مثل یک سیل بود؛ سیلی که ناگهان می‌آید و وحشت به دل همه می‌اندازد و بعد که در دل زمین گم می‌شود، تنها چیزی که از آن باقی می‌ماند، ردی از نابودی و ویرانی است. روایت پرونده فائزه و فتانه هم درست مثل یک سیل ناگهانی بود. یک روز سرد زمستانی، خبر اسیدپاشی به این دو خواهر بی‌گناه به سرعت برق در پایتخت پیچید و تا مدتی وحشت به دل مردم انداخت و شد تیتر اول صفحات حوادث روزنامه‌ها. این جنجال بزرگ اما به‌زودی آرام شد و تا مدت‌ها دیگر نه حرفی از فائزه شد و نه فتانه و تنها اثری که از پرونده آنها باقی ماند، خاطره‌ای تلخ و زهرآگین بود بر روح و ذهن آدم‌ها. تا اینکه اوایل سال78 و همزمان با انتشار خبر اعدام عامل اصلی این اسیدپاشی، بار دیگر ذهن‌ها به سمت 2خواهری رفت که صبح یک روز زمستانی، زمانی که در راه رفتن به مدرسه بودند، هدف حمله اسیدی 2پسر جوان قرار گرفتند و به‌شدت سوختند؛ حادثه‌ای که در آن زمان دل مردم زیادی را به درد آورد و تا مدت‌ها نام خواهران بی‌گناه را سر زبان‌ها انداخت. 

ساعت 7:10 صبح 17بهمن75 بود که آن حادثه هولناک رخ داد. فائزه 17ساله همراه خواهر 9ساله‌اش در سرمای زمستان پایتخت و در خلوتی خیابان قدم‌هایشان را تند کرده بودند که هر چه زودتر به مدرسه برسند اما درست وقتی به کوچه شالی‌فروش‌ها در محله آهنگ رسیدند، سایه 2پسر جوان را دیدند که در تعقیب‌شان بود. آنها حتی فرصت نکردند به چهره‌ 2جوان مرموز نگاه کنند و در چشم برهم زدنی سوزش مایعی که روی صورتشان پاشیده شده بود، صدای فریادهای «سوختم، سوختم» ‌شان را به آسمان برد. 

روز لعنتی 

ساکنان کوچه شالی‌فروش‌ها تا سال‌ها پس از حادثه، آنچه اتفاق افتاده بود را از خاطر نبردند و چند سال پس از آن، وقتی خبرنگار همشهری برای پیدا کردن ردی از فائزه و فتانه و خانواده‌های آنها به محل حادثه رفته بود، جزئیات ماجرا را مو به مو تعریف کردند. در گزارش همشهری که در سال82 منتشر شده آمده‌ است: «کوچه‌ شالی‌فروش‌ها هنوز آن ساعت منحوس و آن همه اضطراب و التماس فائزه و فتانه را در سینه خود نهفته دارد. گرچه در میان اهالی کوچه تعمدی ناخواسته برای به فراموشی سپردن ماجرای دردناک این دو خواهر دیده می‌شود اما یکی از آنها که حادثه در حوالی محل کسبش به وقوع پیوسته، می‌گوید: آن روز لعنتی را هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم. فریاد سوختم سوختم را شنیدم و به سرعت خودم را به داخل کوچه رساندم و دیدم صورت 2 دختر به‌شدت سوخته و آنها از درد به‌خود می‌پیچند. در این میان وضع دختر بزرگ‌تر دلخراش‌تر از دیگری بود. او دست‌هایش را به‌صورتش زده بود و از شدت درد فریاد می‌زد. یکی دیگر از اهالی هم روز حادثه را خوب به‌خاطر دارد. او می‌گوید: وقتی به صحنه رسیدم لباس‌های آنها سوراخ‌سوارخ شده بود. اما آنها که مرتکب این جنایت شده بودند از محل گریخته بودند و اهالی با دستپاچگی تلاش می‌کردند که به 2 دختر کمک کنند. در نهایت هم آنها به بیمارستان منتقل شدند و دیگر این 2 خواهر را ندیدیم.» 

