معمای امام موسی صدر در اسناد ویکی لیکس
سفیران آمریکا به نقل از منابع آگاه: رهبر شیعیان لبنان زنده و در لیبی است
تاریخ ایرانی: از نخستین روزهای ربوده شدن امام موسی صدر در نهم شهریور ۱۳۵۷، معمای رهبر غائب شیعیان لبنان موضوع گزارش‌های سفیران ایالات متحده شد. ریچارد پارکر، ویلیام ایگلتون و ویلیام سالیوان سفیران آمریکا در لبنان، لیبی و ایران تا چند هفته پس از آن اخبار و تحولات مربوط به ناپدید شدن امام موسی صدر را پیگیری می‌کردند. در این تلگرام‌ها و گزارش‌ها که سایت ویکی لیکس به تازگی همراه با اسناد سال ۱۹۷۸ منتشر کرده، آن‌ها به نقل از منابع خود فرضیاتی چون اسارت صدر در لیبی و رد ادعای سفر او به ایتالیا را پررنگ‌تر دانسته‌اند. به گزارش «تاریخ ایرانی»، این اسناد نشان می‌دهد که حداقل تا هفته‌های نخست ربایش موسی صدر یا حبس او در لیبی، دیپلمات‌های آمریکایی هیچ شواهدی دال بر قتل او توسط قذافی نیافته‌اند و اغلب افرادی که ذکرشان رفته به آن‌ها گفته‌اند که ایشان زنده و صحیح و سالم است.
***
ربوده شدن امام موسی صدر
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
بنا به گفتهٔ کاردار لبنان در تریپولی، روز ۹ سپتامبر از مجلس اعلای شیعیان با او تماس گرفته شده تا دربارهٔ امام موسی صدر از او سؤال کنند. او در پاسخ گفته تا جایی که اطلاع دارد امام روز ۲ سپتامبر تریپولی را به مقصد پاریس ترک کرده است تا «یک هفتهٔ آرام و بی‌هیاهو» را سپری کند. او گفت که آخرین بار روز ۳۰ یا ۳۱ آگوست با امام موسی صدر در تریپولی صحبت کرده است. قابل ذکر است که اف‌بی‌آی می‌گوید لیبی ادعا می‌کند که صدر در روز ۳۱ آگوست تریپولی را به مقصد رم ترک کرده است.
ایگلتون
***
امام موسی صدر ناپدید شده است
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: امام موسی صدر پس از آنکه در ۲۵ آگوست بیروت را به مقصد لیبی ترک کرد، ناپدید شده است. اگرچه برای همیشه ناپدید شده باشد ولی عدهٔ کمی برای او سوگواری خواهند کرد.
۲. امام موسی صدر رهبر معنوی شیعیان لبنان ناپدید شده است. کابینه در روز ۱۴ سپتامبر جلسهٔ اضطراری تشکیل خواهد داد تا در این مورد بحث شود. در ادامه روند این حوادث را طبق گزارش‌های رسانه‌های لبنان می‌خوانید.
در ۲۵ آگوست، صدر به همراه دو مقام ارشد مجلس اعلای شیعیان، محمد یعقوب و عباس بدرالدین، به دعوت دولت لیبی، بیروت را به مقصد تریپولی ترک گفت. در روز ۹ سپتامبر، مجلس اعلای شیعیان به سلیم الحص نخست‌وزیر اطلاع می‌دهد که امام و همراهانش ناپدید شده‌اند. در همان روز نخست‌وزیر کاردار لیبی را فراخواند تا دربارهٔ محل امام موسی صدر از او سؤال شود. دیپلمات لیبیایی پس از تماس با دولت متبوعش به نخست‌وزیر اطلاع می‌دهد که امام و همراهانش در روز ۳۱ آگوست با پرواز آلایتالیا تریپولی را به مقصد رم ترک کرده‌اند. اما النهار گزارش می‌دهد که با هتل محل اقامت او تماس گرفته شده و مسئولین هتل گفته‌اند که امام تا روز ۳ سپتامبر هتل را ترک نکرده است. به گفتهٔ IKE امام قصد داشت به پاریس برود تا عید فطر را با همسر و فرزندانش که ساکن پاریس هستند سپری کند.
در روز ۱۲ سپتامبر رئیس‌جمهور سرکیس با معمر قذافی رهبر لیبی تماس گرفت تا دربارهٔ امام موسی صدر از او سؤال کند. نخست‌وزیر الحص به رسانه‌ها گفته که اخبار به دست آمده تاکنون «منفی» بوده‌اند. نخست‌وزیر همچنین گفته که یک هیات رسمی برای جستجو به لیبی و دیگر کشور‌ها فرستاده می‌شود. به گفتهٔ IKE این هیات شامل عمر الموسا‌کی و افسران ارتش و پلیس است.
