزنامه‌های سال 68 می‌توان یافت و جالب‌ترین موضوع در مرور این گزارش از یکسانی دغدغه‌ها و مشکلات و صحبت‌های مشترک آن سال‌ها با اکنون است.

صاحب یک کارگاه سنگ‌بری در سال 68، مهم‌ترین مشکلات عدم‌خروج از تهران را نبود امکانات لازم از قبیل زمین، آب ، برق و تاسیسات کارگاهی می‌دانست و رفتنش را به فراهم‌شدن امکانات رفاهی در شهرک‌های صنعتی منوط می‌کرد؛ دغدغه‌ای که همچنان پس از این همه سال پابرجاست. 

در آن زمان در محدوده تهران، 71‌کارخانه چرم‌سازی‌ آلاینده وجود داشت که از سال 1335 صحبت جابه‌جایی‌شان به‌عنوان متهمان اصلی آلایندگی شهر تهران مطرح بود و کارشناسان ادامه فعالیت این واحدها را برای کشاورزی مضر می‌دانستند. البته درصد زیادی از آنها به خارج از شهر منتقل شدند. در آن سال‌ها صنایعی که در فهرست خروج از شهر تهران قرار داده شده بودند بعد از چرم‌سازی‌ شامل 15صنعت ازجمله اتاق‌سازی‌‌ها، رنگ‌کاری‌ها، صابون‌پزی‌ها و نقاشی روی بلور و... بودند که باید به شهرک صنعتی انتقال داده می‌شدند. برای انتقال صنایع آلوده به خارج از شهر تهران 6محور درنظر گرفته شده بود که شامل کرج- اشتهارد، تهران- ورامین، تهران- ساوه، کرج- قزوین، تهران- گرمسار و تهران- قم بود. آن زمان تمام مقدمات لازم برای تاسیس شهرک صنعتی «چرمشهر» نیز اختصاص یافته بود. این تدابیر درحالی‌ اتخاذ شده بود که از 22هزار‌هکتار زمین مورد نیاز برای انتقال صنایع فقط 6هزار هکتار شناسایی شده و برنامه‌ریزی‌های مشخص و استانداردی در این حوزه انجام نشده بود و طرح‌ها و قوانین به‌صورت مقطعی و سلیقه‌ای اجرا می‌شد و شاید به همین دلیل است که ما همچنان در تهران، 407واحد آلاینده داریم که باید فکری به حال آنها کرد.
 

***

معتادان به بهشت نمی‌روند

از جزیره تا اردوگاه کار اجباری

از جزیره تا اردوگاه کار اجباری

16 فروردین 1368

ولی خلیلی، خبرنگار

اعتیاد یکی از 5 آسیب‌اجتماعی اصلی (در کنار فقر، طلاق، حاشیه‌نشینی و فساد اخلاقی) در کشور است که اتفاقا مبارزه با آن از سوی رهبر معظم انقلاب و شورای اجتماعی هم به‌عنوان نخستین اولویت بین آسیب‌های‌اجتماعی شناخته شده است. اما داستان مبارزه با اعتیاد قصه پرماجرایی است که دهه‌هاست ایران نتوانسته درباره آن به یک جمع‌بندی درست برسد و نه‌تنها کاهش پیدا نکرده که هر روز ریشه‌های آن عمیق و عمیق‌تر شده و جمعیت بیشتری درگیر آن شده‌اند، تا جایی که آمار رسمی معتادان کشور طبق اعلام ستاد مبارزه با موادمخدر به حدود 3میلیون نفر رسیده است و البته آمارهای غیررسمی، جمعیت معتادان را چندین برابر این عدد اعلام می‌کنند.


