از شاهنامه مهجور تا مجسمه‌های مغضوب/ نگاهی به پاکسازی نقاشی دیواری مشهد و جنجال مجسمه‌ها در ساری و یاسوج
سمیه متقی
خبرگزاری فارس در گزارش حادثه میدان امام (س) ساری چنین نوشت: «۱۶ مجسمه اسب که در میدان امام شهرستان ساری تعبیه شده بود ناپدید شد. میدان امام (ره) یکی از ورودی‌های مرکز مازندران از سمت جاده قائم‌شهر است که مجسمه ۱۶ اسب در این میدان خودنمایی می‌کرد اما دیروز این مجسمه‌ها ناپدید شدند. سال‌ها قبل توسط فعالان فرهنگی استان برداشتن این نماد از میدان امام ساری مطرح بود اما اینکه این مجسمه‌ها با چه هدفی برداشته شد سئوالی است که باید به آن پاسخ داده شود. ۱۶ مجسمه اسب میدان امام ساری در چهار طرف این میدان به رنگ طلایی مایل به سرخ رنگ شده بود اما این مجسمه‌ها دیروز ناپدید شدند. در دهه ۷۰ نیز قسمتی از این نماد که گفته می‌شد از جنس برنز است به سرقت رفت. قدمت این مجسمه‌ها حدود ۵۰ سال عنوان شد.» و در پیگیری‌هایی که صورت گرفت مسئولین مربوطه، علت این امر را عدم تناسب نام میدان با مجسمه‌های موجود در آن بیان کردند و ترجیح دادند به جای تغییر نام میدان به تغییر تندیس آن بپردازند. البته قرار بر این بود که این مجسمه‌ها را به مکان دیگری انتقال دهند اما با گذشت کمتر از یک ماه عکس و فیلمی از این مجسمه‌های برنزی پخش شد که آن‌ها را در مکانی نامناسب رها کرده‌اند و ترس از نابودی این مجموعه که شامل اسب‌ها و کالسکه‌هایی با سربازان دوره‌های تاریخی مختلف ایران (اشکانی، ساسانی، هخامنشی و سلوکی) است و ۵۴ سال پیش در ایتالیا ساخته و به ایران حمل شدند و یادآور رشادت‌های سربازان ایرانی در طول تاریخ بوده‌اند، بسیار زیاد شده است.
نقاشی‌های میدان فردوسی مشهد که توسط اداره املاک و اراضی مشهد و با پاشیدن رنگ سفید به آن محو شده است، حاصل کار ندا رئوفیان است که طی یک سال گذشته این نقش را بر دیوار اطراف میدان فردوسی ترسیم کرد. پس از پیگیری صورت گرفته مسئولین از این عمل آستان قدس ابراز بی‌اطلاعی کردند. هادی مظفری مدیر امور هنری معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد در مصاحبه خود بیان می‌کند که هیچ دلیلی جز لجبازی نمی‌توان برای این کار در نظر گرفت چون اگر دلیل دیگری داشت در مدت یک سالی که از کشیدن این نقاشی می‌گذرد، این اتفاق می‌افتاد. مظفری همچنین بر این نکته تاکید می‌کند که تمام مراحل انجام این نقاشی دیواری از ابتدا با هماهنگی آستان قدس رضوی انجام شده است.
او ادامه می‌دهد با توجه به اظهاراتی که مسئولان متولی در اداره حفاظت از املاک و اراضی آستان قدس رضوی به کار‌شناس نقاشی دیواری ما داشته است دلیل این اتفاق، اقدام برخی از شهرداری‌های مناطق در زیباسازی بعضی از دیوارهای شهر که موجب پاکسازی نوشته‌های تعدادی از دیوارهای موقوفات شده، ذکر شده است. چه دلیل دارد که اداره حفاظت از املاک و اراضی آستان قدس رضوی به همین راحتی دو هزار و ۲۰۰ متر مربع نقاشی دیواری با هزینه‌ای بالغ بر ۴۵ میلیون تومان را یک شبه از بین می‌برد و هیچ توجهی به زحمت هنرمندانی که شبانه روز در زمستان و تابستان وقت خود را صرف این نقاشی کرده است، نمی‌کند. پس از این درگیری‌ها و تلاش مردم و مسئولین پس از گذشت یک هفته علی حامد مقدم، سخنگوی شهرداری مشهد اعلام کرد: شهرداری مشهد با همکاری آستان قدس رضوی نقاشی دیواری میدان فردوسی را احیا می‌کند. هادی مظفری نیز در این باره گفت: چند گروه مرمت آثار هنری، کار خود را آغاز کرده‌اند که در زمان بسیار کم و به سرعت، این اثر را با مرمت، پاکسازی و به وضع سابق و مناسب‌تر از گذشته برگردانند.