توضیح: روزنامهٔ چپگرای لبنانی السفیر می‌گوید که ناپدید شدن امام با اوضاع ایران مرتبط است ولی فالانژیست‌ها می‌گویند امام همچنان در لیبی است. هر دوی این نظریه‌ها محتمل هستند. ایران او را محکوم کرده که وجوه نقدی که برای شیعیان لبنان فرستاده می‌شد را اختلاس کرده است. لیبی نیز به امام پول می‌داده و به همین دلیل به او بدگمان است.
امام در سال ۱۹۲۸ در قم، ایران در خانواده‌ای از رهبران مذهبی شیعی متولد شد. او در سال ۱۹۶۰ به لبنان آمد و در سال ۱۹۶۹ به رهبری نخستین مجلس اعلای شیعیان لبنان برگزیده شد. علیرغم مخالفت رقیبش کامل اسعد، رئیس مجلس، بار دیگر در سال ۱۹۷۵ این مقام را کسب کرد. امام در آن سال «جنبش محرومان» را شکل داد که هدف آن بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی شیعیان بعلبک و جنوب لبنان بود، اما این جنبش در حقیقت برای پیشبرد اهداف سیاسی امام شکل گرفت. ناپدید شدن امام برای پایتخت سؤال‌برانگیز است ولی جای نگرانی وجود ندارد. بدنامی‌اش تمام لبنانی‌ها از مذاهب مختلف و حتی شیعیان را از او دور ساخته بود. اگر برای همیشه ناپدید شود عدهٔ کمی سوگوار او خواهند بود.
پارکر
***
«غیبت» امام موسی صدر؟
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
مایل هستیم تا به جناب سفیر پارکر کمک کنیم تا امام ناپدید شده، ولی در حقیقت پنهان شده را بیابیم. متاسفانه امکان برقراری تماس مستقیم با کاردار لبنان وجود ندارد، واکنش بدبینانهٔ او قابل درک است زیرا خبر رسیده که شیعیان خشمگین پیرو امام، سفارت لیبی در بیروت را محاصره کرده‌اند و دولت لیبی ناخشنودی خود را به بیروت ابراز کرده است. اما به طور غیرمستقیم به ما خبر رسیده که فرستادهٔ ویژهٔ لبنان که در روز ۱۳ سپتامبر برای بررسی ماجرا به تریپولی رسیده نتیجه گرفته است که امام دیگر در لیبی نیست و در بعدازظهر ۱۴ سپتامبر تصمیم گرفته تا جستجویشان را در رم ادامه بدهند.
تا جایی که ما اطلاع داریم رسانه‌های لیبی هیچ تلقی از ناپدید شدن امام ندارند. گمانه‌زنی‌های محلی ورای گزارش‌ها بوده و گمان می‌رود که امام در ایران یا اسرائیل باشد. (ظاهرا بخشی از یک توطئهٔ فالانژیستی - اسرائیلی است.) ما هیچگونه شواهدی برای گمانه‌زنی در دست نداریم. آیا ممکن است امام موسی صدر آنگونه که در روایات شیعه آمده است «غائب» شده باشد و اگر اینطور است آیا باید منتظر ظهورش باشیم؟
ایگلتون
***
اوضاع لبنان
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. شرایط امنیتی
بیروت در روزهای ۱۵-۱۴ آرام بود. اعتصاب عمومی در اعتراض به ناپدید شدن امام موسی صدر در غرب بیروت در جریان است.
۲. بیانیه‌های سیاسی
رهبران و گروه‌های سیاسی لبنان همچنان راجع به موضوع «تمرکززدایی» و تجدید حکم نیروهای حافظ صلح عربی (ADF) بحث می‌کنند. همانطور که انتظار می‌رود، مارونی‌ها موافق تمرکززدایی ولی مخالف تجدید نیروهای حافظ صلح هستند. مسلمان‌ها مخالف تمرکززدایی و موافق تجدید نیروهای حافظ صلح هستند.
۳. امام غائب
هیاتی لبنانی به ریاست رئیس کابینه عمر الموسا‌کی در روز ۱۳ سپتامبر به لیبی اعزام شد تا دربارهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر تحقیق کند. هنوز اطلاعات دقیقی از محل امام در دست نیست. پسر صدر به النهار گفته که فکر می‌کند پدرش هنوز در لیبی است. اکثر نظریه‌های محلی لیبی را گناهکار می‌دانند. فرستادگان دولتی اطلاعات بسیار ناچیزی دربارهٔ امام به دست آورده‌اند.
۴. ولید درصدد کناره‌گیری است.
رهبر حزب سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان در گفتگو با هفته‌نامهٔ عراقی الفبا ابراز امیدواری کرده «شرایط مناسب به گونه‌ای فراهم شود که او بتواند به زودی از سیاست کناره‌گیری کند». او اضافه کرد که رهبری جنبش ملی را نپذیرفته زیرا «به قدرت سیاسی نیاز داشت که فکر نمی‌کنم در حال حاضر آن را دارا باشم».
