تکمیل همایون: افتخار کارهای بزرگ را نمی‌توان به حساب قاجاریه گذاشت
***
جناب آقای تکمیل همایون! همان‌طور که مطلعید سلطانعلی میرزا قاجار به تازگی رخ در نقاب خاک کشیده است؛ آیا جنابعالی با ایشان از نزدیک در ارتباط بودید؟ آیا خاطره مشترکی با ایشان دارید؟
بله! من ایشان را سه بار ملاقات کردم. نوبت اول حدود سال ۱۳۴۸ بود که من به سن‌کلو محل اقامت ایل قاجار در اطراف پاریس رفته بودم. بازماندگان قاجار پس از مهاجرت محمدعلی شاه و احمدشاه در این دولت قصری برقرار کرده و در آن زندگی می‌کردند. در آن زمان سلطانعلی میرزا قاجار به تازگی فارغ‌التحصیل شده بود و از سایر بازماندگان قاجار، روشن‌تر و فهمیده‌تر به نظر می‌رسید. وی هیچ‌گونه ادعایی برای سلطنت نداشت و در آن زمان خبری به من داد که شاید برای مخاطبان شما هم جالب باشد. وی در آن زمان به من گفت که محمدرضاشاه به بازماندگان قاجار در ماه مواجب می‌داد و پرداخت این مواجب را مشروط به عدم مخالفت آن‌ها با سلطنت پهلوی کرده بود. بار دوم وی را در یک میهمانی با احمد فاروقی در پاریس دیدم و بار سوم در تهران. یادم می‌آید که در خانه هنرمندان من یک سخنرانی درباره دوره قاجار ارایه دادم و وقتی از جایگاه پایین آمدم، سلطانعلی میرزا جلو آمد و به گرمی از من استقبال کرد.
به عنوان مورخی که درباره دوره قاجاریه تحقیقات فراوانی انجام داده‌اید، نگاه‌تان به قاجار‌ها چگونه است؟
قاجاریه ایلی بوده است که از دوره قزلباش‌ها برای روی کار آوردن شاه اسماعیل دست‌اندرکار بوده‌اند و در دوره صفویه هم مقامات سیاسی و نظامی بالایی داشته‌اند.
بعد هم به دنبال سلطنت مستقل افتادند و حکومت تشکیل دادند. آغامحمدخان را اگر فارغ از آدم‌کشی‌ها و قصی‌القلبی‌هایش در نظر آوریم، پادشاهی بود که به هر حال منجر به وحدت ایران و استقلال ایران در برابر عثمانی‌ها و روس‌ها شد. اما پس از او قاجاریه رو به زوال رفت و متلاشی شد و با اینکه ناصرالدین‌شاه هم خدماتی را به کشور انجام داد، اما نقاط منفی کارنامه قاجار‌ها به حدی است که این خدمات اساسا به چشم نمی‌آید. در واقع می‌خواهم بگویم که بعد از آغا محمدخان ما هیچ چیزی که بخواهیم به آن افتخار کنیم، در سلسله قاجاریه نداریم. تنها حسن این سلسله را شاید بتوان وقوع مشروطه در زمان آن‌ها دانست و اینکه مملکت در زمان آن‌ها قانونمندشدن را فهمید، بعد هم که زمان احمدشاه شد و خواست انگلیس‌ها و روس‌ها منجر به سقوط قاجاریه و روی کار آمدن رضاشاه شد.
یعنی بر این باورید که قاجار‌ها اساسا هیچ خدمتی به ایران نکردند؟ آیا سراسر کارنامه آن‌ها را سیاه می‌بینید؟
ببینید! نمی‌توان گفت که هیچ خدمتی در دوره قاجار‌ها به کشور نشد اما سخن من این است که افتخار کارهای بزرگی که در زمان قاجار می‌شد مثل تاسیس مدرسه دارالفنون، راه‌اندازی روزنامه‌ها و غیره را نمی‌توان به حساب سلسله قاجاریه گذاشت بلکه این مردم بودند که مسبب وقوع این افتخارات شدند و نه قاجار‌ها.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما :