هفته‌نامه کامیار و معضل مدگرایی جوانان دهه ۱۳۳۰
با نگاهی به تاریخ ایران، در عصر سلطنت فتحعلی‌شاه و ناصرالدین شاه که پای ایرانیان به فرنگ باز شد، تا عصر رضاشاه که دوره حسّاسی را در تاریخ ایران رقم زد، فصل متفاوتی در مدگرایی ایرانیان گشوده شد. تاریخچه مد در ایران به دربار قاجار‌ها می‌رسد. البته در آن زمان مدهای اروپا به خصوص فرانسوی فقط در دربار مشاهده می‌شد، اما در دوره رضاخان تجدد و مدگرایی به مردم عادی هم تسرّی پیدا کرد و با ایجاد مغازه‌های خیابان جمهوری و شکل‌گیری طبقه متوسط ایرانی بحث مد داغ‌‌تر شد و هیپی‌گری اولین مدی بود که جوانان ایرانی از غرب اقتباس کردند. از دوره کلاه شاپو، موی بریانتین‌زده و سبیل داگلاسی تا خط‌ریش سوزنی و ریش لنگری، راه درازی در عرصه مد و عرضه کالاهای زیبایی، آرایشی و بهداشتی طی شده است.
براساس اطلاعات موجود در ایران، آقایان پیشگامان مدگرایی بوده‌اند، آن‌ها که در دوران قاجار و سالهای اولیه حکومت رضاخان مجال بیشتری برای استفاده از مدل‌های غربی و آراستن ظاهر خود داشتند، در سالهای بعد کم‌کم عرصه را به خانم‌ها واگذار کردند.
از آن زمان که رضاشاه با سلطه سیاسی بر کشور، نحوه و شکل لباس‌پوشیدن مردم ایران را تغییر داد، تاکنون مُدهای مختلف در ایران (و بخصوص در بین قشر جوان)، رایج گردیده است. یکی از تبعات هجوم غرب به ایران همین تغییر لباس و رواج برهنگی در میان قشرهایی از جامعه بوده است که از آن در رژیم طاغوت تحت عنوان کشف حجاب و در این اواخر رفع حجاب یاد می‌شد، و در حقیقت چیزی جز مبارزه با پوشش اسلامی و ترویج لباس غربی نبود. در جامعه ما در سالهای قبل از ۱۳۱۴ آنان که تغییر لباس را پذیرفتند همان کسانی بودند که فرهنگ غربی را پذیرفته بودند.
مُد و مُدگرایی پدیده‌ای است که کمابیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد؛ اما در این میان، جوانان و نوجوانان اعم از دختران و پسران بیش از دیگران به «مُد» اهمیت می‌‌دهند و «مُدگرا» هستند. امروزه جوانان با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوری‌های جدید رایانه‌ای، ارتباطات گسترده‌ای با جوامع و فرهنگ‌های گوناگون یافته‌اند و موقعیت آن‌ها در شناخت و فهم ارزش‌ها، باور‌ها و انتخاب هنجارهای مطلوب، پیچیده‌تر و مشکل‌تر شده است و چه بسا زمینه‌های موجود، باعث شده تا جوانان و نوجوانان به رفتار‌ها و هنجارهای متضاد با ارزش‌های جامعه خویش روی‌آورند. مد، تابلوی تبلیغاتی یک فرهنگ و خرده فرهنگ است، پس معقول آن است که زمام فکر و عقل خود را در اختیار صاحب فرهنگی مد‌ها قرار ندهیم. کار منطقی آن است که پیش از پیروی کورکورانه از مد‌ها، به شناخت کافی درباره آن‌ها دست یابیم، در غیر این صورت حرکتی انفعالی و بی‌پایه و تقلیدی کورکورانه شکل خواهد گرفت.
هفته‌نامه کامیار در طی مقاله‌ای با عنوان دختران و پسران، در قیافه‌سازی و پیروی از مد مسابقه گذارده‌اند به بررسی مدگرایی و گرایش جوانان به ویژه در میان جامعه ایرانی پرداخته است. این مقاله که به قلم پب در ۱۷ آذر ۱۳۳۰ نوشته شده است نشان می‌دهد آنچه که از آن به عنوان مدپرستی و مدگرایی یاد می‌‌شود رهاورد جامعه ماشینی و متمدن امروزی نیست، بلکه در بیش از شش دهه پیش نیز این امر میان جوانان اتفاق می‌‌افتاده است. در این مقاله نوشته شده است: «وقتی که جوانان، بتقلید از فیلم‌های آمریکائی هر روز، با قیافه گریم‌کرده ساعت‌ها در جلو آئینه وقت خود را تلف می‌‌نمایند و بجای نشستن در کلاس درس و یا انجام وظیفه در کار محوله بخود ساعت‌های متمادی به خیابان‌گردی و متراژ خیابان‌های لاله‌زار و اسلامبول می‌‌پردازند، در آن صورت آیا می‌توان آن‌طور که باید و شاید از مظاهر تمدن جدید دفاع کرد؟ یا مثلاً دختران و زنان ما که تنها کارشان از صبح تا شب فقط صحبت کردن درباره مد و ور رفتن به سر و روی خود و پوشیدن روزی یکدست لباس آخرین مد می‌باشد و... در هیچ جای دنیا حتی در امریکا هم اینگونه افسارگسیختگی اجتماعی دیده نمیشود. ولی متأسفانه جوانان و دختران ما در پیروی از تمدن جدید راه افراط و منحرفی را پیش گرفته‌اند و بحدی در ادامه این وضع زننده علاقه بخرج می‌‌دهند که تمامی آنهائی را که متوجه این ضد و نقیض‌‌ها و این اعمال و حرکات زننده هستند از هرچه تمدن و ترقی اجتماعی است بیزار می‌‌نمایند. در صورتیکه در همان اجتماعات مترقی که ما از آن‌ها تقلید می‌‌کنیم هیچوقت یک چنین آلودگی‌هایی مشاهده نمیشود زیرا...» ادامه مقاله را می‌‌توانید در هفته‌نامه کامیار بخوانید.
مسعود برزین در شناسنامه مطبوعات ایران از ۱۲۱۵ تا ۱۳۵۷ شمسی کامیار را این‌چنین معرفی کرده است: کامیار: هفته‌نامه سیاسی اجتماعی. مهدی معالی‌زاده. سردبیر پرویز بروشکی. زیرنظر هیأت تحریری. تهران. سال ۱۳۳۰ ش. ۱۹۵۱ م.
این هفته‌نامه در مجموعه جراید شماره یک بخش نشریات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی قرار داشته و عکس‌برداری شده و تصویر آن برای استفاده مراجعین موجود است.
منابع:
ـ لغت نامه، علی اکبر دهخدا، ج ۱۲، ص ۱۸۱۱۵
ـ زمینه روان‌شناسی، ریتا اتکینسون، ترجمه: محمدتقی براهنی و همکاران، ج ۱، تهران: رشد، ۱۳۷۵.
منبع: سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
نظر شما :