پارکر
***
امام ناپدید شده
۱۹ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. این فکر به ذهنمان خطور کرده که امام پنهان شده تا مسائل ماورایی از نو مطرح شوند. این تئوری یک تئوری اولیه بود که او برای این غیبت صحنه‌آرایی کرده است. عقاید و نظریه‌های محلی دربارهٔ این موضوع متفاوت هستند.
۲. اما بیشتر مسلمانانی که با آن‌ها در تماس هستیم معتقدند که صدر در هر جایی که هست علیرغم میلش به اسارت نگه داشته شده است. بیشتر مسلمانانی که با آن‌ها صحبت کرده‌ایم بر این نظرند که او هنوز در لیبی است، یا توسط ایران، سیا یا شخص دیگری ربوده شده است.
۳. آیا این امکان وجود دارد که امام از عدم استقبال قذافی ناراحت شده و قذافی او را به استراحتگاه بیابانی مهمان کرده و هر دو در آرامش هستند، در حالیکه پیروان و حامیان امام خشمگین شده و هیاهو به راه انداخته‌اند؟
پارکر
***
اوضاع لبنان
۲۰ سپتامبر، ۱۹۷۸
۱. خلاصه: در غرب بیروت در اعتراض به پیمان کمپ دیوید اعلام اعتصاب عمومی شده است. در جنوب لبنان میان راستگرایان لبنانی و فلسطینیان آتش توپخانه تبادل شده است. پیر جمایل گفته که حضور نیروهای حافظ صلح اعراب باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد. مقامات و سیاستمداران لبنانی موضع مشخصی دربارهٔ پیمان کمپ دیوید اتخاذ نکرده‌اند. مجلس اعلای شیعیان در ۲۱ سپتامبر خواستار برگزاری تظاهرات شده تا «جبههٔ مقاومت و پایداری» جستجو برای یافتن امام موسی صدر را در اولویت قرار دهد.
۲. امروز (۲۰ سپتامبر) در اعتراض به نتیجهٔ مذاکرات کمپ دیوید اعلام اعتصاب عمومی شد. جنبش ملی، جبههٔ ملی، گروه‌های اسلامی، سازمان آزادیبخش فلسطین و دیگر گروه‌ها حامیان این اعتصاب بودند. بخش‌هایی از لبنان که در دست لبنانی‌های راستگراست به این اعتصاب وقعی ننهادند. این اعتصاب در غرب بیروت کاملا قابل مشاهده است. به استثنای چند نانوایی باقی مغازه‌ها تعطیل هستند. مردان مسلح سوار بر ماشین یا پیاده در حال گشت خیابانی هستند و چندین لاستیک ماشین به نشانهٔ اعتراض به آتش کشیده شده است.
۳. تیراندازی در جنوب لبنان. میان راستگرایان لبنانی در مرجعیون و فلسطینیان نبطیه آتش توپخانه مبادله شد. «مقامات رسمی» گفته‌اند که نبطیه نزدیک غروب مورد حملهٔ رگبار توپخانه راستگرایان قرار گرفت و این حمله تا نیمه شب ادامه یافت. فلسطینیان نیز در پاسخ به این حمله بر مرجعیون آتش گشودند. به گفتهٔ IKE گزارشی از تلفات دریافت نشده است اما رادیو اسرائیل اعلام کرده که ۱۱ نفر که بیشترشان زن و کودک هستند در مرجعیون زخمی شده‌اند.
۴. پیر جمایل، رهبر حزب فالانژ لبنان در روز ۱۹ سپتامبر با الیاس سرکیس، رئیس‌جمهور لبنان دیدار کرد. پس از این دیدار جمایل به خبرنگاران گفت که با رئیس‌جمهور راجع به نتیجهٔ پیمان کمپ دیوید و حضور نیروهای حافظ صلح اعراب در لبنان صحبت کرده است. جمایل گفت: حضور نیروهای حافظ صلح اعراب در لبنان باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد: «اگر ما (لبنانی‌ها و سوری‌ها) بخواهیم با یکدیگر دوست باقی بمانیم…باید در این مورد تجدید نظر کنیم. اگر اوضاع از کنترل خارج شود لبنان و سوریه هر دو آسیب خواهند دید.» درگیری اعراب - اسرائیل دیگر یک مسالهٔ ملی نیست بلکه موضوعی است کاملا سیاسی: «تمامی اعراب وجود اسرائیل را پذیرفته‌اند و به صورت مجازی آن را به رسمیت شناخته‌اند. باقی مسائل از جمله پیمان کمپ دیوید و مرزبندی‌ها، موضوعاتی ثانویه هستند.»