راز جنایت 

کارآگاهان جنایی پلیس خوب می‌دانند که پشت‌پرده هر ماجرای اسیدپاشی، یک انگیزه‌ انتقام‌جویی نهفته و در میان همه انگیزه‌هایی که برای چنین جنایتی مطرح است، انگیزه عشقی، دردناک‌تر، هولناک‌تر و رقت‌انگیزتر است. در ماجرای اسیدپاشی به فائزه و فتانه نیز چنین انگیزه‌ای نهفته بود. تحقیقات کارآگاهان نشان داد که همه ماجرا زیر سر پسری به نام حمیدرضاست که از مدتی قبل به فائزه اظهار علاقه کرده اما وقتی از او جواب رد شنیده، نقشه اسیدپاشی را کشیده است. پسر جوان دستگیر شد و در همان بازجویی‌های اولیه اعتراف کرد که برای اجرای نقشه‌اش 2نفر از دوستانش به نام‌های حمید و محمود را اجیر کرده بود تا به‌صورت 2 خواهر بی‌گناه اسید بپاشند. به این ترتیب 2جوان اسیدپاش هم دستگیر شدند و در بازجویی‌های پلیسی به جنایت سیاهشان اعتراف کردند.

حکم منحصربه‌فرد 

هرچند پرونده اسیدپاشی به فائزه و فتانه همانند پرونده آمنه بهرامی جنجال زیادی به‌پا کرد اما آنچه باعث شد این ماجرا در تاریخ ثبت شود، حکم دادگاه علیه متهمان بود؛ حکمی منحصربه‌فرد، شجاعانه و تکان‌دهنده. این نخستین باری بود که دادگاه، فردی را به جرم طراحی نقشه اسیدپاشی به اعدام محکوم می‌کرد که اگر چنین احکام قاطعانه و بازدارنده‌ای ادامه پیدا می‌کرد، شاید دیگر کسی جرأت نمی‌کرد برای جبران ناکامی‌ها و شکست‌هایش، دست به هولناک‌ترین جنایت دنیا یعنی اسیدپاشی بزند. روزنامه همشهری درباره حکم پرونده اینطور نوشت: «پس از رسیدگی به پرونده عاملان اسیدپاشی که در اواخر سال1375 در منطقه اتوبان آهنگ تهران به سر و صورت و دستان 2 دانش‌آموز دختر اسید پاشیده بودند، دادگاه انقلاب اسلامی عمل حمیدرضا خوشنویس را از مصادیق بارز افسادفی‌الارض تشخیص داد و وی را به اعدام محکوم کرد. دادگاه انقلاب اسلامی همچنین محمود (یکی از اسیدپاش‌ها) را به 25سال تبعید در زندان و حمید (متهم ردیف سوم)‌را به 11سال تبعید در زندان محکوم کرد. در اطلاعیه روابط عمومی دادگاه‌های انقلاب اسلامی آمده است: عاملان این جنایت پس از دستگیری توسط یکی از شعب دادگاه‌های عمومی تهران محاکمه و محکوم شدند که حکم صادره توسط دیوان‌عالی کشور نقض شد و  به‌دلیل اینکه عمل محکومین از مصادیق بارز ناامنی و اخلال در امنیت داخلی محسوب می‌شد، دادگاه انقلاب اسلامی تهران صالح به رسیدگی دانسته شد و پرونده عاملان جنایت فوق به این دادگاه ارجاع شد. دادگاه انقلاب اسلامی نیز عاملان جنایت را به جرم ایجاد رعب و وحشت و هراس عمومی و جریحه‌دار کردن احساسات جامعه از طریق پاشیدن اسید به سر و صورت و دستان مصدومین فائزه و فتانه محکوم تشخیص داد و احکام فوق را برای آنان صادر کرد.»

