مرور جلسات بررسی کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس/ یک رای کبود؛ تمام سهم آقای رییس‌جمهور
سیدنیما حسینی
اینچنین بود که قصه پر فراز و نشیب اجرای بند دوم اصل۸۹ آغاز شد و همگان چشم‌انتظار تا ببینند نمایندگان مردم با رییس جمهوری که خود با رای ۱۱ میلیونی همان مردم بر سر کار آمده، چه خواهند کرد.
روز اول؛ موافقان عصبانی، مخالفان ناکام
صبح روز سی‌ام خردادماه فرا رسید. مجاهدین خلق در روزهای قبل بار‌ها نسبت به بروز وقایعی که در صورت سقوط دولت بنی‌صدر محتمل است هشدار داده بود. برخی با توجه به نپذیرفتن خلع سلاح از سوی مجاهدین، بیانیه‌های آخر سازمان را اعلان جنگ به نظام و زمینه‌چینی برای آغاز مبارزه مسلحانه علیه انقلاب ارزیابی می‌کردند. در این شرایط نمایندگان در مجلس گردهم آمدند. بعد از قرائت قرآن اولین نفر نماینده تربت جام بود که برای نطق پیش از دستور پشت تریبون قرار گرفت. علی اکبر دهقان در سخنانش از تلاش دشمن برای جدایی انداختن میان مردم و روحانیت سخن گفت، حرف و حدیث‌ها درباره خفقان و عدم اجازه پاسخگویی به رییس‌جمهوری را رد کرد و از حق بنی‌صدر برای پاسخگویی که بار‌ها داشته و از آن استفاده نکرده است، سخن به میان آورد، به نقل برخی سخنان بنی‌صدر در مصاحبه با رسانه‌های خارجی پرداخت و بر اساس آن از سیاه‌نمایی وی علیه نظام گفت. وی گفت: «آقای بنی‌صدر در مصاحبه‌ای با روزنامه لوماتن چاپ پاریس ۱۵ می۱۹۸۱ (۶۰/۲/۲۵) می‌فرمایند، در زمان انقلاب برای تشریح حکومت اسلامی آن را حکومت قانون می‌نامیدند، لکن امروز دیگر قانونی وجود ندارد، مانند گذشته دستگیر و شکنجه می‌کنند. تا آنجا که می‌گویند، بنابراین وضع همچون گذشته است و انسان هیچ‌گونه حقی ندارد. او را دستگیر می‌کنند و به مانند آشغال دور می‌ریزند. لااقل در گذشته دورنمای تمدن بزرگ وجود داشت. امروز حتی آن هم وجود ندارد. یک لطیفه‌ای در میان مردم رایج شده است. چنین می‌گوید طالقانی از بهشت تلگرامی به امام خمینی فرستاد و گفته است، من شاه را ملاقات کردم، اما از شهدای انقلاب خبری نبود. البته این هولناک است، لکن پرمعنا است.» و اضافه کرد: «ایشان یعنی رئیس جمهور اسلامی ما با این جمله‌شان بیان می‌کنند که شکنجه از زمان شاه بیشتر است. زمان شاه امیدوارکننده‌تر بود. لااقل آنجا دورنمای تمدن بزرگ وجود داشت. امروز آن هم نیست و مضحک‌تر از همه این است که شاه را از همه شهدای انقلاب اسلامی بالا‌تر می‌دانند طوری که در لطیفه‌شان می‌گویند آقای طالقانی در بهشت شاه را ملاقات می‌کنند اما از شهدا خبری نیست...»
پس از دهقان، عطاری دیگر نماینده مجلس از آنچه در مجلس در حال بررسی است به عنوان «تشییع جنازه» نحوه‌ای از اندیشه سیاسی نام برد. سپس شهریاری نماینده رودباران بوشهر از «انتظار ملت رزمنده ایران» برای رای عدم کفایت سیاسی به بنی‌صدر خبر داد و با بیان اینکه اکثر نمایندگان مجلس بعد از سخنرانی‌های آقای رئیس جمهور در میدان ۱۷ شهریور، میدان آزادی و مراسم ۱۴ اسفند دانشگاه تهران رای به عدم کفایت سیاسی او داده بودند، تاکید کرد: «هر کسی که در مقابل ولایت فقیه قد علم کند محو و نابود خواهد شد.» همتی نماینده مشکین‌شهر در مجلس هم با بیان اینکه از همان ابتدا مخالف بنی‌صدر بوده و در شهر خود ۱۲ هزار رای در مخالفت با او جمع کرده است، گفت: «امروز دیگر بر کسی مخفی نیست که بنی‌صدر با به زیر چتر حمایت خود گرفتن گروهک‌ها و گروه‌های مخالف با خدا و نوشتن آن نامه‌های سر تا پا آشوب‌انگیز و اهانت‌بار و قرائت بعضی از آن‌ها توسط یکی از دوستانش در مجلس و آن مکاتبه و روابط سیاسی که با منافقین خلق و تمامی گروه‌های منافق داشته و دارد می‌خواست امت نه شرقی نه غربی را مجددا به دامن شرق و یا غرب بیندازد.»
هاشمی رفسنجانی، رییس وقت مجلس در خاطرات روز ۳۰ خرداد می‌نویسد: «طرح عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر در دستور بود. آقای مهندس سحابی به عنوان اولین مخالف می‌خواست ایراد آیین‌نامه‌ای به دستور کار بگیرد که موفق نشد، سپس مخالفان و موافقان صحبت کردند. مخالفان حرفی برای گفتن نداشتند. خودشان را هم مخالف بنی‌صدر قلمداد می‌کردند و هم مخالف عزل او. موافقان هم با اینکه حرف حسابی زیاد داشتند خوب صحبت نکردند.»
اشاره هاشمی به موافقانی که خوب صحبت نکردند، احتمالاً متوجه مجید انصاری باشد. نطق او علیه بنی‌صدر نطق تندی بود. چه به لحاظ محتوا و چه به دلیل نوع بیان. او از سفر به کرمان و دیدار با مردم برای توجیه طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر سخن گفت و اینکه مردم جلو‌تر از مسئولان حکم بنی‌صدر را صادر کرده‌اند: «در بعضی از شهرستان‌ها که مردم را نسبت به عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر توجیه کنم. دیدم قبل از اینکه من بخواهم صحبت بکنم، مردم جلو‌تر از ما رای عدم کفایت سیاسی را که صادر کردند هیچ، با صدای بلند فریاد می‌زنند، دادستان، دادستان، ابوالحسن درنرود. و یا فریاد می‌زنند بنی‌صدر، بنی‌صدر، بنی‌صدر، اعدام باید گردد. ما دیدیم که این ملت جلو‌تر از مسوولین، همینطوری که از اول بودند، رای خودشان را صادر کردند.»
در مقابل موافقان برکناری بنی‌صدر، مخالفان هم بیکار ننشستند. عزت‌الله سحابی و علی‌اکبر معین‌فر هر چند حامی بنی‌صدر به حساب نمی‌آمدند اما هر یک از زاویه‌ای با برکناری اولین رییس‌جمهوری از در مخالفت درآمدند. معین‌فر در سخنان خود با بیان اینکه "سخن گفتن بعنوان مخالف طرح عدم کفایت رئیس جمهور که تقدیم شده است در جوی هیجان‌زده که قبل از شنیدن توضیحات مخالف و موافق و قبل از استماع دفاع رئیس جمهور و قبل از اخذ رای نهایی تصمیم قطعی گرفته شده و رای‌ها آماده گردیده است به نظر بی‌اثر و بی‌فایده می‌رسد"، درباره طرح بررسی عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس گفت: «مخالفین آقای بنی‌صدر که از ابتدا در مقام عزل ایشان بودند با اغتنام از فرصت از جو خاصی که پس از برکناری ایشان از فرماندهی نیروهای مسلح بوجود آورده‌اند، می‌خواهند برای برکنار ساختن وی از مقام رئیس جمهوری حداکثر استفاده را به عمل آورند، اگر امام حسب وظیفه‌ای که طبق اصل یکصد و دهم قانون اساسی برعهده دارند در موقع زمانی خاصی مصلحت بدانند که سمت فرماندهی را شخصا و بدون واسطه برعهده گیرند، اولا این موضوع دلیل عدم کفایت و عدم کفایت کسی که قبلا به نمایندگی ایشان این مقام را داشته نیست، بلکه ایشان چنین مصلحت دیده‌اند و ثانیا بر فرض هم که این برکناری به معنی عدم شایستگی آقای بنی‌صدر به فرماندهی کل نیروهای مسلح باشد، عدم شایستگی در منصب فرماندهی کل نیروهای مسلح، دلیل بر عدم کفایت سیاسی در مقام رئیس جمهوری نمی‌باشد.»