مبارزه با اعتیاد در شرایطی هم‌اکنون یکی از هدفگذاری‌ها در حل معضلات اجتماعی محسوب می‌شود که از سال‌های اول انقلاب هم یکی از اولویت‌های کشور بوده و عملا با تصویب قانون «مبارزه با مواد‌مخدر» (2مهر 1367) وارد فاز جدیدی شد که اجرای آن از سال1368 به‌صورت جدی کلید خورد؛ قاچاقچیان زیادی اعدام شدند، معتادان بسیاری به زندان افتادند و اردوگاه‌های کار اجباری و حتی «جزیره» محل نگهداری و تبعید معتادان شد. موسوی خوئینی‌ها -دادستان کل کشور- 16فروردین 1368در یک نشست خبری که روزنامه کیهان هم آن را پوشش داد اعلام کرد: «احکام دادگاه‌های انقلاب در مورد قاچاقچیانی که بعد از تصویب قانون جدید مبارزه با مواد‌مخدر دستگیر شده‌اند به‌زودی اجرا می‌شود. احکام صادره از سوی دادگاه‌های انقلاب اسلامی ویژه مواد‌مخدر در مورد 65نفر از قاچاقچیان باسابقه و حرفه‌ای فردا در سراسر کشور به اجرا در خواهد آمد و این افراد در زندان یا ملأعام به دار مجازات آویخته خواهند شد. لازم است از اینجا به کسانی که در این دام گرفتار شده‌اند هشدار بدهم که دست از عمل کثیف خود بردارند و به آغوش ملت بازگردند. همچنین به مردم شهیدپرور و مقاوم میهن اسلامی نوید می‌دهم که با قاطعیت، مبارزه با قاچاقچیان وسیع‌تر از گذشته دنبال خواهد شد». او همچنین به خبرنگاران گفت:«همانطور که اعلام شد چنانچه قاچاقچیان با نیروهای انتظامی در معرفی قاچاقچیان دیگر همکاری کنند، در مجازات آنان تخفیف داده خواهد شد و اگر قاچاقچی‌‌ای خود را معرفی کند از محضر امام می‌خواهم تا او را عفو کند. افراد معتاد هم باید تلاش کنند که با تحمل کمی سختی به اعتیاد خود خاتمه دهند و بیشتر از این باعث بدبختی خود نشوند». موسوی خوئینی‌ها که این روزها از سران اصلاحات در کشور محسوب می‌شود آماری از اعدام قاچاقچیان مواد‌مخدر هم ارائه داد: «از ابتدای اجرای قانون مبارزه با مواد مخدر (بهمن 1367) جمعا 313نفر (در کمتر از 5/2ماه) در ارتباط با قاچاق مواد‌مخدر اعدام شده‌اند و فردا (پنجشنبه 17فروردین) 65نفر از قاچاقچیان اعدام خواهند شد». 