این حکم از سوی دادگاه انقلاب، توسط دیوان‌عالی کشور نیز تأیید شد و به این ترتیب حمیدرضا، جوانی که دستور اسیدپاشی به فائزه و فتانه را صادر کرده بود به دار مجازات آویخته شد و 2 متهم دیگر پرونده نیز برای گذراندن دوران حبس، راهی زندان شدند.
 

***

سعید مروتی 

موفقیت «قرمز» از دل شکست «صعود» بیرون آمد. در فاصله اکران صعود در 25 آبان 1367 تا روی پرده‌آمدن قرمز در 13 مرداد 1378 (پس از نمایشی موفق در هفدهمین جشنواره فیلم فجر) فریدون جیرانی 11سال از صندلی کارگردانی فاصله گرفت. برگشت به خانه اول و برای دیگران فیلمنامه نوشت و روزنامه‌نگاری کرد. 3 فیلمنامه برای اصغر هاشمی که  با همراهی او نوشته شد (زیربام‌های شهر، در آرزوی ازدواج و دو همسفر)، یک فیلمنامه برای محمد متوسلانی که با همکاری کارگردان نوشته (دو روی سکه) و فیلمنامه «نرگس» که به همراه رخشان بنی‌اعتماد نوشته شد. در دهه70 انبوهی فیلمنامه از پلیسی و اکشن گرفته تا ملودرام توسط جیرانی و اصغر عبداللهی بازنویسی شد. حالا همه جیرانی را به عنوان فیلمنامه‌نویس در سینمای ایران بجا می‌آوردند؛ فیلمنامه‌نویسی که تجربه کارگردانی‌اش در صعود آن‌قدر ناموفق از کار درآمده بود که خودش بر آن نقد منفی نوشت. در همه این سال‌ها جیرانی پیوندش با مطبوعات را هم حفظ کرد. مقاله نوشت و به تحلیل تاریخ سینمای ایران پرداخت. هفته‌نامه سینما را راه‌انداخت و در دوره‌ای مجله گزارش فیلم را مدیریت کرد. شاید همین تجربه روزنامه‌نگاری بود که باعث شد در نیمه دوم دهه70، برخلاف اغلب هم‌نسلانش از سیر تحولات اجتماعی- سیاسی گیج نشود و بداند که در دوران تازه باید چگونه فیلم ساخت. درس اول از شکست صعود، این بود که به هر قیمتی نباید فیلم ساخت و همین جیرانی را سال‌ها منتظر نگه داشت و به درستی پس از دوم خرداد تشخیص داد بهتر است به جای فیلمنامه «مدیر عامل» (که قرار بود سال75 ساخته شود و تولیدش به وقفه افتاد)، باز هم صبوری پیشه کند و در شرایط تازه و متفاوت فیلمی بسازد که روح زمانه در آن جاری باشد. قرمز از دل نگاه به جامعه، پررنگ‌شدن نقش زن و خروج از دایره انفعال و دل سپردن به دلمشغولی قدیمی (عشق به سینمای جنایی) بیرون آمد. هستی مشرقی (هدیه تهرانی) که در ابتدای فیلم مقابل شوهرش ناصر ملک (محمدرضا فروتن) می‌ایستد و می‌گوید «من زنی نیستم که کتک بخورم و طلا بگیرم» تفاوت زیادی با زن‌های سینمای دهه60 و نیمه دهه70 داشت. زن کنش‌مندی که با پاهای برهنه از روی نرده‌های خیابان می‌پرید و وارد خط ویژه می‌شد، زنی بود که در نیمه دوم دهه70 به رسمیت شناخته شده بود. جیرانی قصه پرتنش قرمز را در بستری از عشق روایت کرد و فیلم، داستان مردی مجنون شد که از فرط عشق همسرش را آزار می‌دهد. فیلمنامه‌ای هدفمند و منسجم با تمرکز در کارگردانی و تیمی خوب و حرفه‌ای به موفقیتی قابل توجه منجر شد؛ فیلمی که هم منتقد دوستش‌داشت و هم تماشاگر از تماشایش به هیجان می‌آمد و لذت می‌برد. قرمز از هوش جیرانی در درک تحولات اجتماعی بهره گرفت و محبوب همگان شد. هدیه تهرانی و محمدرضا فروتن هر دو سیمرغ گرفتند و در جایگاه ستاره‌های تازه سینمای ایران تثبیت شدند. جیرانی هم داستان مشرقی‌هایش را پس از گل کردن هستی مشرقی در فیلم‌های بعدی که نه با وقفه طولانی که پی‌درپی ساخته شدند پی گرفت. 
 