سخنان معین‌فر با واکنش علی‌اکبر ولایتی همراه شد، وی در سخنانش با رد برخی از جملات معین‌فر از جمله آنکه گفته بود نخست‌وزیر رجایی بر بنی‌صدر تحمیل شده بود، از توافقاتی که در جلسه غیرعلنی مجلس میان رییس‌جمهوری و مجلس انجام شده بود سخن گفت و اینکه امضای بنی‌صدر زیر نامه معرفی رجایی به مجلس بوده و بنابراین سخن گفتن از تحمیلی بودن نخست‌وزیر بی‌مورد است. در جریان بررسی طرح کفایت سیاسی در روز اول افراد دیگری هم سخن گفتند. محمدمهدی جعفری، عزت‌الله سحابی و اعظم طالقانی به عنوان مخالف و زرگر، محمد خامنه‌ای، صادق خلخالی به عنوان موافق، افرادی بودند که در اولین روز بررسی طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر پشت تریبون رفتند.
همزمان با آنچه در صحن می‌گذشت بیرون ساختمان پارلمان نیز فضای خاصی حاکم بود. از یک سو گروه‌های حامی بنی‌صدر خود را برای راهپیمایی و رویارویی خیابانی در بعدازظهر سی‌ام خرداد آماده می‌کردند و از دیگر سو گروه‌های موسوم به حزب‌الله با تجمع در مقابل مجلس خواستار تسریع برکناری رییس‌جمهوری بودند.
هاشمی رفسنجانی در این باره می‌نویسد: «جمعیت عظیمی از حزب‌اللهی‌ها در بیرون مجلس جمع شده بودند و خواستار سرعت کار بودند. هنگام تنفس و بعدازظهر با آن‌ها صحبت کردم. گروهک‌های مجاهدین خلق و پیکار و رنجبران و اقلیت فدایی و... تدارک وسیعی برای ایجاد آشوب و جلوگیری از کار مجلس دیده بودند و به نحوی اعلان مبارزه مسلحانه کرده‌اند. از ساعت چهار بعدازظهر به خیابان‌ها ریختند و تخریب و قتل و غارت و آشوب را در تهران و بسیاری از شهرستان‌ها آغاز کردند. کم‌کم نیروهای سپاه و کمیته‌ها و حزب‌اللهی‌ها به مقابله برخاستند. من در مجلس بودم. صدای تیراندازی از چندین نقطه شهر به گوش می‌رسید. خبر از جراحت و شهادت عده‌ای نیز می‌رسید. جمعی از نمایندگان در دفتر من جمع شده بودند. نزدیک غروب آقای رضا زواره‌ای مسئول ستاد امنیت آمد و نوار ضبط شده‌ای از ارتباطات تلفنی فرماندهی مجاهدین خلق با رابط‌های آشوب خیابانی را آورد که برنامه وسیع تخریب و آشوب آن‌ها را مشخص می‌کرد. اوایل شب آشوبگران شکست خوردند و متفرق شدند. بدون اینکه کار مهمی از پیش ببرند؛ به جز تخریب چند ماشین و مرگ و جرح چند نفر از طرفین. شب را در مجلس ماندم. اولین جلسه شورای ریاست جمهوری به خاطر عدم دسترسی به رییس‌جمهور (متواری است) با حضور آقایان بهشتی، رجایی و من - در دفتر من- تشکیل شد. برای امضای آیین‌نامه مصوب مجلس و ضمناً درباره مسایل جاری و آینده ریاست جمهوری هم، تبادل نظر کردیم. از عفت در بیمارستان، تلفنی احوالپرسی کردم. حالش خوب بود. خبر رسید خانم بنی‌صدر را هم بازداشت کرده‌اند. نظر دادیم ایشان را آزاد کنند و در خانه تحت نظر داشته باشند.»