علاوه بر اعدام تعداد زیادی از قاچاقچیان مواد‌مخدر در سال 1368که رد آن را در صفحات روزنامه‌ها می‌توان پرشمار دید، راه‌اندازی اردوگاه‌های کار اجباری ازجمله شورآباد و حتی تبعید تعدادی از معتادان به جزیره فارو بخشی از برخوردهای سلبی و شدید با این معضل اجتماعی بود؛ چالشی که امروز با تغییر رویکرد اساسی مواجه شده تاجایی که اعتیاد بیماری محسوب می‌شود. ششم فروردین سال 1368روزنامه کیهان به نقل از برادر ابو - مدیرکل اداره مبارزه با مواد‌مخدر کمیته انقلاب اسلامی- نوشته است:«200نفر معتاد تهرانی که با اقدام گسترده پاسداران کمیته انقلاب اسلامی جمع‌آوری شده بودند برای حفر کانال مرزی به استان سیستان و بلوچستان اعزام شدند». او با تشریح طرح اعزام اجباری معتادین به اردوگاه‌های کار گفت:«اعزام‌شدگان حداقل 6‌ماه در اردوگاه کار جهت ایجاد موانع فیزیکی نظیر کانال در مرزهای شرقی کشور اشتغال می‌یابند و درصورت ترک اعتیاد حقوق مختصری نیز دریافت می‌کنند. این عده پس از ترخیص از اردوگاه مدتی تحت کنترل خواهند بود تا ترک اعتیاد در آنها محرز شود». البته برادر ابو که حالا دیگر به‌عنوان سردار مهدی ابویی شناخته می‌شود، در سال 1394در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم جزئیات بیشتری از برخورد با معتادان و قاچاقچیان در سال 1368 ارائه داد و از تبعید معتادان به جزیره گفت:«یکی از اردوگاه‌های معروف که در آن زمان هم تأثیر روانی بسیار زیادی در جامعه داشت و رعب و وحشت خاصی در دل معتادان ایجاد کرده بود اردوگاهی بود معروف به جزیره که برای معتادان هروئینی که چندین بار دستگیر و ترک داده و مجدداً دستگیر شده بودند، تحت عنوان «اردوگاه شرایط سخت» درنظر گرفته شده بود. در بررسی‌های انجام‌شده قرار شد تا یکی از جزایر خالی از سکنه خلیج‌فارس به این امر اختصاص یابد؛ در بررسی‌های بعدی جزیره «فارو» برای این امر برگزیده شد. با توجه به اینکه این جزیره قابل فرار نبود، قرار شد پس از اسکان معتادان در این جزیره خالی از سکنه، خودشان امورات روزمره‌شان همچون پخت غذا و مدیریت اردوگاه را به‌عهده گیرند؛ البته این اردوگاه به سازمان بهزیستی واگذار شد ولی قرار بود تامین امنیت این اردوگاه از خارج از جزیره برعهده کمیته باشد. یک‌بار تعدادی از معتادان به این جزیره اعزام شدند که اگر درست در خاطرم مانده باشد حدود 150تا 200نفر بودند؛ به هر حال اسم این اردوگاه چنان رعب و وحشتی در دل معتادان انداخته بود و اسم جزیره چنان پیچیده بود که بسیاری از خانواده‌های معتادان از ترس فرستادن آنها به جزیره، متعهد می‌شدند خودشان معتادان‌شان را ترک دهند. حتی هنوز هم که من فیلم‌های اعزام معتادان به جزیره را می‌بینم، برایم تعجب‌آور است که این جزیره تا این اندازه توانسته بود جو روانی سنگینی در میان معتادان و خانواده‌های آنها ایجاد کند». او همچنین در این مصاحبه از اردوگاه آب حیات نام‌برد و گفت:« اردوگاه «آب حیات» در حوالی جیرفت کرمان بود که در شرایط آب و هوایی بسیار بدی قرار گرفته بود و به‌شدت برای ساکنانش سخت بود. اسم آب حیات هم به اندازه‌ای برای معتادان رعب آور بود و تأثیر روانی داشت که برخی از معتادان با شنیدن نام آن مرکز غش می‌کردند». اما برای مقابله و مبارزه با اعتیاد و بهبود وضعیت معتادان و... در همه این سال‌ها نه کاری از دست جزیره و زندان برآمد و نه کار اجباری در شورآباد و طناب دار. اعتیاد معضلی است که همچنان به قول فرامرز قریبیان در فیلم «گوزن‌ها»، جوانان بسیاری را اخته می‌کند. او در یکی از دیالوگ‌های اثرگذار فیلم (ساخته‌شده در سال 1353) خطاب به بهروز وثوقی که نقش یک معتاد را بازی می‌کند، می‌گوید: «سید یه نگاه به‌خودت کردی، بابا دورو ورت رو یه نگاهی بکن. به خدا تو از همه ما آدم‌تر بودی، نگاهت ارزش داشت، بگو اسم اون کسی که تو رو عملی کرده، چی هست؟ شش‌دفعه واسه خودت بگو، تو دلت بگو؛ ببین دلت نمی‌خواد خونش رو بریزی؟ تو می‌ری به اون کسی که بدبختت کرده التماس می‌کنی، گریه می‌کنی که بیشتر بدبختت کنه! کجاس اون چاقوی دسته‌سفید خوش دست کار زنجونت؟ تو می‌ری جوونای مردم که فردا همه بهشون احتیاج دارن رو اخته کنی... بلند شو مرد، بلند شو یه تکونی بخور؛ می‌دونم تو اون دلت چی می‌گذره، تکون بخور مرد؛ اونقد چشات هم نباشه...». 

 

