۲۸ مرداد در رسانه‌های امروز
تاریخ ایرانی: ۶۷ سال پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، کودتای آمریکایی – انگلیسی برای سقوط دولت دکتر محمد مصدق چگونه در رسانه‌ها بازخوانی و ارزیابی می‌شود؟ «تاریخ ایرانی» مروری کرده بر این تحلیل‌ها:
مصدق خائن نبود
محمدمهدی عبدخدایی، دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام: اشتباهات نخست‌وزیر باعث شد که ۲۸ مرداد اتفاق بیافتد، قطعاً اگر مصدق همان نخست‌وزیر ۳۰ تیر بود حادثه ۲۸ مرداد بوجود نمی‌آمد و به جای احمد قوام که شکست خورد، زاهدی شکست می‌خورد، لذا شرایط آن روز ایران با شرایط ۳۰ تیر بسیار فرق کرده بود. اما یکی از ابهامات این است که چرا حزب توده در این حادثه هیچ فعالیتی نداشته است؟! مصدق فرد ملی بود شاید آرمان‌گرا بود، مصدق سیاستمداری بود که می‌خواست از همه استفاده کند و بعد همه را کنار بگذارد به عنوان مثال در قضیه ۲۸ مرداد همه دوستانش که عضو جبهه ملی بودند، کناره‌گیری کردند و اقدامی نکردند. مصدق در ۲۸ مرداد تنهاست و آن مصدق ۳۰ تیر نیست و به دلیل همین تنهایی ۵ تا تانک وی را ساقط کرد، در واقع مردم مصدق را ساقط نکردند بلکه ۵ تانک وی را ساقط کرد. مصدق خائن نبود اشتباهاتی کرده که این اشتباهات زمینه کودتا را فراهم کرده است. لذا در اینکه مصدق اشتباه کرده شکی نیست، همچنان که هر فرماندهی اشتباه کند شکست می‌خورد. می‌توانیم بگوییم مصدق وابسته نبود./ برنا
کودتای ۲۸ مرداد آبکی بود
خسرو سیف، دبیر حزب ملت ایران: درباره کودتا خود کودتاچی‌ها هم مطمئن نبودند. به همین دلیل آقای خسروانی که یکی از عوامل کودتا بود، در جشن حزب ما حاضر شد و گفت که «دستور داده‌ام تابلوی باشگاه تاج را پایین بیاورند و تابلویی به نام کلوپ مصدق را بر سردر باشگاه نصب کنند.» ما بعدها درباره این ادعا تحقیق کردیم و دیدیم تابلوی جدید آماده شده است، اما کودتا فرصت این کار را گرفت. کودتای ۲۸ مرداد آبکی بود. اما پیش‌زمینه‌اش انجام شده بود و بعد هم از روز ۲۵ مرداد تا ۲۸ مرداد هر کاری که لازم بود انجام دادند تا در مردم هراس ایجاد کنند و زمینه برای کودتا فراهم شود.
از نظر قانونی برکناری مصدق کودتا نبود، از نظر اجرایی کودتا بود
مجید تفرشی، تاریخ‌نگار: از نظر قانونی برکناری مصدق را نمی‌توان کودتا دانست. در این شرایط و در نبود مجلس باید سؤال کرد که در یک کشور دموکراتیک و با وجود دولتی قانون‌مدار، در آن هنگام، چگونه و چه نهاد قانونی‌ای می‌توانست و حق داشت نخست‌وزیر منتخب مجلس منحل‌شده را برکنار کند؟ با اقدام انحلال مجلس، ناگزیر تنها نهاد و شخص موجود برای چنین اقدامی، شاه بود که رأی تمایل و تنفیذ نخست‌وزیر را امضا کرده بود. این در واقع حقی بود که عملاً از سوی مصدق در غیاب مجلس به شاه داده شده بود و قبلاً نیز در ادوار دیگر در دوران فترت مجلس از آن استفاده شده بود. از این منظر می‌توان گفت از حیث حقوق و قانون، برکناری مصدق را نمی‌توان کودتا خطاب کرد؛ اما مساله فقط این نکته اساسی نیست. سازوکار نظامی، ابلاغ حکم در نیمه‌شب از سوی فرمانده گارد سلطنتی و به کار بردن قوای نظامی و دستگیری وزرای دولت و رفتار خشونت‌بار با آنان از یک سو و دخالت انکارناپذیر نیروهای بریتانیایی و آمریکایی و پرداخت پول به عوامل کودتا (سوای بحث مناقشه‌برانگیز کم و کیف، ابعاد و جزئیات کار و گیرندگان پول‌ها)، سازوکار عملیات برکناری مصدق را به کودتا شبیه می‌کند؛ بنابراین به گمان من، از حیث ماهیت امر، برکنار کردن دولت مصدق در غیاب مجلس از اختیارات شاه بود که در نبود مجلس از سوی مصدق به شاه اعطا شده بود، ولی از حیث سازوکار و نحوه اجرا و حضور عوامل مختلف، براندازی دولت مصدق، کودتایی نظامی بود./ روزنامه شرق
دستور شاه برای برکناری مصدق فاقد وجاهت قانونی بود