روز آخر؛ تصمیم‌گیری زیر سایه درگیری‌های خیابانی
همانطور که هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطراتش مطرح کرده است روز ۳۰ خرداد روز خونینی بود. ده‌ها نفر در درگیری‌های خیابانی مجاهدین خلق و نیروهای حزب‌اللهی کشته و زخمی شده بودند و این موضوع نمایندگان مجلس را که از قبل نیز برعلیه بنی‌صدر بودند، بیش از پیش بر تصمیمشان برای برکناری وی مصمم کرد. ویژگی این جلسه عدم حضور گروهی از نمایندگان طیف ملی مذهبی بود. آن‌ها در کنار اعضای نهضت آزادی از جمله مهندس بازرگان و دکتر سحابی که در جلسه اول نیز حضور نداشتند ترجیح دادند در دومین و آخرین جلسه بررسی عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر که به رای‌گیری می‌انجامید حضور نیابند.
اولین نطق روز دوم را معصومی نماینده مردم شاهرود ایراد کرد. وی در همان ابتدای کلام بعد از نام خدا گفت: «مهم‌ترین دلیل بر عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر جهت ریاست جمهوری موضع‌گیری ایشان علیه نظام جمهوری اسلامی است و اتحاد نامقدس با کلیه نیروهای ضد انقلاب وابسته به شرق و غرب جهت نابودی این نظام است. بنظر من مغرضانه یا ساده‌اندیشی است که اختلاف بنی‌صدر با نظام را محدود به اختلاف ایشان با سران حزب جمهوری یا شخص دکتر بهشتی بدانیم.» وی با طرح نگرانی‌هایی که از ادامه وضع موجود وجود دارد، از مقامات قضایی خواست "حداقل پنجاه نفر از هواداران بنی‌صدر را شبانه محاکمه انقلابی کنند" تا به گفته وی برای دیگران درس عبرت شوند.
بعد از معصومی نوبت امامی کاشانی بود که سخن بگوید اما وی وقت خود را به سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها داد. موسوی خوئینی‌ها در سخنان خود با تشکر از امامی کاشانی گفت: «من در ارتباط با مساله عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر مطالبی بود که می‌بایست بعرض می‌رساندم و همچنین اسنادی از لانه جاسوسی هست در ارتباط با آقای بنی‌صدر که این‌ها را باید می‌گفتم و از این وقت قبل از دستور جناب آقای کاشانی که از ایشان تشکر می‌کنم استفاده می‌کنم و مطلبم را شروع می‌کنم.»
موسوی خوئینی‌ها با اشاره به دلایلی که برای دادن رای موافق به عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر مطرح شده بود، هیچ یک از آن‌ها را دلیل خود برای موافقت با این طرح ندانست و تصریح کرد: «مطلب این‌ها نیست نمایندگان محترم، ملت ایران، مصیبت بزرگ‌تر از اینهاست، هیچ‌یک از این‌ها مصیبت اصلی نیست که این‌ها همه میوه‌های تلخ شجره خبیثه‌ای است که باید نمایندگان محترم و مهم‌تر ملت ایران بدان توجه اکید نماید. ملت ایران، اینجا بحث از یک فرد نیست اگر مساله یک فرد بود این‌همه جنجال نداشت، اینجا بحث از یک جریان است جریان آمریکایی ضداسلامی، امروز در اینجا تنها بحث عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر نیست بحث عدم صلاحیت حاکمیت خط امریکا بر کشور جمهوری اسلامی ایران است زیرا که دشمن اصلی و شماره یک این انقلاب است، نمایندگان محترم به شکست جریان امریکایی ضد اسلامی در اینجا رای می‌دهند نه به عدم کفایت سیاسی فقط آقای بنی‌صدر...»
بعد از موسوی خوئینی‌ها، فواد کریمی دیگر نماینده مجلس با اشاره به اسناد به دست آمده از سفارت تسخیرشده آمریکا گفت: «در بخشی از اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی سفارت آمریکا طرحی به چشم می‌خورد که در ضمن آن طرح به‌عنوان سیاست کوتاه مدت آمریکا در ایران گفته می‌شود که باید زمینه بر روی کار آمدن دولتی بعد از دولت موقت فراهم شود که آن دولت:
۱- ناسیونالیسیت و مخالف روحانیت باشد.
۲- میانه‌رو مذهبی یا به تعبیر سند دیگر مذهبی لیبرال باشد.
۳- از جملات بکاهد و قابل سازش با آمریکا باشد. بدین منظور سفارت آمریکا در جهت نفوذ در دستگاه‌های دولت موقت و همچنین زمینه‌سازی در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس کوشش می‌نماید...» و شاید به نوعی این دولت را با دولت ابوالحسن بنی‌صدر همانندسازی کرد.