***

محسن تولایی، خبرنگار

فروردین: نفس‌های جنگ در سال آخر به شماره افتاده و امام‌خمینی(ره) در پیام نوروزی خود می‌گوید: «تحمل 8سال فشار و سختی فقط برای اسلام عزیز بوده است». روابط ایران با کشورهای غربی یک‌بار دیگر جراحت برمی‌دارد. با فتوای زمستان سال قبل امام(ره) مبنی بر ارتداد سلمان رشدی نویسنده مقیم انگلیس و نویسنده کتاب «آیات شیطانی»، دیپلمات‌ها، بازرگانان و دانشجویان ایرانی از انگلیس اخراج می‌شوند. 6فروردین امام‌خمینی(ره) در نامه‌ای خطاب به آیت‌الله منتظری می‌نویسد: «از آنجا که روشن شده است شما این کشور و انقلاب اسلامی عزیز و مردم مسلمان ایران را پس از من به‌دست لیبرال‌ها و از کانال آنها به منافقین می‌‌سپارید، صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده‌‌اید». 7فروردین آیت‌الله‌منتظری در نامه‌ای استعفا می‌کند و می‌نویسد: «من از اول جداً مخالف بودم و با توجه به مشکلات زیاد و سنگینی بار مسئولیت، همان وقت به مجلس خبرگان نوشتم که تعیین اینجانب به مصلحت نبوده است... . از حضرتعالی تقاضا می‌کنم به مجلس خبرگان دستور دهید مصلحت آینده اسلام و انقلاب و کشور را قاطعانه در نظر بگیرند و به من اجازه فرمایید همچون گذشته یک طلبه کوچک و حقیر در حوزه علمیه، به تدریس و فعالیت‌های علمی و خدمت به اسلام و انقلاب، زیر سایه رهبری حکیمانه حضرتعالی، اشتغال داشته باشم». امام خمینی(ره) نیز در نامه دوم خود با این استعفا موافقت می‌کند و می‌گوید: «از اینکه عدم‌آمادگی خود را برای پست قائم‌مقامی رهبری اعلام کرده‌اید پس از قبول، صمیمانه از شما تشکر می‌کنم. همه می‌‌دانند که شما حاصل عمر من بوده‌‌اید و من به شما شدیداً علاقه‌مندم». در بهمن ماه130نفر از نمایندگان مجلس طی نامه‌ای از امام‌خمینی(ره) می‌خواهند که  با اصلاح قانون اساسی موافقت کنند.

اردیبهشت: علی‌اکبر ولایتی و طارق عزیز، وزرای امور خارجه ایران و عراق، در حضور خاویر دکوئیار -دبیرکل سازمان ملل- با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو می‌کنند. اجرای بهتر مفاد قطعنامه598 دستور کار این دیدارها در ژنو است. امام(ره) در نامه‌ای به آیت‌الله خامنه‌ای (رئیس‌جمهور) و در پاسخ به پیشنهاد نمایندگان مجلس و اعضای شورای‌عالی قضایی برای اصلاح قانون اساسی، موارد اصلاح و هیأت تدوین اصول اصلاحی را تعیین می‌کند. یک هیأت 20نفره مسئول بررسی، تدوین و تصویب اصلاح قانون اساسی در محدوده رهبری، تمرکز در مدیریت قوه‌مجریه، تمرکز در مدیریت قوه‌قضاییه، تمرکز در مدیریت صداوسیما، تعداد نمایندگان مجلس و برخی موارد دیگر می‌شود. در نامه امام(ره) آمده مدیریت صداوسیما باید در نظارت قوای 3گانه باشد. آیت‌الله خامنه‌ای به چین و کره‌شمالی سفر می‌کند. مجلس یک فوریت لایحه را تصویب می‌کند.

خرداد: بنیانگذار انقلاب اسلامی بعدازظهر 13خرداد68 به دیار باقی می‌شتابد. روز بعد وصیت‌نامه امام خمینی(ره) از سوی آیت‌الله خامنه‌ای در مجلس خبرگان قرائت می‌شود. اعضای خبرگان با تشکیل شورای رهبری مخالفت می‌کنند و با روایت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی - نایب‌رئیس مجلس خبرگان- درباره نقطه‌نظر مثبت امام‌خمینی(ره) نسبت به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس‌جمهور به‌عنوان رهبر بعدی جمهوری اسلامی انتخاب می‌شود. پیکر امام‌خمینی(ره) به سمت بهشت‌زهرا تهران تشییع می‌شود و بنا به گزارش‌های متعدد رسانه‌ای باشکوه‌ترین مراسم تشییع یک رهبر جهان رقم می‌خورد.