۵. واکنش‌ها به کمپ دیوید. رسانه‌های لبنان بیانیۀ دولت را در واکنش به کمپ دیوید منتشر کردند. این نقطه نظر‌ها اکثرا منفی بودند. سلیم الحص، نخست‌وزیر نتیجهٔ این مذاکرات را زیر سؤال برد و گفت که آن‌ها «نیروهای اصلی حاضر در خاورمیانه را نادیده گرفته‌اند». او اضافه کرد که مذاکره‌کنندگان «مسالهٔ فلسطینان آواره‌ای که حاضر نیستند هیچ جای دیگر را به عنوان خانه خودشان بپذیرند»، در نظر نگرفته‌اند. فواد پطرس وزیر امور خارجه گفت که این توافق «به جای یافتن پاسخ، ما را با پرسش‌های بیشتری از قبل مواجه کرده است» و نگران است که «لبنان بیش از هر کشور دیگری این مشکلات را متحمل شود.» ... کامل اسعد، رئیس مجلس گفت که این توافق به هیچ عنوان راه‌حلی برای خاورمیانه محسوب نمی‌شود. دیگر سیاستمداران مسلمان نیز از این پیمان انتقاد کرده‌اند، این در حالیست که جبههٔ راستگرای لبنان اعلام کرده که رای شتاب‌زده نخواهد داد و منتظر دستیابی به اطلاعات بیشتر در زمینهٔ این عهدنامه است.
۶. موسی صدر. مجلس اعلای شیعیان لبنان از مردم دعوت کرد تا در روز ۲۱ سپتامبر به تظاهرات بپردازند. هدف از این تظاهرات، اعمال فشار بر جبههٔ مقاومت و پایداری است تا ناپدید شدن امام موسی صدر را در اولویت قرار دهند. یک کاروان موتوری نیز در این تظاهرات شرکت خواهند کرد که در ساعت ۹ صبح از خلدا حومهٔ شهر بیروت به راه خواهند افتاد. این کاروان حدود ظهر به تظاهرات‌کنندگان شمال لبنان و دره بقعه ملحق شده و به سمت مرز لبنان - سوریه پیش خواهند رفت تا در آنجا منتظر بمانند تا هیات نمایندگان درخواست آن‌ها را به جلسهٔ جبهه برساند. در روز ۱۹ سپتامبر در تمام لبنان برای امام موسی صدر نماز جماعت برگزار شد. (توضیح: مقامات سفارت می‌گویند شاهد افزایش چشمگیر تعداد شرکت‌کنندگان این مراسم در مساجد رأس بیروت نبودند. اما رأس بیروت محلهٔ شیعه‌نشین نیست و شاید از این مراسم در محلات شیعه‌نشین استقبال شده باشد.)
ناپدید شدن امام شاید نقشه‌ای بوده تا میان گروه‌های مختلف مسلمانان لبنان تفرقه‌افکنی شود. حسین قوئتلی نماینده مفتی سنی‌ها گفته است که ناپدید شدن موسی صدر «یکی از حلقه‌های توطئه‌های زنجیره‌ای است با این هدف که لبنان و کل منطقه در آن غرق شوند…وحشت از اسرار پنهانی.» به گفتهٔ سلیمان یحفوفی مفتی شهر بعلبک لبنان، شیعیان به این نتیجه رسیده‌اند که ناپدید شدن امام «توطئه‌ای بوده تا شهرک‌سازی‌ها به پیش بروند». یحفوفی گفت که ناپدید شدن امام موسی صدر «توجه لبنانی‌ها و اعراب را به خود جلب کرد تا متوجه آنچه که در کمپ دیوید اتفاق می‌افتد نشوند».
پارکر
***
امام ناپدید شده
۲۴ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پیامدهای کمپ دیوید توجه‌ها را از مسالهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر منحرف ساخته است ولی تحقیقات محلی ادامه دارند. بوندیولی، کاردار ایتالیا به ما گفت که رئیس ادارهٔ امور خارجهٔ کنگرهٔ مردمی لبنان (اداره‌ای که به موازات وزارت امور خارجه کار می‌کند و مسئول ارتباطات خارجی غیردولتی است)، از سفری غیررسمی به رم بازگشته است و در آنجا با مقامات ارشد ایتالیایی توافق کرده‌اند که تحقیق و جستجو دربارهٔ امام با همکاری سرویس‌های امنیتی ایتالیا و لیبی ادامه پیدا کند.
۲. کاردار گفت که لیبی ادعا می‌کند که امام و دو همراهش تریپولی را با پرواز آلایتالیا ۸۸۱ در روز ۳۱ آگوست به مقصد رم ترک کرده‌اند. اما ایتالیایی‌ها می‌گویند سه نفری که در این پرواز با نام امام و همراهانش سفر کرده‌اند با مشخصات واقعی امام و همراهانش همخوانی ندارد. اگر روایت لیبی از این ماجرا را بپذیریم، آنچه که از محل ویژهٔ فرودگاه، تا هواپیما و سپس در ادامهٔ مسیر تا رم بر سر امام و همراهانش آمده، همچون همیشه جای حدس و گمانه‌زنی دارد.