هادی غفاری هم پس از کریمی، پشت تریبون رفت و از بازداشت گروهی از منسوبین بنی‌صدر در صحنه وقایع ۳۰ خرداد خبر داد. وی که سخنانش با ندای الله اکبر تماشاچیان و گروهی از نمایندگان همراه بود، همسر غضنفرپور نماینده حامی بنی‌صدر، عذرا حسینی همسر بنی‌صدر و برادرش را از جمله بازداشت‌شدگان روز قبل اعلام و گفت آنان در یک بنز تحویلی به ریاست جمهوری در حال رهبری آشوب‌های تهران بودند.
سخنان غفاری که تنها ۴ دقیقه وقت داشت با اصرار نمایندگان ادامه پیدا کرد و وی مشاهداتش را از وقایع سی‌امین روز خردادماه بیان کرد. بعد از او رشیدیان نماینده آبادان، حجتی کرمانی، امامی کاشانی و روحانی هم به بیان سخنان خود درباره عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر پرداختند.
اما مهم‌ترین نطق روز دوم که به نوعی مواضع حزب جمهوری اسلامی را در قبال بنی‌صدر و طرح عدم کفایت سیاسی وی بیان می‌کرد، نطق آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای بود. این نطق نسبتاً طولانی در حقیقت فضای مجلس را برای رای عدم کفایت سیاسی رییس‌جمهوری وقت آماده کرد و تیر خلاص را به دولت اولین رییس‌جمهور شلیک کرد.
امام جمعه تهران سخنان خود را با آیه‌ای از قرآن به این مضمون شروع کرد که «اگر منافقان در کنار شما بمانند و به جهاد با دشمن بیایند جز بر سستی و ناتوانی شما نخواهند افزود و در میان صفوف شما تفرقه و تشتت خواهند افکند.» وی سپس ادامه داد: «در این لحظات حساسی که یکی از سرنوشت‌ساز‌ترین صفحات تاریخ ایران رقم زده می‌شود، از خدا می‌خواهم که مرا به آنچه رضای او است هدایت کند و از طغیان زبان و دل و غلبه هوی و هوس نگه دارد و اکنون که پس از یک سکوت و بردباری طولانی و دردناک فرصت و تکلیف گفتن و افشا کردن داده است نیز مانند گذشته ما را مدد رساند و یاری کند. مخاطب این سخن شما نمایندگان مردمید و آنگاه همه ملت ایران و بالاخره تاریخ و نسل‌های آینده که در کار ما به دقت و طلبکارانه نظر خواهند کرد و من با این توجه در محضر خدا و در حضور شما و همه کسانی که این سخن را خواهند شنید اعلام می‌کنم که اینجانب آقای بنی‌صدر رئیس جمهور را دارای کفایت سیاسی برای اشغال پست خطیر ریاست جمهوری نمی‌دانم.»
وی در بخشی از سخنانش به اظهارات مخالفان طرح عدم کفایت سیاسی اشاره کرد و گفت: «یکی از مخالفان طرح به عنوان دفاع از آقای بنی‌صدر اظهار کردند که مخالفان وی برکناری او از فرماندهی کل قوا را مورد بهره‌برداری قرار داده و جو را متشنج کرده‌اند و مجال سخن برای او نگذاشته‌اند، این برادر محترم گویا فراموش کرده است که آقای بنی‌صدر در پاسخ به اقدام امام در برکناری وی اعلامیه‌ای داد که با اینکه سرشار از کذب و قلب حقیقت بود و در آن مردم را تحریک بر مقاومت در برابر دولت و شورش و بر هم زدن نظم عمومی کرده بود اجازه یافت که از همین تریبون مجلس خوانده و از طریق رسانه‌های گروهی در سراسر کشور پخش شود و البته پیش از آن از بسیاری از رادیوهای وابسته به شبکه تبلیغاتی صهیونیستی پخش شده بود. اگر آقای بنی‌صدر در مجلس حضور ندارد هستند آقایانی که همان ادعاهای بی‌دلیل و تهمت‌های ناروائی را که بیش از یکسال است آقای بنی‌صدر به استفاده از همه وسائل ارتباط جمعی و بسیاری شیوه‌های تبلیغاتی کوشیده تا بر ذهن مردم تحمیل کند و بار‌ها در سخنرانی و مصاحبه و مطالب گفته و نوشته و کوشیده تا به خورد ذهن بسیاری از بی‌خبران دهد و البته هرگز موفق هم نشده باز هم تکرار کنند و غیرمنصفانه دیگران را شکنجه گر و او را فریاد کننده و دیگران را متعرض و او را مدافع جلوه دهند بله، آقایان جای آقای بنی‌صدر خالی نیست بجز شما که بلندگویان او هستید.»
