نقش آمریکا در کودتای ۱۹۷۳ شیلی به روایت اسناد محرمانه سیا-۲

«تاریخ ایرانی» در پی اعلام نتایج تحقیقات جدید درباره نحوه مرگ سالوادور آلنده و تائید خودکشی وی، برای نخستین بار ترجمه اسناد و اطلاعات محرمانه سیا و وزارت خارجه امریکا درباره کودتای شیلی که به تازگی منتشر شده را در اختیار مخاطبان می‌گذارد.

 مجموعهٔ شمارهٔ پنج: سازمان جاسوسی امریکا، تلگراف راهنمای عملیاتی برنامه‌ریزی برای کودتا، شانزدهم اکتبر سال ۱۹۷۰

در این تلگراف محرمانه، رئیس معاونت طرح‌ریزی عملیات سیا، تامس کارامسینس دستورات هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی ایالات متحده را به رئیس مرکز سیا در سانتیاگو، هنری هکشِر انتقال داده است. در این تلگراف آمده است: «این سیاست قوی و دیرپایی است که آلنده با کودتا سرنگون شود.» در این «راهنمای عملیاتی» به وضوح و تأکید قید شده است که این عملیات باید به‌ گونه‌ای طرح‌ریزی و اجرا شوند که «دست امریکا» در آن‌ها پیدا نباشد، و اینکه سیا باید هر دستور مخالف و غیر از این راهنما از طرف سفیر امریکا، ریچارد کُری را نادیده بگیرد. و گفته شده است که سفیر کُری در جریان عملیات بخش دوم نیست و نخواهد بود.

مجموعهٔ شمارهٔ شش: سازمان جاسوسی امریکا، تلگراف‌های مربوط به طرح‌ریزی کودتا، هجدهم اکتبر سال ۱۹۷۰

 



 






















  مرکز فرماندهی سیا در لنگلیِ ویرجینیا، و مرکز سانتیاگوی این سازمان رد و بدل شده است. موضوع این تلگراف‌ها انتقال مخفیانه سلاح و مهمات برای استفاده در اجرای طرح ربودن فرمانده ارتش شیلی، ژنرال رنه اشنایدر است. «بی‌اثر کردن» یا به عبارت دیگر از بین بردن اشنایدر پیش‌نیاز کلیدی و مهمی برای اجرای یک کودتای نظامی بود: او کسی بود که در برابر هرگونه دخالت نیروهای مسلح برای جلوگیری و ابطال انتخاب قانونی آلنده ایستاده بود. سیا سلاح و مهمات را در اختیار گروهی از افسران ارتش شیلی که ژنرال کامیلو والنزوئلا رهبریشان را برعهده داشت، قرار داد تا عملیاتی را اجرا کنند که قرار بود بر گردن هواداران آلنده انداخته شود و مقدمات و محرک لازم برای کودتای نظامی را فراهم آورد. ولی در عوض، در بیست و دوم اکتبر آن سال، ژنرال اشنایدر به‌دست گروهی دیگر از توطئه‌چینان به قتل رسید، گروهی که سیا هم با آن‌ها همکاری می‌کرد، و ژنرال بازنشستهٔ ارتش روبرتو ویائو هدایت و رهبریشان را برعهده داشت. این شد که به جای رخ دادن کودتا، ارتش و ملت شیلی روز بیست و چهار اکتبر، در کنار هم به پشتیبانی از تأیید و رئیس‌جمهور شناخته شدن آلنده در کنگرهٔ این کشور راهپیمایی کردند.