داستان این گونه اعمال به همین جا ختم نشد پس از گذشت اندک زمانی زمزمه احتمال انتقال مجسمه آریوبرزن شهرستان یاسوج نیز به گوش رسید. این مجسمه که تندیسی از سردار بزرگ و فداکار دوره هخامنشیان است هم اسمش با میدان مطابقت دارد و هم میدان موقوفی نبوده است و علتی که برای این انتقال بیان کرده‌اند نحوه قرار گرفتن این مجسمه در برابر تمثال چند شهید یاسوج است. برغم مخالفت شورای شهر و امام جمعه و مردم شهر برخی از مسوولان، اصرار دارند این مجسمه که سال گذشته نصب شده است، از میدان آریوبرزن حذف شود.
سردار شهابی‌فر، فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد صبح پنجشنبه دوم تیر در کنگره سرداران و ۶۰۰ شهید شهرستان بویراحمد گفته بود: «امروز دم اسب آریو برزن را مشرف بر تمثال مبارک شهیدان کرده‌اند که ضروری است دادستان کهگیلویه و بویراحمد دستور تخریب آن را بدهد.»
موسوی‌پور، دادستان یاسوج نیز در مصاحبه‌ای با ایسنا گفت: «با توجه به درخواست سپاه شهرستان یاسوج از دادستانی و همچنین برای جلوگیری از تنش و درگیری و سوءاستفاده‌های احتمالی، دستور دادیم مکان مناسب‌تری برای این مجسمه در نظر گرفته شود.» وی افزود: «شورای شهر و شهرداری در حال بررسی و ارائه راهکار مناسب برای حل این مشکل هستند. چون این محل قبلاً قرار بود به عنوان میدان سوم خرداد و آزادسازی خرمشهر باشد و همین امر باعث ایجاد اختلاف شد. لذا برای جلوگیری از هرگونه حوادث احتمالی اقدام قضایی کردیم.»
موسوی‌پور با بیان اینکه اعلام نیروی سپاه به دادستانی موجب پیگیری این قضیه شده است، افزود: «سپاه و نیروهای ارزشی گفتند، سزاوار است که به جای تندیس آریوبرزن که نماد عصر اشکانیان است از نمادهای اسلامی و ارزشی استفاده شود. البته درخواست سپاه هم مبنی بر برداشتن این مجسمه بوده، نه تخریب آن.»
او همچنان در مصاحبه با خبرگزاری مهر گفت: «در صورتی که شهرداری یاسوج در موعد مقرر نسبت به برداشتن این مجسمه اقدام نکند برخورد قانونی صورت می‌گیرد.» در حال حاضر به دلیل درخواست مردم و حضور فعال آن‌ها، این حکم دادستانی تا اطلاع ثانوی متوقف شده است.
این وقایع روز به روز در جامعه ما جای بیشتری باز می‌کند و ما شاهد آن هستیم که هم در سطح آثار باستانی و هم نمادهای آن که عجین شده با گذشته تاریخی ماست، تخریب‌هایی با احکام قانونی صورت می‌گیرد. و حال این سؤالات مطرح می‌شود آیا اینگونه برنامه‌ها و این تخریب‌ها منطقی است؟ این تمثال‌ها و شخصیت‌ها بیانگر بخشی از تاریخ و هویت ایرانی ماست، چرا به جای تلاش برای حفظ آن به تخریب آن‌ها روی آورده‌ایم؟ گذشته از قدمت و جنبه نمادین این مجسمه‌ها، آیا قهرمانی همچون آریوبرزن لایق حداقل یک تمثال در مکان زندگی‌اش نیست؟
نظر شما :