***

سحر سخایی
حس غریبی ا‌ست اینکه خودمان را به یاد می‌آوریم؛ بوداهای کوچکی که فتح جهان را آغاز می‌کردند؛دخترانی با مانتو‌های سرمه‌ای و مقنعه‌های کج‌شده بدقواره‌ای به همان رنگ، ته کلاس با گوجه سبز و امید و عکس عابدزاده توی کیف‌های پول و موسیقی دهاتی شادمهر عقیلی توی گوش‌هایشان. هنوز جهان سهم ما از سیاهی را نشان نداده بود. اردیبهشت بود.

۱۳۷۸ سال انفجارِ موسیقی مردم‌پسند داخل ایران بود؛ سال حضور قاطع خشایار اعتمادی، علیرضا عصار، حسین زمان، محمد اصفهانی، بهروز صفاریان، فواد حجازی و بسیاری دیگر از هنرمندان موسیقی پاپ بعد از سال‌ها ممنوعیت و حذف. معلوم نبود آن همه سال این همه صدای عزیز چرا نباید می‌خواندند؟ تابستان بدی داشت این سال ۱۳۷۸. سال اکتشاف برای بوداها. گفتم که. پدرم یک ماشین آبی‌تیره داشت. در تیر‌ماه داغی می‌راندیم به سمت شیرینی فرانسه. من برایش دنده عوض می‌کردم. از دور حجمِ سرخ و خاکستری‌ای را دیدم و دیگر دنده عوض نکردم و عصار داشت می‌خواند: ‌ای کاروان! من دزد شب‌رو نیستم.. و من مات مانده بودم و مات ماندم و ما هیچ وقت به شیرینی فرانسه نرسیدیم و عصار ادامه داد: من پهلوان عالمم، من تیغ رویارو زنم...



سال ۱۳۷۸ است اما هیچ‌کدام از ما باور نمی‌کنیم برای نخستین بار داریم صدای یکی از مهم‌ترین خوانندگان 20سال بعد را می‌شنویم. پدرش درجه یک بود و از فضل پدر او را چه حاصل؟ اما همایون شجریانی که زیر صدای پدرش و لحظه کوتاهی به تنهایی در آلبوم آهنگ وفا آواز خواند، خود جمع فضایل آواز پدرش بود. هیچ یادم نمی‌رود که تا مدت‌ها سرگرمی مردم این بود که بفهمند این همایون است یا پدرش. همایون اما همان‌جا توی آن سرگرمی نماند. او خودش را ساخت؛ آنگونه که خودش دوست می‌داشت.

جزیره کیش در سال ۱۳۷۸ از زمان و مکان ایرانی که در تهران وجود داشت بیرون بود. شب‌های شرجی‌ بسیاری در این جزیره با صدای مردی گره خورد که سال‌ها نگذاشتند بخواند. در سال ۱۳۷۸ در هتلی در جزیره کیش، فریدون فروغی آواز می‌خواند. با همان صدای بزرگ و دربرگیرنده‌ای که مثل پدر بود و قوزک پایش دیگر حوصله رفتن نداشت. خسته بود. مگر یک آدم چند سال می‌تواند مهم‌ترین کاری که بلد است را نکند؟ چرا؟ عمر چرا مفت بود؟ 