۳. از سوی دیگر کاردار لبنان، نزار فرهت، به طور ناگهانی تریپولی را در ۱۹ سپتامبر ترک کرد. او تاکنون در محل اقامتش باقی مانده و فقط با همراهی یک محافظ محلی خارج می‌شود. به گفتهٔ این محافظان او بیروت را به طور ناگهانی و بدون خداحافظی با دوستان و همسایگان ترک کرد. ما گمان می‌کنیم که او اطلاعات بیشتری از آنچه که در بیروت گفته دارد. انتظار می‌رود که امروز یا فردا بازگردد. ممکن سفارت بیروت متوجه شود که فرهت اطلاعات بیشتری را در مورد مساله رمزآلود ناپدید شدن امام موسی صدر، در بیروت به جای گذاشته است.
ایگلتون
***
امام ناپدید شده
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پطرس، وزیر امور خارجه در روز ۲۵ سپتامبر از من سؤال کرد که آیا ما اطلاعاتی راجع به محل امام موسی صدر داریم یا خیر. به او گفتم که ما اطلاعاتی نداریم ولی می‌دانیم که فرهت کاردار لبنان، تریپولی را به طور ناگهانی ترک کرده است. آیا او اطلاعاتی داشته است؟ پطرس گفت که او فرهت را فراخوانده تا ببیند که او چه می‌گوید. او به تریپولی باز می‌گردد. از سخنان او و دیگران اینطور بر می‌آید که امام برخلاف ادعای مقامات لیبی به رم سفر نکرده است. او نمی‌داند که قذافی چه نقشه‌ای در سر دارد.
۲. عبداللطیف الزین، قائم مقام شیعیان لبنان به من گفت که شیعیان مطمئن هستند که مقامات لیبی دروغ می‌گویند. روز ۲۱ سپتامبر گروه عظیمی از مردم به سمت دمشق رفته و ترافیک سنگینی را بیرون هتل شرایتون پدید آوردند (جایی که نشست سران پایداری در جریان است)، قذافی با رهبران این گروه دیدار کرد و تا حدی به آن‌ها اطمینان داد. معمر به آن‌ها گفت که بسیار ناراحت شده است که مهمان رسمی‌اش، امام موسی صدر، آنجا را ترک کرده و او قادر نبوده که با وی تماس بگیرد زیرا مشغول جشن‌های ۱ سپتامبر بوده است. رفتار قذافی بسیار دوستانه بوده و این مکالمات چهار ساعت به طول انجامیده است. اما حقیقت آن است که داستان لیبی باورپذیر نیست. برای نمونه آثاری از امام و همراهانش در هتل تریپولی به جا مانده است. امکان نداشت که این وسایل خودخواسته رها شوند. هتل هنوز مدعی است که امام و همراهانش سه روز بیش از آنچه که گفته می‌شود در هتل مانده‌اند. امام به شدت به تلفن وابسته بود و قبل از اینکه به کتابخانه برود ساعت‌ها پای تلفن بود. او یا کشته شده و یا زندانی است و در هر صورت این اتفاق در لیبی افتاده است. اگر آنطور که برخی ادعا می‌کنند به ایران یا عراق رفته بود تا حالا از او خبری به دست می‌آمد. الزین مشکوک است که او به دست فلسطینی‌ها کشته شده است. الزین می‌گوید قذافی به شیعیان گفت که قصد داشته تا به پروژهٔ امام موسی صدر برای جنوب لبنان کمک کند ولی هرگز مبلغی به امام نپرداخته است. یکی از دلایلی که انگیزهٔ جنایت برای قذافی محسوب می‌شد این بود که لیبی به صدر مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار پرداخت کرده و صدر این مبلغ را اختلاس کرده است. به نظر می‌رسد که این ادعا بی‌اساس است.
توضیح: این ماجرا هر روز سری‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. تاکنون ما را مقصر نشناخته‌اند ولی این موضوع چندان به طول نخواهد انجامید.