تیر: پس از آنکه زعامت و رهبری انقلاب به آیت‌الله خامنه‌ای سپرده می‌شود، انتخابات ریاست‌جمهوری برای تعیین رئیس‌جمهور بعدی برگزار می‌شود. شورای بازنگری قانون اساسی 17تیرماه، اصلاحات قانون اساسی را به تصویب می‌رساند. افزودن واژه مطلقه به ولایت فقیه و تمرکز در مدیریت قوه‌مجریه و حذف نخست‌وزیری ازجمله تغییرات قانون اساسی جدید است. حق نظارت و تأیید صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز در همین قانون اساسی به اختیارات شورای نگهبان افزوده می‌شود. منصب ریاست قوه‌قضاییه نیز جایگزین شورای‌عالی قضایی می‌شود. چهره‌ها، احزاب و گروه‌ها از مردم برای شرکت در همه‌پرسی دعوت می‌کنند. عبدالرحمن قاسملو - فعال سیاسی چپ و دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران- در سن ۵۹‌سالگی در اتریش ترور می‌شود.

مرداد: شورای نگهبان از میان 79نامزد این انتخابات، تنها اکبر هاشمی‌رفسنجانی و عباس شیبانی را تأیید صلاحیت  می‌کند. همه‌پرسی قانون اساسی همزمان با پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی 94درصد آرا را به‌دست می‌آورد. رهبر معظم انقلاب نیز 12مردادماه حکم ریاست‌جمهوری وی را تنفیذ می‌کنند. بالغ بر 97درصد شرکت‌کنندگان در انتخابات نیز به همه‌پرسی قانون اساسی رأی مثبت می‌دهند. به‌دنبال استعفای آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از ریاست مجلس، مهدی کروبی برای مدت یک سال ریاست مجلس را بر عهده می‌گیرد. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی کابینه خود را به مجلس معرفی می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای پس از ابلاغ اصلاحیه قانون اساسی آیت‌الله یزدی را به‌عنوان نخستین رئیس قوه قضاییه ایران منصوب می‌کند. آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی قبل از او رئیس شورای‌عالی قضایی و رئیس دیوان عالی کشور بود.

شهریور: اجلاسیه سران غیرمتعهدها در بلگراد صربستان بهانه مناسبی است تا ایران خواستار اجرای سریع و کامل قطعنامه 598 از سوی عراق شود. هنوز برخی نقاط مرزی از سوی نیروهای عراقی تخلیه نشده و میل‌گذاری مرزی انجام نشده است. تکلیف مبادله اسرا نیز مشخص نیست. تمامی وزرای پیشنهادی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی -رئیس‌جمهور- از مجلس رأی اعتماد می‌گیرند. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت 31شهریورماه، سالگرد آغاز دفاع‌مقدس، نگه‌داشتن بخشی از اراضی ایران در دستان حکومت صدام را عملی دزدانه خوانده و تهدید می‌کنند: «عراق از عدم‌اجرای قطعنامه و ادامه اشغال خاک ایران پشیمان خواهد شد». در این پیام تصریح می‌شود: «اگر یک سال پیش صدام به اجرای قطعنامه تن داده بود، اینک اسرا برگشته، اروندرود لایروبی شده و صلح مستقر گردیده و پیشرفت بازسازی‌ها چشمگیر بود».

 مهر: آیت‌الله خامنه‌ای، سیدحسن فیروزآبادی را به‌عنوان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح منصوب می‌کنند و او تا 27سال در این جایگاه می‌ماند. 12مهر رهبر معظم انقلاب در اجرای بخش دیگری از اصلاحیه قانون اساسی ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام را با معرفی 20نفر مشخص می‌کند. مقام معظم رهبری از آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی  می‌خواهد تشکیل و اداره مجمع را اجرایی کند.

آبان: مجلس دوفوریت طرح تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریکا را تصویب می‌کند. دستگیری و اعترافات چند متهم به جاسوسی برای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، بهانه اصلی تصویب چنین طرحی است. این قانون به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد  که به‌منظور مقابله‌به‌مثل دربرابر آمریکا برای دستگیری و مجازات آمریکایی‌هایی که در محاکم قضایی ایران محکوم شده‌اند اقدامات لازم را انجام دهد. سال96 وقتی کنگره آمریکا، مجوز تحریم‌های سپاه ظرف مدت90روز را به ترامپ -رئیس‌جمهور آمریکا- داد، نمایندگان مجلس ایران قانون مقابله با اقدامات تروریستی و ماجراجویانه آمریکا را به تصویب رساندند که 2هزار میلیارد تومان برای تقویت توان دفاعی و اطلاعاتی ایران و حمایت از سپاه پاسداران اختصاص می‌داد. با اضافه شدن اصل176به قانون اساسی شورای‌عالی امنیت ملی تشکیل می‌شود و حجج الاسلام سیداحمد خمینی و حسن روحانی به‌عنوان نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در این شورا معرفی می‌شوند.