برای ما بوداهای سرگردان، که حالا داشتیم زندگی را با چشم خودمان می‌دیدیم، شنیدن صدای خشایار اعتمادی شبیه یک انقلاب بود. چرا این شبیه آن یکی است؟ مگر ممکن است؟ مادربزرگ‌ها و معلم‌های زیادی را همینجوری سرکار گذاشتیم... می‌گفتیم مامان جان فهمیدی فلانی برگشته؟ این یکی‌ام برگشته. برای ما نگاه کردن به عکس گروه آریان هم به‌تنهایی یک جور انقلاب بود. لازم نبود بخوانند.



آن سال‌ها محمد اصفهانی را خیلی دوست داشتم. کم‌سن‌وسال بودم و برایم اصفهانی نسخه رقیق‌شده‌ای از موسیقی شجریان بود؛ شجریانی هم‌سن و سال خودم. ترانه حسرت با شعر سهیل محمودی و آهنگ شادمهر عقیلی اینجوری شروع می‌شد: نمی خواستم خورشیدو ازت بگیرم/ نمی‌خواستم آسمونت ابری باشه... من بارها با این ترانه گریستم.

روح زمانه کجاست؟ روح آن بوداهای کوچک که ما بودیم، بوداهای دانشجویی که آن روز نزدیک امیرآباد سرخ و خاکستری می‌شدند و می‌افتادند و بلند می‌شدند، و روح آن شادی دویده زیر پوست‌شهر که دیگر نمی‌شد کاریش کرد کجا بود؟ در ترانه‌ای به نام قدغن، از نابغه‌ای به نام شهیار قنبری ۱۳۷۸ داشت نفس می‌کشید: آبی دریا قدغن/ شوق تماشا قدغن / برای خواب تازه /  اجازه بی‌اجازه /  در این غربت خانگی /  بگو هرچی باید بگی /  غزل بگو به سادگی 
/  بگو زنده باد زندگی...


خانه‌ای برای تئاتر 


فهیمه پناه‌آذر 

سرانجام خانه تئاتر در زمستان سال 78 تاسیس شد. حسین سلیمی 2سال بعد از ریاستش بر مرکز هنرهای نمایشی به همراه مجید شریف خدایی (رئیس وقت شورای نظارت و ارزشیابی این مرکز)، لاله تقییان (مسئول انتشارات نمایش و سردبیر ماهنامه نمایش)، حسن قرایی(مسئول امور مالی مرکز هنرهای نمایشی)، ایرج راد (بازیگر، کارگردان)، آتیلا پسیانی (بازیگر، نویسنده وکارگردان تئاتر) و محمود عزیزی (بازیگر، مدرس، پژوهشگر و کارگردان تئاتر) از پایه‌گذاران این نهاد صنفی بودند. شریف خدایی، راد 3، اصغر همت، پسیانی و قرائی هیأت مؤسس و تنظیم‌کنندگان اساسنامه خانه تئاتر شدند. آنها پس از عضو‌گیری موقت خانه تئاتر، در جلسه مجمع عمومی اساسنامه را تصویب کردند و انتخابات هیأت مدیره موقت خانه تئاتر برگزار شد. در مهرماه 79 پس از تأیید نهایی اساسنامه خانه تئاتر توسط اکثریت، نخستین انتخابات هیأت مدیره خانه تئاتر معرفی شدند. ایرج راد، آتیلا پسیانی، اصغر همت، محمد رضا خاکی، بهزاد فراهانی، بهروز غریب‌پور، ‌رؤیا تیموریان، داوود فتحعلی‌بیگی، فرشید ابراهیمیان و داوود آریا، به‌ترتیب به‌عنوان 7 عضو هیأت مدیره، 2 عضو علی‌البدل هیأت مدیره، بازرس و بازرس علی‌البدل خانه تئاتر انتخاب شدند. هم‌اکنون خانه تئاتر دارای 14صنف است.

