روز پیروزی؛ هفتاد و پنجمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم
تاریخ ایرانی: روز ۸ مه (۱۹ اردیبهشت) امسال مصادف بود با هفتاد و پنجمین سالروز پایان جنگ جهانی دوم. در چنین روزی در سال ۱۹۴۵، پس از شش سال جنگ ویرانگر که بیش از ۶۰ میلیون کشته بر جای گذاشت، آلمان نازی به فاصله کوتاهی پس از مرگ آدولف هیتلر تسلیم شد و قوای متفقین به صورت رسمی بر آلمان و متحدین‌اش اعلام پیروزی کردند.
در پی اعلام رسمی پایان جنگ، هزاران نفر در میادین پایتخت‌های بزرگ اروپایی حاضر شدند و به شادی پرداختند. وینستون چرچیل، نخست‌وزیر بریتانیا، در نطق پیروزی خود در لندن گفت: «خصومت‌ها از دقیقه ۱ نیمه شب ۸ مه به صورت رسمی تمام خواهد شد. جنگی که آلمان به راه انداخت به پایان رسید.»
این تاریخ هرچند به عنوان روز رسمی پایان جنگ به شمار می‌رود، با این حال کشورهای اروپایی تحت اشغال آلمان نازی مدتی قبل از آن استقلال خود را بازیافته بودند. ژنرال شارل دوگل در اوت ۱۹۴۴ به پاریس بازگشته بود، بروکسل پایتخت بلژیک در سپتامبر همان سال آزاد شده بود و هلند در ۵ مه سال ۱۹۴۵ پایان سلطه آلمان را جشن گرفته بود.
در ۸ مه فیلد مارشال ویلهلم کایتل، فرمانده ستاد فرماندهی عالی ارتش آلمان و وزیر جنگ رایش سوم، در برلین قرارداد تسلیم را در حضور نمایندگان ارتش سرخ شوروی، آمریکا و فرانسه امضا کرد.
آیا روز تسلیم در آلمان تعطیل عمومی می‌شود؟
هشتم ماه مه در بسیاری از کشورهای اروپایی به مناسبت سالروز تسلیم رسمی آلمان نازی در برابر متفقین و پایان جنگ جهانی دوم در قاره اروپا تعطیل رسمی است. با این حال امسال در آلمان، این روز تنها در پایتخت، برلین تعطیل عمومی اعلام شد.
بحث درباره تعطیلی رسمی این روز در آلمان امسال و در شرایطی که اروپا هفتاد و پنجمین سالگرد پایان جنگ را گرامی می‌دارد، بار دیگر در این کشور بالا گرفته است. اشتر بیارانو، رئیس کمیته آشویتس (یک سازمان غیردولتی حفاظت از یاد و یادگارهای هولوکاست) با ارسال نامه‌ای به فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهوری و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان از عالی‌ترین مقام‌های سیاسی این کشور خواست تا «۸ ماه مه را به عنوان روز آزادی بشریت از یوغ رژیم نازی» تعطیل رسمی اعلام کنند.
این درخواست با حمایت کامل تمام احزاب چپ‌گرا و همچنین حزب لیبرال - دموکرات آلمان به یک طومار جمعی بدل شد و تاکنون بیش از ۹۱ هزار نفر آن را امضاء کرده‌اند.
با این حال حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان، سومین قدرت سیاسی پارلمان فدرال (بوندستاگ) با گرامیداشت این روز مخالف است. الکساندر گولاند، رئیس موقت آلترناتیو برای آلمان با رد این پیشنهاد گفت: «هشتم مه یک روز مبهم و دووجهی است. برای زندانیان اردوگاه‌های کار، روز آزادی است اما برای آلمان، روز شکست مطلق است. روزی که به جدایی بخش‌های بزرگی از سرزمین ما منجر شد و آلمان قدرت خود برای سروسامان دادن به اوضاع را از دست داد.»
پایه بحث‌های امروزی در آلمان درباره روزی که امپراتوری نازی سرانجام پس از گذشت حدود شش سال از جنگ و بر جای گذاشتن میلیون‌ها کشته مجبور به پذیرش شکست شد، هنوز هم بر مبنای یک سخنرانی تاریخی است که سال ۱۹۸۵ ایراد شد.
