معتضد: تاریخ شفاهی هاروارد قابل استناد نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست "چرایی تدوین تاریخ شفاهی مطبوعات" عصر روز چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت با حضور سیدفرید قاسمی پژوهشگر عرصه مطبوعات، خسرو معتضد، مورخ و مهدی کاموس، پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان در غرفه‌سرای روزنامه‌نگاران ایران در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست، سید فرید قاسمی پژوهشگر در زمینه تدوین تاریخ شفاهی مطبوعات ایران در سخنانی گفت: کاری که من در این حوزه انجام داده‌ام، قطره‌ای از دریاست، چرا که این کار نیازمند یک نهاد است و توسط یک یا چند نفر به انجام نمی‌رسد.

وی سپس به طرح نکاتی ضروری در تدوین تاریخ شفاهی مطبوعات ایران پرداخت و افزود: شیوه و نوع مصاحبه با افرادی که نقشی مهم در تاریخ مطبوعات ایران داشته‌اند، بسته به‌‌ همان شخص است و این امر ارتباطی تنگاتنگ با کهولت سن فرد مصاحبه شونده دارد.

قاسمی با بیان اینکه «در این قبیل کار‌ها گاهی اوقات لازم است کل اختیار مصاحبه را به مصاحبه شونده واگذار کنیم» به ذکر مثالی از فعالیت خود در این عرصه پرداخت و ادامه داد: در یکی از مصاحبه‌ها، مصاحبه شونده تاکید داشت که من چیزی از او نپرسم و موردی بود که من طرح سوالات را از جلسه دهم شروع کردم!

این پژوهشگر عرصه مطبوعات ادامه داد: با توجه به اینکه غالباً مصاحبه شونده منحصر به فرد است و اطلاعات مورد نیاز ما را دارد، باید بسیار با او مدارا کنیم و نمی‌شود انتظار داشت در بدو امر مصاحبه کننده بر فضای مصاحبه غالب شود. وی تاکید کرد: افراد عجول، ناسازگار، پُرحرف و نازک دل به درد تدوین تاریخ شفاهی مطبوعات نمی‌خورند.

سید فرید قاسمی همچنین با بیان اینکه "ما نیازمند اقوالی هستیم که در خدمت اسناد باشد" به ذکر یک مورد مناسب از تواریخ شفاهی در ایران پرداخت و گفت: به شخصه بهترین کار را در زمینه تاریخ شفاهی کار مرتضی رسولی‌پور می‌دانم که سعی کرده به مرور به ایستگاه‌هایی که مصاحبه شونده برای خودش تعریف می‌کند، دست پیدا کند.

این پژوهشگر عرصه مطبوعات سپس با مقایسه تواریخ شفاهی در ایران با دانشگاه‌های لندن و هاروارد یادآور شد: در این قبیل تواریخ به دلیل عدم تسلط کافی به موضوع از سوی مصاحبه کننده، بسیاری از مصاحبه شوندگان تخیلاتشان را به عنوان رویداد و خبر بیان می‌کنند و این به صورت تاریخ منتشر می‌شود و برای آیندگان خواهد ماند.

وی همچنین از لزوم تمییز بین تاریخ روزنامه‌نگاری با تاریخ روزنامه‌داری تاکید کرد و گفت: تاریخ روزنامه‌نگاری ما از روز شروع افتخارآمیز بوده و اگر بحثی هست، مربوط به تاریخ روزنامه‌د‌اری است.

خسرو معتضد، مورخ و کار‌شناس حوزه تاریخ مطبوعات هم در این نشست اشراف مصاحبه کننده را بر موضوع مهم‌تر از اشراف مصاحبه شونده دانست و گفت: متاسفانه تواریخی که در بخش مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد و توسط افرادی مثل حبیب لاجوردی انجام می‌شود، نواقص زیادی دارد و به هیچ وجه قابل استناد نیست. وی همچنین یادآور شد: در غالب تواریخ مقداری از مسائل خودستایی است. مصاحبه کننده باید تمام نکات و جزئیات تاریخی رویداد‌ها را بداند و برخوردی فعال و اکتیو با مصاحبه شونده داشته باشد.

معتضد با ابراز خوشحالی از شکوفایی تدوین تاریخ شفاهی مطبوعات بعد از انقلاب اسلامی گفت: بعد از انقلاب ما دیگر مکلف نبودیم از شاه تعریف کنیم و بیان آزاد تاریخ در دستور کار قرار گرفت. در این مسیر هم موسسه مطالعات تاریخ معاصر کارهای خوبی انجام داده و با بیش از ۳۰۰ نفر مصاحبه کرده است.

این کار‌شناس حوزه تاریخ هم با بیان اینکه "کارهایی که در ایران در حوزه تدوین تاریخ شفاهی انجام می‌شود، بهتر از آمریکاست" اضافه کرد: تاریخ شفاهی به منزله کمک به تاریخ است و باید به آن توجه بیشتری صورت گیرد.

در این نشست، همچنین مهدی کاموس پژوهشگر عرصه تاریخ ادبیات کودک و نوجوان به فعالیت خود در این زمینه پرداخت و گفت: من در ۶۰۰ ساعت با فعالان عرصه مطبوعات کودک و نوجوان شامل فریدون عموزاده خلیلی، مهدی حجوانی، محمود حکیمی، محمدرضا سرشار، محمد میرکیانی، غلامرضا امامی و نوش آفرین انصاری مصاحبه کرده‌ام.

وی سپس با اشاره به اهمیت تدوین تاریخ ادبیات کودک و نوجوان افزود: متاسفانه ما دچار غفلتی بزرگ در این زمینه بوده‌ایم و از میراث گرانبها و دستاورد بزرگی به نام ادبیات کودک و نوجوان پاسداری نکرده‌ایم.