«قدیس» سیما علیه شاملو
«بی‌سابقه» از این رو که در صداوسیما یا از احمد شاملو یاد نمی‌شود یا به سبک برنامه «هویت» در دهه ۷۰ آمیخته با اتهام و به قصد تخریب است و در وجه مثبت، نهایت این بوده که برخی از نویسندگان و برنامه‌سازان در بدنه سازمان البته بی‌ذکر نام و با ظرافت، شعری از او را آورده‌اند یا آن سخن چنان همه‌گیر شده که قابل سانسور نبوده است.
(البته در برخی از دوم مرداد‌های گذشته هم باز بی‌ذکر نام شعر یا ترانه‌ای بر اساس شعر او از رادیو آوا یا رادیو پیام خوانده شده است. مشهور‌ترین نمونه هم پخش «گنجشکک اشی مشی» با صدای فرهاد مهراد از رادیو آواست که هر چند درباره شاعر آن اختلاف نظر وجود دارد ولی برگردان آن به گویش تهرانی کار شاملو بوده است).
از این رو اعلام پخش مستندی از شبکه سه آن هم در دوره مدیریت جدید با سلیقه‌ای که حتی عادل فردوسی‌پور را هم برنمی‌تابد و حذف می‌کند و می‌کوشد شبکه سه را به ایدئولوژیک‌ترین شبکه «ایدئولوژیک‌ترین تلویزیون غیر‌خصوصی دنیا» تبدیل کند و در سالگرد درگذشت شاعر معاصر توجه‌ها را به خود جلب کرد. زیرا نزد اهل فن، تا صحبت از مستند شاملو می‌شود ذهن‌ها ابتدا به یاد «شاملو؛ بزرگ شاعر آزادی» می‌افتد که یک جایزه بین‌المللی هم به دست آورده و این پرسش شکل می‌گیرد که مگر می‌شود تلویزیون ایران مستندی در ستایش او پخش کند؟
با این حال آن‌ها که مستند «قدیس» را پیش‌تر دیده بودند می‌گفتند هر چند کارگردان خواسته خودی نشان بدهد و با نگاه روزنامه‌نگارانه یکی از مهم‌ترین نمادهای روشنفکری معاصر را نقد کند اما دست‌کم، هم اینکه نام دیگرانی چون نیما و فروغ و ابراهیم گلستان و خیلی‌های دیگر از تلویزیون شنیده می‌شود، نیکوست. منتها گویا این اتفاق هم نیفتاد چون با فاصله کوتاهی از پخش این فیلم، حسین لامعی کارگردان این مستند واکنش نشان داد و در «کافه سینما» نوشت: «من - حسین لامعی، تهیه‌کننده و کارگردان مستند «قِدّیس» - این متن را از سر خشم می‌نویسم. امشب (دوم مرداد ۱۳۹۸)، مستند «قِدّیس»، در شرایطی از شبکه ۳ سیما پخش شد که هیچ‌گونه شباهت با مستندی که من ساخته‌ام نداشت. «قِدّیس» بنده، ۷۳ دقیقه بود اما مستند پخش شده، ۵۰ دقیقه است! حدود ۲۳ دقیقه‌اش را سانسور که نه، سلاخی کرده‌اند. قلع و قمع کرده‌اند. نابود کرده‌اند.
نسخه درست و کامل مستند «قدّیس»، (که هم‌اکنون در سایت‌های فیلیمو، فیلمنت، سینمامارکت و… موجود است) سرشار از عشق به فروغ فرخزاد است. سرشار از عشق به ابراهیم گلستان است. سرشار از عشق به موسیقی و عشقِ به نیمای بزرگ است. سرشار از عشق به شعر و ادبیات و خاطره است.