آیت‌الله خامنه‌ای با بیان اینکه ما از ابتدا هم آقای بنی‌صدر را صالح برای احراز این پست نمی‌دانستیم، خاطرنشان کرد: «با این وجود پس از آنکه انتخاب شد، از او دفاع کردیم. اینجانب در نماز جمعه بار‌ها و بار‌ها از او حمایت کردم و مردم را به حمایت از او دعوت کردم و علیرغم آن همه فشار تبلیغاتی او نسبت به جریان خط امام عکس‌العمل نشان ندادم اما جان کلام اینجا است که وقتی وجود او با استفاده از انواع روش‌های تخریبی برای همین جمهوری به صورت آفتی بی‌علاج درمی‌آید و او در مقام ریاست جمهوری بزرگ‌ترین مدعی جمهوری اسلامی و تحقیرکننده آن به بلندگوی مخالفان آن می‌شود، آیا باز هم حمایت از او به معنای حمایت از جمهوری اسلامی است؟»
هاشمی رفسنجانی که از نطق موافقان طرح عدم کفایت در روز اول بررسی در مجلس راضی نبود، در خاطرات روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ درباره این جلسه مجلس می‌نویسد: «امروز موافقان طرح خیلی خوب صحبت کردند. مخصوصاً آقایان موسوی خوئینی‌ها و سیدعلی خامنه‌ای و مخالف‌ها بعضی منصرف شدند و بعضی غیبت داشتند و بعضی در موافقت صحبت کردند و رییس جمهور هم که مخفی است، برای دفاع نیامد.»
بعد از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای، دیالمه نماینده مشهد هم سخنانی را درباره بنی‌صدر مطرح کرد و اتهاماتی را متوجه او کرد. اینچنین بود که تنها موافق بنی‌صدر در مجلس آن روز به صرافت افتاد تا پشت تریبون برود. او که در مخالفت با طرح عدم کفایت سیاسی در جلسه روز دوم سخن گفت کسی جز صلاح‌الدین بیانی نماینده خواف در مجلس اول و هم‌کلاسی دوران مدرسه بنی‌صدر نبود. بیانی در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه "خدایا به من توانایی آن را بده که حقیقت را بگویم و از این جوی که در اینجا ایجاد شده است نترسم" ادامه داد: «من تا همین ساعت که اینجا بودم قصد صحبت بعنوان موافقت از آقای بنی‌صدر نداشتم. شاید رای بعنوان موافقت با بنی‌صدر می‌دادم. چون برای من الان ثابت است که ملت ایران هنوز بنی‌صدر را می‌خواهد...»
وی که سخنانش با همهمه در مجلس همراه بود، درباره آنچه در جریان انتخاب نخست‌وزیر اتفاق افتاده بود، با بیان اینکه «اگر من بجای بنی‌صدر بودم، صد مرتبه هم مجلس نخست‌وزیر را رد می‌کرد باز من برای صد و یکمین مرتبه معرفی می‌کردم» تاکید کرد: «من با عدم صلاحیت سیاسی بنی‌صدر موافق نیستم و هنوز او را سیاستمداری مدبر برای ایران می‌دانم.»