۸ مه آن سال در مراسمی که به مناسبت چهلمین سالگرد تسلیم بی‌قید و شرط سران ارتش آلمان نازی در مجلس آلمان برگزار شد، ریچارد فون وایتسکر، رئیس‌جمهوری وقت آلمان، گفت: «۸ مه روز رهایی بود، روزی که همه ما را از سیستم غیرانسانی استبداد ناسیونال سوسیالیستی آزاد کرد.»
با وجود پیشینه تاریخی روز هشتم ماه مه اما در این روزها در آلمان برخی استفاده از عنوان «روز آزادی» و یا «روز رهایی» را برای این روز درست نمی‌دانند. به عنوان نمونه یوهانس هورتر، تاریخدان آلمان که در موسسه «تاریخ معاصر آلمان» مشغول به کار است، هشدار می‌دهد که نباید با «بی‌دقتی» از اصطلاح «رهایی آلمانی‌ها» در مه ۱۹۴۵ استفاده کرد.
او می‌گوید: «اگر در نظر بگیریم جنایت‌هایی که در آن زمان به رهبری آدولف هیتلر انجام گرفت مورد حمایت میلیون‌ها آلمانی قرار گرفته است، مفهوم «رهایی» با توجه به آنچه که امروزه توسط نیروهای راستگرا انجام می‌شود زیر سؤال می‌رود.»
به گفته این تاریخدان خیلی از آلمانی‌هایی که از رژیم هیتلر و جنایات او پشتیبانی می‌کردند تنها با استفاده از نیروی نظامی بود که حاضر شدند شکست خود را بپذیرند و اندیشه جنون‌آمیز ناسوسیال سوسیالیستی را رها کنند. هورتر گوشزد می‌کند آنچه که برای ما مهم است «در واقع رهایی از یک ایدئولوژی جنایتکار مبتنی بر جنگ، ناسیونالیسم، شوونیسم و جنون نژادی» است.
زازکیا اسکن، یکی از رهبران حزب سوسیال دموکرات آلمان گفت که ۸ مه به عنوان یک روز یادبود باید گرامی داشته شود اما نباید الزاماَ «تعطیل رسمی» اعلام شود.
اسکن گفت که اگر این روز تعطیل اعلام شود مثل یکی دیگر از روزهای عادی، یکی دیگر از تعطیلاتی است که هر سال جشن گرفته می‌شود اما در این مورد مهم این است که «این روز یادآور آن باشد که حفظ صلح یک امر طبیعی عادی نیست بلکه یک کار مداوم است.»
اسکن گوشزد کرد: «اگر اکنون ۳۵ سال بعد از سخنرانی وایتسکر دوباره توسط برخی از شخصیت‌های حزب آلترناتیو برای آلمان این روز زیر سؤال قرار می‌گیرد، ما متوجه می‌شویم که برگزاری روز یادبود و فرهنگ یادآوری چنین تاریخی به وضوح تا چه حد ضروری است و نشان‌دهنده مسئولیت ما در مورد قربانیان هولوکاست است.»
برند ریکسینگر، رهبر حزب چپ آلمان موافق اعلام ۸ ماه مه به عنوان روز تعطیل سراسری است. او گفت که این روز باید به مناسبت روز «رهایی از ناسیونال سوسیالیسم» شناخته شود. ریکسینگر روز چهارشنبه ۶ مه اظهار داشت: «باید از این روز تاریخی استفاده شود تا مطمئن شویم که هرگز چنین چیزی تکرار نخواهد شد.»
ریکسینگر به وضوح در پاسخ به سخنان سیاستمداران پوپولیست راستگرای حزب آلترناتیو برای آلمان گفت که ۸ مه را روز شکست برای آلمان نمی‌داند. او گفت: «من فکر می‌کنم این یک شکست نیست، در واقع رهایی از وحشتناک‌ترین رژیمی است که ما تاکنون داشته‌ایم، رهایی از جنگی است که ۶۰ میلیون کشته بر جای گذاشت و در آن میلیون‌ها نفر در اردوگاه‌های کار اجباری کشته شدند.»
رهبر حزب چپ آلمان تاکید کرد که به ویژه در شرایط امروزی که «ما دوباره با نژادپرستی و بیگانه‌ستیزی مواجه هستیم» حفظ خاطره پایان جنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همه این رویدادها «به ما هشدار می‌دهند و می‌گویند که باید بیش از پیش مراقب باشیم».
فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهوری آلمان اما در سخنرانی خود به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد این روز با اشاره به کشتار یهودیان در دوران ناسیونال سوسیالیسم از ۸ مه به عنوان «پایان جنایات بی‌بدیل در تاریخ» یاد کرد.
او همچنین این روز را روز رهایی دانست و گفت: «آن زمان ما را رها کردند، حالا باید خود، خودمان را رها کنیم؛ از رشد تمایلات ناسیونالیستی جدید و جذبه تمامیت‌خواهی، از بی‌اعتمادی و ایجاد دشمنی میان ملیت‌ها». اشتاین‌مایر گفت که نفرت‌پراکنی، بیگانه‌ستیزی و بی‌احترامی به دموکراسی، چیزی نیست جز احضار همان ارواح خبیث گذشته، این بار در ردایی جدید.
رئیس‌جمهوری آلمان در سخنرانی روز جمعه هشت مه در برلین مردم کشورش را به نگاهی انتقادی به خود و تاریخ خود دعوت کرد و گفت: «به این سرزمین تنها با قلبی شکسته می‌توان عشق ورزید»، او ادامه داد: «تاریخ آلمان نیز به خاطر مسئولیتی که در قبال کشتار میلیون‌ها نفر و رنج و درد میلیون‌ها نفر دیگر بر دوش می‌کشد، تاریخی شکسته است.»
به گفته اشتاین‌مایر «هر کس که تحمل بار این مسئولیت را نداشته باشد» و خواهان پایان دادن به نگاهی انتقادی به گذشته باشد، نه «فقط فجایع جنگی را که دیکتاتور ناسیونال سوسیالیسم مرتکب شده فراموش می‌کند، بلکه تمام آنچه ما در این مدت بدان دست یافته‌ایم، یعنی هسته دموکراسی ما را انکار می‌کند.» او تاکید کرد که «نه اعتراف به مسئولیت که انکار مسئولیت شرم‌آور است.»
در دوره جدایی دو آلمان، هشتم مه تنها در جمهوری دموکراتیک آلمان (شرق) برای گرامیداشت سقوط رژیم نازی تعطیل رسمی بود. این رسم پس از اتحاد دو آلمان برافتاد. سالروز پیروزی در کشورهای اروپایی شرقی و روسیه، به دلیل اختلاف ساعت با اروپای غربی، در روز ۹ ماه مه جشن گرفته می‌شود.
آخرین پیام رمزگشایی شده نظامیان آلمان نازی منتشر شد
به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی نیروهای متفقین در اروپا، متن آخرین پیام‌های نظامی آلمان نازی که در بلتچلی پارک، مقر ارتباطات بریتانیا در جریان جنگ جهانی دوم، رمزگشایی شده بود، افشا شده است.
این پیام‌ها در تاریخ ۷ مه ۱۹۴۵، توسط یک شبکه رادیویی نظامی در سوکسهافن، واقع در ساحل دریای شمال آلمان، که در حال تعطیل شدن بود، ارسال شده بود.
در این پیام، خبر رسیدن نیروهای بریتانیایی اعلام شده و با این جملات پایان یافته: «تعطیل برای همیشه - بهترین آرزوها - خداحافظ.»
پس از تسلیم آلمان، روز بعد یعنی ۸ ماه مه، پیروزی نیروهای متفقین در اروپا، اعلام شد.
در سال ۱۹۴۴، این شبکه رادیویی نظامی آلمان با اسم رمز براون، در سراسر اروپا گسترش یافته و درباره ساخت تسلیحات تجربی گزارش می‌داد.
یک سال بعد، وقتی که نیروهای متفقین وارد شهر شده و در حال نزدیک شدن به مرکز رادیویی بودند، یک اُپراتور رادیو به همکارانی که ممکن بود هنوز گوش می‌کردند، پایان مقاومت را با ارسال یک پیام اعلام کرد.
این پیام که در ساعت ۷:۳۵ دقیقه صبح روز هفتم ماه مه ارسال شده بود، آخرین پیام نظامی آلمان قبل از تسلیم شدن بود که متخصصین کشف رمز در بلتچلی پارک، موفق به خواندن آن شده بودند.