مجموعهٔ شمارهٔ هفت: شورای امنیت ملی ایالات متحده امریکا، گزارش گزینه‌های پیشِ ‌رو در رابطه با شیلی، سوم نوامبر سال ۱۹۷۰

این گزارش جامع فوق محرمانه و حساس از گزینه‌های پیشِ رو در رابطه با شیلی، که در روز تنفیذ آلنده به ریاست‌جمهوری برای هنری کیسینجر و شورای امنیت ملی امریکا تهیه شده است، اهداف، منافع، مصالح و سیاست‌های ممکن ایالات متحده در قبال شیلی را به‌وضوح بیان کرده است. در این گزارش مصالح و منافع ایالات متحده در جلوگیری از افتادن شیلی در دست کنترل کمونیست‌ها و نیز جلوگیری از پیروی دیگر کشورهای امریکای لاتین از شیلی به‌عنوان «یک الگو» دانسته شده است. در ‌‌نهایت، رئیس‌جمهور نیکسون گزینهٔ C را انتخاب کرد. یعنی حفظ ظاهری به‌نظر آرام و خونسرد، در عین حال تلاش نامحسوس و مخفیانه در پشت صحنه برای سست کردن پایه‌های حکومت آلنده از طریق فشارهای اقتصادی و به انزوا کشاندن دیپلماتیک. عملیات و گزینه‌های سیا در این گزارش قید نشده بودند.

مجموعهٔ شمارهٔ هشت: سازمان جاسوسی امریکا، خلاصه گزارش ریچارد هلمز به شورای امنیت ملی امریکا دربارهٔ شیلی، ششم نوامبر سال ۱۹۷۰

این سند که برگ اول آن را در بالا می‌بینید، خلاصه گزارشی‌ است که رئیس سیا، ریچارد هلمز دربارهٔ شیلی برای ارائه به شورای امنیت ملی امریکا تهیه کرده بود. در این سند جزئیات کودتای ناموفق بیست‌ودوم اکتبر آمده، ولی هیچ اشاره‌ای به نقش سیا در ترور ژنرال رنه اشنایدر نشده است. همچنین هلمز در این گزارش شخصیت آلنده را «قرص و محکم» ارزیابی و به سیاست شوروی در قبال شیلی اشاره می‌کند. رئیس سیا در این گزارش به اعضای شورا اطلاع می‌دهد که کار جاسوسی سازمان تحت اختیارش نشان می‌دهد سوسیالیست‌های شیلی در حال برقراری سریع ارتباطات مستحکم‌تر و نزدیک‌تر با روسیه هستند، امری که برای امریکا موانع و تهدید‌های جدی در پی خواهد داشت.

 


مجموعهٔ شمارهٔ نه: شورای امنیت ملی ایالات متحده امریکا، یادداشت شمارهٔ ۹۳ شورای امنیت ملی، سیاست‌ها در قبال شیلی، نهم نوامبر سال ۱۹۷۰

این یادداشت خلاصه‌ای از تصمیمات ریاست جمهوری امریکا است دربارهٔ تغییرات در سیاست ایالات متحده در قبال شیلی در پی انتخاب آلنده به ریاست جمهوری. این سند را هنری کیسینجر نوشته و آن را برای وزرای امور خارجه، دفاع، رئیس ادارهٔ آمادگی در برابر بحران و رئیس سیا فرستاده است. در این یادداشت به نمایندگان ایالات متحده در تمام سازمان‌ها و نهاد‌ها دستور داده شده که ظاهری «خونسرد» در برابر دولت آلنده به خود بگیرند، تا از تثبیت و مستحکم شدن دولت او جلوگیری شود و «توانایی {او} در اجرای سیاست‌های ضدامریکایی و مخالف منافع امریکا در این منطقه محدود شود.» در این یادداشت آمده است که کمک‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کنونی{آن زمان}امریکا در شیلی باید کاهش پیدا کند، و هیچ تعهد جدیدی داده نشود. علاوه‌براین، به استناد یادداشت کیسینجر، رئیس‌جمهور خواهان ایجاد و حفظ «روابط نزدیک» با رهبران نظامی سراسر امریکای لاتین شده است، تا هماهنگی و سازمان‌دهی ایجاد فشار و سایر تلاش‌های مخالف تسهیل شود.