مهدی معتمدی‌مهر، عضو نهضت آزادی ایران: صدور و ابلاغ دستور کتبی شاه بدون توشیح و تأیید مجلس شورای ملی، مبنی بر حکم خلع مصدق از مقام نخست‌وزیری، از وجاهت قانونی برخوردار نبوده است و در تعارض صریح و آشکار با اساس مشروطه و نقض اصل ۶۴ متمم آن قلمداد می‌شود. مبانی و رویه مشروطیت، اقتضا می‌کرد که مجلس بعدی در اولین فرصت، شکل گیرد و نخست‌وزیر از سوی آن نهاد، خلع یا ابقا شود. شاه در قانون مشروطه، حتی حق معرفی خودسرانه و بدون تأیید نخست‌وزیر را ندارد؛ چه برسد به خلع او؛ آن هم نخست‌وزیری مانند مصدق که حمایت افکار عمومی را دارد و بزرگترین خدمات را به منافع و حاکمیت ملی ایران انجام داده است. شیوه ابلاغ حکم خلع مصدق از نخست‌وزیری که در نیمه‌شب و با همراهی گارد زرهی در معیت مقامی نظامی و امنیتی (نصیری) انجام می‌شود، حکایت از روندی غیرعادی و مغایر با قانون و متکی بر زور و رفتارهای غیرقانونی دارد و وقایع روز کودتا و همکاری اوباش با کودتاگران و منش و تصمیمات شخص شاه پس از سقوط دولت ملی دکتر مصدق که متمرکز بر ارعاب و تشدید جو امنیتی و اعدام‌های وسیع مخالفان سیاسی و حبس و حصر و شکنجه آنان بود، نشان می‌دهند که نه تنها هدف شاه از خلع مصدق، پافشاری و تعهد به اصول مشروطه نبوده؛ بلکه دقیقاً در نقطه مقابل و در راستای تحقق استبداد فردی و نقض اساس مشروطه قرار داشته است./ روزنامه شرق
کودتایی که سرنگون اما جاودانه کرد
مهرداد خدیر: کودتای ۲۸ مرداد، مصدق را سرنگون اما او را جاودانه کرد. چندان که حتی برخی ادعا می‌کنند نه که نمی‌دانست در پی همه‌پرسی انحلال مجلس چه اتفاقی خواهد افتاد اما آگاهانه پای به این وادی نهاد تا قهرمان و جاویدان شود. تصور کنید همان مجلس، دولت ملی را کنار می‌زد یا به ترفندی وادار به استعفا می‌شد یا سال قبل‌تر قیام ۳۰ تیر رخ نمی‌داد. جز این بود که آرام آرام و در حاشیه فراموش می‌شد؟ اگر به هر طریق دیگر به جز کودتا کنار زده شده بود یا فرمان عزل در غیاب مجلس را که شبانگاه و سرهنگ نصیری به او ابلاغ کرد، پذیرفته بود، نخست‌وزیری می‌شد مثل بقیه نخست‌وزیرها که آمدند و رفتند نه آنکه ۲۸ ماه نخست‌وزیری او پررنگ‌تر از هر دوره دیگری در تاریخ ثبت شود. مصدق در سال ۳۲ سرنگون شد و ۱۳ سال بعد هم در حصر درگذشت اما ۱۲ سال پس از آن تصویر او در راه‌پیمایی‌های انقلاب ۵۷ در دست تظاهرکنندگان بود. بعد از پیروزی انقلاب هم یک میلیون نفر بر آرامگاه او حاضر شدند. آیا این نشانی از همان جاودانگی - مدعای این نوشته - نیست؟ ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ آرزوهای یک ملت را بر باد داد و سبب شد گرد یأس پاشیده شود. ۱۳ سال بعد، مصدق چنان به تنگ آمده بود که وقتی دکتر اسماعیل یزدی نام و نوع بیماری او را با قاطعیت اعلام نکرد و به آزمایش‌ها موکول کرد به او گفت خدا کند سرطان باشد تا از این زندگی آسوده شوم. با این همه اگر آن کودتا و آن رنج نبود، آن نام و مرام جاودانه نمی‌شد و می‌بینید که هست! تا جایی که شاید امسال تلویزیون هم پسر مرحوم کاشانی را نیاورد تا بگوید کودتا نبود! / عصر ایران
کودتا از روز اول دولت مصدق کلید خورد
سیدامیر مکی، پژوهشگر تاریخ معاصر و از بستگان سیدحسین مکی: کودتای ۲۸ مرداد از روز نخستی که دولت دکتر مصدق روی کار آمد، کلید خورد و در مدت ۲۸ ماهی که دولت مصدق سر کار بود، اجرای کودتا توسط آمریکا و انگلیس در حال پیگیری بود. برخی معتقدند که ماجرای کودتای ۲۵ مرداد، شبه کودتایی بود که CIA و MI6 طرح‌ریزی کرده بودند تا دکتر مصدق فکر کند کودتا تمام شده و آن‌ها پاتک دوم و ضربه اصلی را وارد سازند. دکتر مصدق بعدها اذعان کرد که انحلال مجلس کار اشتباهی بود که من انجام دادم. انحلال مجلس از سوی شخصی که تفکر دموکراسی و پارلمانی داشت، جای تعجب بسیاری دارد./ تسنیم
نظر شما :