آذر: نخستین جلسه شورای‌عالی امنیت ملی عصر 4آذرماه به ریاست آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی -رئیس‌جمهور- تشکیل می‌شود. در یک اتفاق تاریخی چائوشسکو- رئیس‌جمهور کمونیست رومانی- چند روز قبل از سرنگونی و اعدام در کشورش به ایران سفر  و با آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و علی‌اکبر ولایتی - وزیر امور خارجه- دیدار و گفت‌وگو می‌کند. اعتراضات زیادی نسبت به برنامه‌ریزی این سفر علیه وزارت خارجه صورت می‌گیرد و منجر به برکناری سفیر وقت ایران در رومانی می‌شود.

دی: اوضاع سیاسی در اقمار شوروی به هم‌ ریخته است. این کشور کمونیستی پس از حدود 70سال در آستانه تجزیه‌شدن است و همین اتفاق ایران را در دوراهی حمایت یا طرد استقلال‌طلبی جمهوری‌هایی همچون آذربایجان قرار داده است. وزیر خارجه شوروی درباره آخرین تحولات و حوادث آذربایجان به علی‌اکبر ولایتی، همتای ایرانی خود، پیام می‌فرستد. شوروی موانع اطراف شهر باکو را در هم می‌شکند و در این شهر حکومت نظامی اعلام می‌شود. هزاران نفر از مردم آذربایجان شوروی به‌علت جنگ و درگیری راهی مرزهای ایران  و وارد آستارا می‌شوند. با حکم عبدالله نوری، غلامحسین کرباسچی هفتمین شهردار پس از انقلاب در تهران می‌شود.

بهمن: ایران تلویحا از آذربایجان جانبداری می‌کند. وزارت امور خارجه ایران خواستار توقف برخوردهای خشونت‌آمیز دولت شوروی با مردم آذربایجان می‌شود. امنیت پروازها نسبت به اوایل انقلاب بهتر می‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای در سالگرد حکم امام(ره) درخصوص ارتداد سلمان رشدی می‌گویند که حکم امام در مورد او همچنان به قوت خود باقی است و باید اجرا شود.

اسفند: حجت‌الاسلام مهدی کروبی در یکی از روزهایی که مجلس به ریاست وی تشکیل جلسه می‌دهد، می‌گوید: «اندیشه‌های امام‌(ره) با رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جامعه حاکم خواهد بود». و دعا می‌کند: «از خدا ملتمسانه و عاجزانه می‌خواهیم که بتوانیم راه ائمه و امام‌مان را با هدایت رهبر معظم انقلاب ادامه دهیم». طرح 8ماده‌ای خاویر دکوئیار -دبیرکل سازمان ملل- برای ازسرگیری مذاکرات صلح ایران و عراق منتشر می‌شود. عقب‌نشینی سریع نیروها به مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی و آزادی اسرای جنگی پس از عقب‌نشینی، از موارد برجسته این طرح بودند.
 

***

سال 68 با نوآوری در ساخت خودرو همراه شد

***

 
رحلت جانگداز امام خمینی رهبر معظم انقلاب


تشکیل اولین گروه اندودنتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران


  بازدید دانش آموزان تهرانی از دومین نمایشگاه بین المللی کتاب


 آیت‌الله علی مشکینی رئیس مجلس خبرگان رهبری در جمع دانشجویان


  گروهی از جوانان بوشهری


  یحیی گل‌محمدی روی نیمکت تراکتورسازی تبریز


  سیداحمد خمینی در مراسم وداع با امام خمینی(ره)


جلسه بازنگری قانون اساسی


 سفر حضرت آیت الله خامنه‌ای به کره شمالی


  ورود آیت الله هاشمی رفسنجانی جانشین فرمانده کل قوا به شهر دزفول


 بازدید  آیت الله خامنه‌ای  از دیوار چین