پارکر
***
توسعهٔ سیاسی: حزب رستاخیز، امام موسی صدر
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. حزب رستاخیز بدون انحصار سیاسی، بودجهٔ دولتی و در غیاب اکثر اعضای سابقش در ۲۵ سپتامبر تصمیم گرفت که به عنوان یک حزب سیاسی لنگ لنگان به راهش ادامه دهد. جواد سعید، که در همان جلسهٔ مشترک کمیتۀ سیاسی به دبیرکلی این حزب انتخاب شد، می‌گوید که موضوع منحل شدن حزب هرگز مطرح نشده است. او می‌گوید در اساسنامۀ جدید حزب بر این موضوع تاکید شده که رستاخیز فقط یکی از چندین حزب سیاسی موجود است. به استثنای روزنامهٔ رستاخیز باقی انتشارات این حزب تعطیل خواهند شد. به گفتهٔ سعید، حزب رستاخیز به اصول سلطنت، قانون اساسی و انقلاب شاه و مردم وفادار خواهد ماند. در روزهای گذشته برخی منابع وابسته به حزب رستاخیز اعلام کرده‌اند که هنوز هستهٔ اصلی حزب حفظ شده تا از این حزب برای بسیج راستگرایان معتدل استفاده کند.
۲. جبههٔ ملی اعلام کرد که برنامهٔ دقیق و طرح کامل کمپین سیاسی‌اش را به زودی ارائه خواهد کرد.
۳. خبر ناپدید شدن امام موسی صدر پوشش رسانه‌ای بسیار زیادی یافت و محسن پزشکپور، رهبر اپوزیسیون نیز از این موضوع استفاده کرد. رسانه‌ها گزارش می‌دهند که رهبران شیعه دولت‌های لیبی، سوریه، الجزایر، اردن، لبنان و سازمان آزادیبخش فلسطین را مورد خطاب قرار دادند و ابراز نگرانی کردند. پزشکپور رهبر حزب پان‌ایرانیست نیز در روز ۲۴ سپتامبر از دولت خواست تا هر آنچه در توان دارد انجام دهد. پزشکپور در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس گفت که وظیفهٔ ملی و مذهبی دولت ایران است (از آنجایی که موسی صدر ایرانی است) تا برای یافتن امام موسی صدر کمک کند. گزارش می‌شود که در روز ۲۶ سپتامبر سه روحانی به دمشق سفر کرده‌اند تا با رئیس‌جمهور اسد دیدار کنند و از او یاری بطلبند. آن‌ها همچنین قصد سفر به عمان را دارند تا از شاه حسین نیز درخواست کمک کنند. سخنگوی شیعیان ایرانی اعلام کرد که تاکنون از هیچ دولتی پاسخ مثبت به سلسله درخواست‌ها برای یافتن موسی صدر دریافت نکرده است.
سالیوان
***
شرایط لبنان
۲۷ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: شبه نظامیان مسیحی و سربازان سوری در بخش‌های برون شهری جنوب شرقی بار دیگر با هم درگیر شدند. بنا به گفتهٔ صدای لبنان، پیر جمایل و کمیل شمعون تنها در صورتی با تجدید پیمان نیروهای بازدارنده عربی توافق می‌کنند که تحت شرایط کاملا مشخص و به صورت موقت صورت بگیرد. از یک سخنگوی شیعیان ایرانی نقل شده که امام موسی صدر «صحیح و سالم» است. سعد حداد آمادگی برای پخش کارت شناسایی «جمهوری آزاد لبنان» در جنوب این کشور را تکذیب کرد.
۲. شرایط امنیتی. به جز تک تیراندازی در شرق بیروت و حومه‌های جنوب شرقی، در روز ۲۶ سپتامبر پایتخت آرام بود. اما در ساعت ۲۲:۳۰ درگیری‌ها شدت گرفت و آتش سنگین در حدث و عین‌الرمانه مبادله و یک ساختمان دچار حریق شد. کمی پس از نیمه شب شرایط به حالت قبل بازگشت و تک تیراندازی در طول شب ادامه یافت. بنا به گفتهٔ رادیو صدای لبنان (فالانژ)، در این درگیری‌ها حداقل هشت نفر مجروح شدند. یک بمب زیر ماشین یک دندانپزشک منفجر شد ولی تلفاتی در بر نداشت.
یک کمیته شامل نیروهای بازدارنده عربی، لبنانی و افسران نروژی در حال بررسی و تحقیق دربارهٔ تیراندازی به سرباز نروژی یونیفل در ۲۵ سپتامبر هستند. گفته می‌شود که این تیراندازی‌ها از عین‌الرمانه صورت گرفت، جایی که پایگاه شبه نظامیان مسیحی تلقی می‌شود. بنا به گزارش شرق امروز، در پی بمباران سنگینی که در اول ماه جاری صورت گرفت و پنج کشته و بیست مجروح به جای گذاشت. شهر جنوبی نبطیه تقریبا تخلیه شده است، اما منابع موثق می‌گویند که این منطقه از ۲۲ سپتامبر تاکنون آرام است.
۳. [...]