***

شین. عزیزمنش 

زمانی مهم‌ترین دلیل جذابیت بازیگران یک سریال تلویزیونی جاذبه تلویزیون بود؛ جاذبه‌ای که دیدن تصاویر متحرک در آن جعبه‌های چوبی گوشه اتاق برای مردم داشت. اما این جاذبه، به مرور زمان جای خود را به جذابیت فیزیکی بازیگران داد. بازیگرانی برای مردم جذابیت داشتند که آناتومی بهتری از انسان را ارائه می‌دادند. این جذابیت هم زیاد دوام نیاورد و جایش را به شیمی روابط و ترکیب بازیگران داد. «کیف انگلیسی»، هرچه دارد روی رابطه قوی عاطفی است که بین علی مصفا و لیلا حاتمی به نمایش می‌گذارد. داستان کیف انگلیسی، درباره زوال شخصیت یک رجال سیاسی در دهه20 است؛ در دورانی که ایران، برای نخستین‌بار فضای باز سیاسی را تجربه می‌کند. اما این روند و این روایت در مقابل رمانس عشق یک چهره سیاسی شهرستانی به دختر فرنگ‌رفته یک خانواده متمول، تریلر سیاسی مهیا شده نویسنده و کارگردان و مدیران سازمان را به کناری نهاد. لیلا حاتمی بهترین حضورش را در تلویزیون رقم زد و علی مصفا توانست دلایل موجهی برای مورد توجه بودن مردم فهرست کند. موسیقی فرهاد فخر‌الدینی حاشیه صوتی بی‌نظیری برای این رمانس فراهم می‌کند. فخرالدینی با 3سریال «سربداران»، «روزی‌روزگاری» و کیف انگلیسی ستاره بی‌منازعه حاشیه صوتی این دوران در تلویزیون‌های مردم است. او با نوایی که ساخت افزایش‌دهنده حرارت شیمی روابط انسانی جاری در این سریال بود. سیاست، داستان و همه‌‌چیز‌هایی که یک سریال را می‌سازد فراموش می‌شود، جز احساسی که مردم با آن سریال به‌خاطر می‌سپارند. ضیا‌ءالدین دری برای ساخت این احساس برای مردم مرد محترمی ماند.

غزل به دقیقه اکنون

مرتضی کاردر

سال‌های میانی دهه 70، سال‌های برآمدن جریانی تازه در غزل امروز است؛ غزلی که تلاش می‌کرد از همه ظرفیت‌های شعر مدرن فارسی برای دمیدن خونی تازه در جاودانه‌ترین قالب شعر فارسی بهره ببرد. بازگشت به سرشت تغزلی غزل که در سال‌هایی فراموش شده بود، گرایش به تصویرگرایی محض، استفاده از زبان و واژه‌ها و نشانه‌های زندگی روزمره در غزل، استفاده از ظرفیت‌های روایی و به تبع آن استفاده از مولفه‌های هنرهای دیگر مثل سینما و تکنیک‌های سکانس‌بندی، تغییر زاویه دید، تلاش برای چندصدایی، استفاده از تعلیق، استفاده متفاوت از ردیف و قافیه و... سبب شکل‌گیری غزلی شد که با ویژگی‌های بوطیقایی غزل از اساس متفاوت بود.

در این میان محمدسعید میرزایی، هم از جهت فضل‌تقدم، هم از جهت تأثیرگذاری، هم از جهت گستره و ژرفا و تنوع تجربه‌ها از اصلی‌ترین شاعران این جریان است. او غزل را با مجموعه «درها برای بسته‌شدن آفریده شد» آغاز و بخشی از طرح تازه‌اش برای غزل را در این کتاب ارائه کرد. «مرد بی‌مورد»، مجموعه دوم غزل‌های او، در سال ۱۳۷۸ منتشر شد؛ مجموعه‌ای که به سرعت میان شاعران جوان دست به‌دست شد و در فراگیری نوع تازه‌ای از غزل تأثیر بسیار داشت. نمونه‌های بسیاری از غزل‌های این کتاب در طول سال‌های بعد بازتولید شدند.