مستند قدّیس، نسخه درست و کاملش، سرشار از ارادت به تاریخِ ادبیات است. در ابتدایش، تقدیم‌اش کرده‌ام به نیمایوشیج و ابراهیم گلستان. در نسخه شبکه ۳ اما، همه‌اش نابود شده. حذف شده. سانسور شده. ۲۳ دقیقه‌اش را پلان به پلان حذف کرده‌اند. تنها تکه‌های مورد پسندشان در کار مانده. تنها تکه‌های مغشوش و بی‌ربط و بی‌معنا در کار مانده. حتی گرافیک کار را عوض کردند! حتی تصاویر مستند را حذف کردند! حتی عکس‌ها را تغییر دادند!
نسخهٔ کامل مستند «قدیس» را می‌توانید هم‌اکنون در سایت فیلیمو، فیلمنت، سینمامارکت و… ببینید. این را برای تبلیغ نمی‌گویم، می‌گویم تا بدانید آن نسخه، کارِ من است و پایش می‌ایستم، پای نقد‌هایم به شاملو هم می‌ایستم؛ اما نسخه پخش شده در شبکه ۳، ضدّ من است و ضدّ اندیشه من است و بی‌شک، با خشم، به دشمنی‌اش برخواهم خاست.»
البته هنوز روشن نیست که در قرارداد خرید این مستند آمده بوده که تلویزیون هر قدر از مستند را بخواهد می‌تواند پخش کند یا نه؟ اگر اینگونه باشد انتقاد او وارد نیست و توضیح مستند‌ساز را می‌توان همان «از سر خشم» دانست یا با هدف رها شدن از موج حملات و انتقاداتی که در فضای مجازی متوجه او شده است.
چون در نگاه اول خیلی‌ها فکر کردند صداوسیما به ۲۰ سال قبل بازگشته و دوباره به «هویت» سازی روی آورده است و این کارگردان جوان برای این پروژه انتخاب شده است.
«هویت» البته برنامه‌ای بود که به تخریب و تهمت‌زنی به امثال شاملو و روشنفکران مشهور به چپ بسنده نکرد و سراغ اندیشه‌ورزان کلاسیک و حتی چهره‌ای در اندازه و آوازه دکتر عبدالحسین زرین‌کوب هم رفت و سعی کرد به یک عمر کارنامه فرهنگی او هم لجن بپاشد و پژوهشگر نامدار و یگانه را در دوران بیماری و پیری سخت آزرد. بعد‌ها البته در صدد جبران و عذرخواهی برآمدند و رئیس وقت صداوسیما نیز بابت این فقره خاص عذرخواهی کرد.
خنده‌دار‌ترین اتفاق اما شاید آنجا باشد که رسانه رسمی که موسیقی دستگاهی ایران را به حاشیه رانده و نه ساز نشان می‌دهد و نه به بزرگان موسیقی چنان که باید و شاید بها می‌دهد بخش‌هایی از مستند شاملو را بیشتر پسندیده که شاعر، موسیقی دستگاهی و سنتی ایران را به تندی نقد می‌کند تا او را از چشم هواداران موسیقی ایرانی بیندازد. شاعری که خود شیفته موسیقی بود اما به خاطر نگاه خاص و علاقه به شورانگیزی و هیجان‌آفرینی در سخنانی خصوصی تعبیر «موسیقی سیاه» را برای موسیقی دستگاهی به کار برده بود.
جدای این موضوعات و درباره خود این مستند می‌توان گفت آقای لامعی تمام همت خود را صرف این کرده که شمایل شاملو را بشکند و اصطلاحاً اینکه «بت نیست» و می‌پنداشته از روش برخی از روزنامه‌نگاران صاحب‌نام استفاده کرده که به اسطوره‌شکنی روی آورده‌اند و زمینی کردن چهره‌ها.
تفاوت آشکار اما در اینجاست که هیچ‌گاه تلویزیون، ذوق‌زده به بازنشر آن مقالات نمی‌پردازد حال آنکه درباره مستندهایی از این دست چون با خود سوژه و نگاه سیاسی و نه الزاماً تمام آثار او مشکل دارند استقبال می‌کنند و می‌کوشند از زبان خود روشنفکران علیه آنان برنامه بسازند تا آنان را از چشم مردم بیندازند.
منبع: عصر ایران
نسخه کامل مستند «قدیس» را اینجا ببینید:
نظر شما :