۴. معمای امام موسی صدر پیچیده‌تر شده است. اگرچه از محل او خبری در دست نیست، اما این معما پیچیده‌تر شده است زیرا گزارش رسیده است که یک سخنگوی شیعیان ایرانی اعلام کرده که رهبر شیعیان لبنان «صحیح و سالم» است. بنا به گزارش‌های رسانه‌های لبنان، این خبر را اسد، رئیس‌جمهور سوریه به برادر امام موسی صدر اعلام کرده است. از سوی دیگر بنا به گزارش شرق امروز، یکی از مهمانداران هواپیمایی که گفته می‌شود صدر را از لیبی به رم برده است گفته که کسی با مشخصات صدر در این پرواز حضور نداشته است. برای اینکه دایرهٔ سردرگمی کامل شود، چهل نفر از هواداران صدر دومین روز اعتصاب غذای خود در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در بیروت را به پایان رساندند. از سوی دیگر وزیر کشور ایتالیا از مقامات مالت خواسته تا تحقیق کنند و شاید امام از رم به مالت پرواز کرده باشد.
پارکر
***
شرایط آیت‌الله خمینی
۲۸ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. گفت‌وگو با سخنگوی شیعیان ایرانی در قم در ۲۷ روز سپتامبر در مطبوعات ایران بازتاب داشت. در این گفت‌وگو آمده است که عراق از محدودیت‌های تحمیل شده بر آیت‌الله خمینی «صرف‌نظر» کرده است. سخنگوی شیعیان از این اقدام استقبال کرده ولی از عراق انتقاد نیز کرده که چرا از ابتدا تصمیم گرفتند تا فعالیت‌های [آیت‌الله] خمینی را محدود سازند. گروهی از فعالان ایرانی حقوق بشر در پاریس گزارش داده بودند که عراق «در برابر فشارهای ایران سر خم کرده و رفت‌و‌آمد به منزل [آیت‌الله] خمینی را محدود کرده است».
۲. این گزارش، اولین خبر رسمی مطبوعات ایران دربارهٔ حبس خانگی [آیت‌الله] خمینی در عراق است. مسلما در میان گروه‌های مذهبی این موضوع مورد بحث قرار گرفته اما هیچ اقدام عملی در این زمینه صورت نگرفته است. بنا به گفتهٔ منابع مذهبی، حبس خانگی [آیت‌الله] خمینی تحت‌الشعاع خبر ناپدید شدن امام موسی صدر قرار گرفته است، زیرا این موضوع همگانی نشده است در حالیکه خبر امام موسی صدر فراگیر شده است.
۳. از هرگونه خبر مستقلی از بغداد در زمینهٔ شرایط امام خمینی استقبال می‌کنم.
سالیوان
***
احوال امام موسی صدر و محل استقرار او
۳۰ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. دربارهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر، یک تاجر شیعه که به صحت کلام او اطمینان دارم در ۲۸ سپتامبر به من گفت که به زودی خبردار خواهیم شد که امام زنده است و در مالت یا کنار دریاچهٔ کومو مستقر شده است. ماموران قذافی او را در حصر خانگی نگاه داشته‌اند تا به او درس بدهند.
۲. به نظرم این منبع امیدواری‌های جامعهٔ شیعه را بازگو می‌کرد. قصدم این نیست که بگویم سفارت والتا باید وارد عمل شود و به جستجوی امام بپردازد، اما شاید بهتر باشد که حواسشان را جمع کنند. قد او در حدود ۱.۸۸ است و چشمان آبی دارد، عبا و عمامه بر تن می‌کند. چهرهٔ جذابی دارد.
۳. برای رم: شاید بهتر باشد که گروه سیاسی آخر هفته به دریاچهٔ کومو بروند شاید در مهمانخانه‌های آنجا خبری بیابند.
پارکر
***
گزارش سیاسی
اول اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۱ اکتبر، در اعتراض به حصر خانگی [آیت‌الله]خمینی اعتصاب گسترده‌ای در محلهٔ بازار تهران، یزد، شیراز، اصفهان، کرمان و تبریز صورت گرفت و مغازه‌ها همگی تعطیل بودند. پرسنل ادارهٔ مخابرات و بانک ملی نیز در اعتصاب به سر می‌برند. دولت چندین لایحه را به مجلس ارائه می‌دهد. شورای دانشگاه آریامهر لایحه استقلال دانشگاه‌ها را تصویب نکرد. انجمن صنفی نویسندگان مطبوعاتی لایحه مطبوعات را رد کرد. دولت ایران اعلام کرد که ۲۳۷ نفری را که به جرم شرکت در تظاهرات ضد دولتی دستگیر شده بودند، آزاد کرده است. بازار مرکزی تهران آتش گرفت، سه نفر در این آتش‌سوزی جان خود را از دست دادند. پس از برقراری حکومت نظامی صدای سه گلوله در جنوب تهران به گوش رسید، اما گزارشی از تلفات به دست نرسیده است. فضای ضد آمریکایی غیرخشونت‌آمیز تهران احساس می‌شود. گزارش می‌رسد که حزب رستاخیز در دو روز آینده منحل خواهد شد. شاه نماینده ویژه به عمان فرستاده است تا دربارهٔ امام صدر تحقیق کند؛ نمایندگان اپوزیسیون گزارش می‌دهند که صدر سالم است و در لیبی است.