ستوان کانکل، در این پیام می‌گوید: «ساعت چهارده، ۶ مه نیروهای بریتانیایی وارد سوکسهافن شدند. از این به بعد تمام ارتباطات رادیویی قطع می‌شود - با بهترین آرزوها برای شما.» و بلافاصله بعد از این پیام آمده بود که «برای همیشه (ایستگاه رادیو) تعطیل می‌شود. بهترین آرزوها - خداحافظ.»
در پیام دیگری که چند روز جلوتر رمزگشایی شده بود، یک سرباز آلمانی از پایگاهش در ساحل دانمارک از کنترل رادیویی خود می‌پرسد که آیا سیگار اضافی دارد؟ و این پاسخ را دریافت می‌کند: «اینجا سیگار موجود نیست.»
این پیام‌ها دیجیتالی شده و قرار است نهایتاً به صورت کامل در دسترس عموم قرار گیرد. تونی کامر، تاریخدانی که در مرکز اطلاعات دولت بریتانیا کار می‌کند می‌گوید: «این نسخه‌ها آگاهی مختصری درباره اشخاص حقیقی که پشت ماشین جنگی قرار داشتند، به ما می‌دهد.»
کار بلتچلی پارک شکستن رمزهای دشمن بود که مشهورترین آن‌ها رمزهایی بود که ماشین موسوم به انیگما، درست کرده بود. نقش افراد مستقر در این مرکز نه تنها در جریان جنگ، بلکه بعد از جنگ هم برای سال‌های طولانی مخفی نگاه داشته شده بود.
اطلاعات به دست آمده در بلتچلی پارک، در کوتاه کردن مدت جنگ و نجات جان عده زیادی نقش مهمی داشت. ولی حتی پس از پایان جنگ در اروپا، بلتچلی پارک به کار خود ادامه داد و علاوه بر تحت نظر داشتن مخابرات آلمان برای اطمینان از تسلیم نیروهای آلمان نازی و اینکه این نیروها درصدد آخرین تلاش برای دفاع نخواهند بود، به رمزگشایی از کُدهای ژاپنی‌ها هم پرداخته بود.
در بهار سال ۱۹۴۵، حدود ۹ هزار نفر که بیشتر آنان زن بودند در بلتچلی پارک، کار می‌کردند. هلن اندروز، که در ۱۷ سالگی کار در بلتچلی پارک را شروع کرده بود و اکنون ۹۴ سال دارد، می‌گوید او جوّ شادمانی روز پیروزی متفقین در اروپا را به خاطر دارد: «یک نفر به اتاقی که ما کار می‌کردیم آمد و گفت: همه چیز تمام شد. آن‌ها تسلیم شدند.»
هلن اندروز می افزاید بعد از آن صرف چای و شیرینی و موزیک و رقص شروع شد و او احساس می کرد خستگی و اضطرابش تمام شده.
خانم اندروز به اتفاق چند نفر از دوستان همکارش به لندن آمدند و راهی میدان ترافالگار شدند، جایی که مردم آواز می‌خواندند و داخل آب نما می‌پریدند.
بعد از نیمه شب او سوار بر یک کامیون برگشت تا به کار خود در بلتچلی پارک ادامه دهد؛ ولی تا ۷۰ سال بعد با هیچکس درباره اینکه کارش در بلتچلی پارک چه بوده، صحبت نکرد.
فیلم مستند «ایران در جنگ جهانی دوم»
فیلم مستند خبرگزاری اسپوتنیک به نام «ایران در جنگ جهانی دوم» به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش بر آلمان نازی و کشورهای عضو ائتلاف فاشیستی «محور» را تماشا کنید.
چگونه نام ایران در لیست کشورهای پیروز در جنگ جهانی دوم قرار گرفت؟ محمدعلی فروغی نخست‌وزیر ایران چه توافقنامه‌‌ای را با اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیا منعقد کرد؟ مبارزه عوامل آلمان نازی با نیروهای مسلح شوروی و بریتانیا در ایران چگونه صورت می‌گرفت؟ چرا رهبران ائتلاف ضد هیتلری در سال ۱۹۴۳ کنفرانسی را در تهران برگزار کردند؟ نقش ایران در جنگ جهانی دوم چه بود؟
در این فیلم از اسناد آرشیو منحصربه‌فرد سیاست خارجی، متعلق به وزارت خارجه روسیه استفاده شده است.
یورونیوز / بی‌بی‌سی / دویچه‌وله / اسپوتنیک
نظر شما :