هرچند بعد از بیانی افرادی چون موحدی ساوجی، محمد یزدی، رنجبر و صادق خلخالی هم پشت تریبون قرار گرفتند و مطالبی را بیان کردند اما به گفته رییس مجلس ۶۵ نفر برای نطق در روز دوم ثبت‌نام کرده بودند که نوبت صحبت به بسیاری از آن‌ها نرسید. اینچنین بود که پیش از رای‌گیری هاشمی رفسنجانی از مرتضی الویری خواست اسامی این نمایندگان را قرائت کند. معادیخواه، آیت، علم الهدایی، رشیدیان، ملکوتی، طیبی، باغانی، حججی، هاشمی سنجانی، حقانی، روحانی، کیاوش، طباطبائی‌نژاد، عبد خدایی، پرورش، سازگارنژاد، احمد کاشانی، غفاری، مرتضی محمودی، محمد علی محمودی، میریونسی، خاتمی، محمد منتظری، حیدری، مجید انصاری، علی اکبر ناطق نوری، سیدابوالفضل موسوی تبریزی، عبدالکریمی، معصومی، شرافت، متکی، آقارحیمی، فخرالدین حجازی، خلخالی، مصطفی تبریزی، دری نجف آبادی، قاسم صادقی، قره باغ، رضوی اردکانی، مروی، کروبی، نصیری لاری، رجبعلی طاهری، عابدین‌زاده، خوشنویس، فخرالدین رحیمی، بشارتی، عرفانی، فخرالدین موسوی، رهامی، الویری، حائری شیرازی انزابی، هاشمیان، بشارت، کمالی‌نیا و تاجگردون از جمله افرادی بودند که نامشان در میان افرادی بود که وقت سخن گفتن درباره طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر را نیافتند.
به هر صورت در حالی که فضای مجلس به جهت ضیق وقت و عدم امکان نطق گروهی از نمایندگان دچار همهمه شده بود، رییس مجلس کفایت مذاکرات را اعلام و خواستار رای‌گیری درباره کفایت سیاسی رییس‌جمهوری شد. هاشمی رفسنجانی گفت: «در آئین نامه می‌گوید رای با ورقه است و علنی این رای به طرح داده می‌شود. طرح "عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور" است، کسانی که با طرح موافقند، یعنی نظرشان این است که رئیس‌جمهور کفایت سیاسی ندارد، رای سفید را می‌دهند، یعنی کارت سفیدی که اسم پشتش نوشته شده برای کسانی است که معتقدند رئیس جمهور آقای بنی‌صدر کفایت سیاسی ندارد، رای کبود مال کسانی است که مخالف هستند یعنی معتقدند ایشان کفایت سیاسی دارد و زرد مال کسانی است که رای ندارند. و کسانی هم که کارت ندهند و در مجلس حضور داشته باشند، ممتنع حساب می‌شوند. اما ما چون حضور و غیابمان به همین کارت‌هایی است که داده می‌شود خواهش می‌کنم کسانی که رای ممتنع می‌خواهند بدهند بهرحال کارت زرد بدهند که ما با همین حضور و غیابمان را اعلام می‌کنیم چون ممکن است بعضی از صندلی‌ها ارتباطش با تابلو درست نباشد.»
اینچنین بود که رای‌گیری درباره سرنوشت رییس‌جمهوری آغاز شد و بعد از دقایقی هاشمی رفسنجانی رای را چنین اعلام کرد: بسم الله الرحمن الرحیم. انا فتحنالک فتحا مبینا لیغفرلک الله ما تقدم من ذنبک و ماتأخر و یتم نعمته علیک و یهدیک صراطا مستقیما. جمع افرادی که در مجلس حاضر بودند ۱۹۰ نفر. آرایی که موافق عدم کفایت سیاسی آقای بنی‌صدر به صندوق ریخته شده ۱۷۷ نفر. رای مخالف یک نفر. در این لحظه حضار شعارهایی بر علیه بنی‌صدر سر دادند و خواستار اعدام وی شدند. اینجا بود که هاشمی گفت: آقایان دیگر از این به بعد آقای بنی‌صدر بعنوان رئیس جمهور از قاموس جمهوری اسلامی حذف شده، شعار‌ها برگردد بطرف آمریکا. حضار شعار دادند: مرگ بر امریکا...
رفسنجانی در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: «نامه اعلان رای مجلس برای امام تهیه شد. آن را اول شب به دفتر امام بردم و تحویل آقای صانعی دادم. عده‌ای هم آنجا بودند و اظهار خوشحالی می‌کردند. امروز علیرغم تهدیدهایی که از طرف گروهک‌ها شده بود - که در صورت عزل بنی‌صدر شهر را به آتش می‌کشند- کوچکترین حرکتی نکردند؛ شاید به علت قاطعیت دادگاه انقلاب - که امروز صبح پانزده نفر از عوامل آشوب را سریعاً محاکمه و مجازات کرده است- و به علت حضور حزب‌الله».
منابع:
مشروح مذاکرات دوره اول مجلس شورای اسلامی، جلسات ۳۰ و ۳۱ خرداد ۱۳۶۰
عبور از بحران؛ خاطرات هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۶۰
نظر شما :