غزلسرایان جوان آن سال‌ها هر کدام شکلی از غزل روایی را ارائه کردند. مجموعه آثار بسیاری از آنها در آن سال‌ها به اندازه یک مجموعه نبود اما کم‌ نبودند تک‌غزل‌هایی که فراگیر شدند.

غزل دهه 70 مثل هر جریان تازه ادبی اغلب با سوء‌ظن‌ها و تردیدهای بسیار مواجه شد اما پیشگامان غزل نو مثل سیمین بهبهانی، حسین منزوی و محمدعلی بهمنی اغلب با نگاهی همدلانه با غزل دهه 70 مواجه شدند.

غزل دهه 70 در سال‌هایی بسیار فراگیر شد، به‌ویژه در کنگره‌ها و جلسه‌های نیمه‌دوم دهه 70 مثل کنگره شعر جوان بندرعباس یا کنگره شب‌های شهریور و... .

غزل دهه70 غزلی هنجارشکن بود که با معیارهای گذشته غزل سر‌ستیز داشت. به جز شاعرانی که درک اصیلی از ماهیت چنین غزلی داشتند شاعران بسیاری نیز با درک و دریافتی سطحی‌گرایانه از چنین غزلی به تولید انبوه روی آوردند و جریان تازه را با چالش‌های بسیار مواجه کردند و سبب انحطاط حرکت تازه شدند، هرچند تأثیر غزل دهه 70 در غزل سال‌های بعد تأثیرات آشکار و پنهان بسیار گذاشت.

پس از گذشت ۲۰ سال از آن ماجراها، مرد بی‌مورد هنوز هم به‌عنوان نمونه‌ای درخشان از آغاز حرکت‌های تازه در غزل کتابی است خواندنی که چند سر و گردن بالاتر از کتاب‌های بعد از خود ایستاده است. بخشی از تجربه‌های محمدسعید میرزایی در این کتاب هنوز کشف‌ناشده باقی مانده است.
 

***

آشغال‌های ابدی

آموزش تفکیک زباله از مبدا از سال 1378 آغاز شد اما طی سال‌ها این طرح نتوانست به تمام اهداف خود برسد

شمایل کتابی با گارد باز

عیسی محمدی

این روزها یکی از کسب‌وکارهای موفق و نان‌وآب‌دار را می‌توان برگزاری کلاس‌های آمادگی برای کنکور، چاپ کتاب‌های مورد نیاز، انجام مشاوره‌های مورد نیاز و نیز تأمین دیگر مخلفات مورد نیاز برای این منظور دانست. بالاخره هنوز هم خیلی از والدین و دانش‌آموزان، یگانه راه موفقیت شغلی و اجتماعی در زندگی‌شان را، ورود به دانشگاه می‌دانند؛ بدون اینکه عنایت داشته باشند که حتی مسئولان آموزش عالی کشور نیز رسماً اعلام کرده‌اند که دیگر درس خواندن و مدرک گرفتن، به تنهایی ضامن شغل پیدا کردن کسی نخواهد بود.اما روزگاری هم بود که مخالفت‌های جدی با کلاس های کنکور وجود داشت.

نگاه منفی به کلاس‌های کنکور

وقتی روزنامه‌های سال 78را مرور می‌کنیم، به مصاحبه‌ای از محمدحسین پورکاظمی-معاون وقت پژوهشی سازمان سنجش کشور‌- برخورد می‌کنیم که بخشی از این نگاه منفی را به کلاس‌های کنکور منتقل می‌کرد. پورکاظمی اشاره کرده بود که اگر استفاده حداکثری از کتاب و معلم بشود و کمی هم استعداد داشته باشید، دیگر نیازی به این دست کلاس‌ها نخواهد بود. این مقام مسئول وقت سازمان سنجش، در واقع کلاس‌های کنکور را خاص افرادی دانسته بود که در دوران دبیرستان خوب درس نخوانده‌اند و خوب به معلمان گوش نداده‌اند و حالا می‌خواهند جبران مافات کنند. توصیه او هم به این گروه، آن بود که با تهیه کتاب‌های تست کنکور سازمان و دیگر کتاب‌های کنکور درست‌وحسابی، درصد موفقیت‌شان را بالاتر ببرند. او کلاس‌های کنکور را به 2 بخش منفی و مثبت تقسیم کرده بود که البته از نظر وی، بخش منفی‌اش، دنبال سودجویی و کسب درآمد بودند.

ماجراهای عجیب کنکور در دهه 70

به نوعی، تشکیل کلاس‌های کنکور و تقویتی با انواع کتاب‌های کمک‌درسی فلان و آزمون بهمان دهه 70 باید نسبت بدهیم. از همان هنگام که تندخوانی‌ها پا گرفتند، خیلی از مشاوران و مدرسان و مدیران بعدی کنکور هم در این کلاس‌ها پا گرفتند. اما وقتی که به سال 1378سفر می‌کنیم، یک نکته مهم دیگر هم خودنمایی می‌کند؛ ترکیب نظام قدیم و نظام جدید آموزش‌وپرورش. در سال 1375بود که نخستین دیپلمه‌های نظام جدید آموزش‌وپرورش به کنکوری‌ها اضافه شدند. همین ترکیب عجیب‌وغریب، باعث شد تا 3-2 سالی کنکور به شیوه‌های یک و دو مرحله‌ای برگزار شود. ضمن اینکه تبدیل دروس نظام قدیم به نظام جدید و دردسرهای خاص آن نیز از خاطرات نه شاید جالب دانش‌آموزان آن روزگار است. ولی از سال 77 به بعد بود که آزمون‌های کنکور دیگر تک‌مرحله‌ای شدند.

مشاوره با فک و فامیل

در آن سال‌ها ماجرای ضریب خوردن درس‌ها هم مطرح بود؛ بدین‌ترتیب که درس‌های تخصصی هر رشته، ضریب‌های بالاتر داشتند و طبیعی بود که باید تمرکز بیشتری روی آنها صورت می‌گرفت. بیشتر دانش‌آموزان برای آماده کردن خودشان، معمولا  از فک و فامیل و کنکوری‌های قبلی که دیگر نیاز به جزوه‌های تست و کتاب‌‌هایشان نداشتند، استفاده می‌کردند. جزوه‌های تست و کتاب‌ها هم در کتابخانه‌ها و کتابخانه مساجد و... هم دم‌دست بود. ضمن اینکه بازار مشاوره هم حسابی داغ بود و همین کنکوری‌های موفق قبلی، دلایل موفقیت خودشان را تشریح می‌کردند تا کنکوری‌های جدید، با همان روش درس بخوانند.

به یاد تست‌های رزمندگان و آینده‌سازان

بهترین کتاب‌هایی که در آن دوره توصیه می‌شدند، همان کتاب‌های درسی بودند و نکته‌هایی که معلمان در کلاس‌های درس بیان می‌کردند. حتی در کلاس‌های درس، اشاره می‌شد که فلان نکته یا مبحثی که مطرح شده، در فلان کنکورها آمده است و دانش‌آموزان هم سریع آنها را یادداشت می‌کردند. ضمن اینکه کتاب‌های تست کنکوری که سازمان سنجش یا انتشاراتی‌های دیگر هم چاپ می‌کردند، جزو مواردی بودند که دانش‌آموزان به‌شدت به آنها مراجعه می‌کردند. کتاب‌های تست آینده‌سازان و رزمندگان جزو کتاب‌های تست معروف آن موقع‌ها بود.
 

***

جشن تولد مترو و شوراهای شهر و روستا