شاه نمایندهٔ ویژه‌‌ای به عمان فرستاده تا دربارهٔ سرنوشت امام موسی صدر تحقیق کند. از سوی دیگر احمد بنی احمد از رم اعلام کرده که صدر سالم است و جایش در لیبی امن است. به گزارش بنی احمد، پسر بزرگ موسی صدر، صدرالدین صدر، این موضوع را تایید کرده است.
سالیوان
***
سفر بیلی کار‌تر به تریپولی
۱ اکتبر ۱۹۷۸
۱. بیلی کار‌تر و هیات جورجیا، شامل سناتورهای آمریکایی هادجینز و راسل، تریپولی را در ساعت ۳ بعدازظهر ۱ اکتبر به مقصد رم ترک کردند. ما که به تازگی مسالهٔ ناپدید شدن موسی را صدر را تجربه کرده‌ایم، این بار هیات را از جایگاه مخصوص هواپیما تا داخل هواپیما همراهی کردیم. یکی از اعضای این هیات، لئونارد لانگ در اینجا باقی ماند تا فرصت‌های تجاری را بررسی کند.
۲. پوشش خبری رسانه‌های لیبی از سفر هیات اعزامی به همان روال معمول ادامه یافت، البته هنوز گزارش نهایی آن‌ها را ندیده‌ایم. کلنل قذافی از زمان نشست پایداری دمشق به تریپولی بازنگشته است. رسانه‌ها گزارش می‌دهند که او در بنغازی است ولی این شوخی میان وزارت امور خارجه در جریان است که او به آلمان شرقی سفر کرده است. به هر حال او شخص دوم لیبی - عبدالسلام جلود - را مامور کرده تا در روز ۱ اکتبر از هیات اعزامی استقبال کند.
۳. از گزارش‌های اعضای هیات اینگونه برمی‌آید که نظرات جلود در طول ملاقات نیم ساعته، بسیار معتدل بوده ولی به اختلافات میان لیبی و آمریکا بر سر مسالهٔ خاورمیانه نیز اشاره کرده است. به نظر می‌رسد که او گفته تلاش‌های لیبی برای بهبود روابط با ایالات متحده بی‌پاسخ مانده است.
۴. بیشترین تاثیر سفر بیلی کار‌تر بر جامعهٔ آمریکایی بوده است. به محض اطلاع ۴۰۰ نفر از آن‌ها در ۳۰ سپتامبر در باغ اقامتگاه سفیر حضور یافتند. پس از آن بیلی کار‌تر در ۱ اکتبر از مدرسهٔ شرکت نفت بازدید کرد و برای ۷۰۰ دانشجو سخنرانی کرد، یک سوم آن‌ها آمریکایی بودند. بیشتر مهمانان سفارت در ضیافت شامی شرکت یافتند که انجمن دوستی لیبی - آمریکا میزبان آن بود. پس از آن بیلی برای نخستین بار به خوشامدگویی احمد شحطی پاسخ گفت. او در بیانیه کوتاهش ابراز کرد که شاهد پیشرفت‌های سریع به خصوص در زمینهٔ کشاورزی بوده است. اگرچه او و میزبانش هیچ کدام به مسائل سیاسی اشاره نکردند.
۵. تا جایی که ما می‌دانیم سفر بیلی کار‌تر به تریپولی تبعات منفی نداشته است. در واقع این سفر در سطح محلی رویداد مثبتی تلقی می‌شود که درهایی را به روی سفارت گشوده و روحیهٔ آمریکایی‌ها را بالا برده است. علاوه بر این، سفارت، انجمن آمریکایی‌ها و بخش مهمی از حکومت لیبی به یکدیگر نزدیک شده‌اند که این موضوع اهمیت بسزایی دارد.
ایگلتون
***
گزارش سیاسی
۲ اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: نخستین تظاهرات چند وقت اخیر در بعد از ظهر ۱ اکتبر در کرمانشاه اتفاق افتاد، جایی که قوانین حکومت نظامی برقرار نشده است. رئیس پلیس مشهد ترور شده است. در این حین دولت به فعالان سیاسی ایرانی خارج از کشور اعلام کرده است که در راستای آشتی ملی می‌توانند بدون ترس از محاکمه به کشور بازگردند؛ این عفو ممکن است شامل حال [آیت‌الله] خمینی نیز بشود.
معرفی «لایحهٔ آزادی شورا‌ها» باعث ایجاد طغیان در مجلس شد و ۳۰ نمایندهٔ اپوزیسیون مجلس را ترک کردند. حزب رستاخیز منحل شد و انتظار می‌رود که احزاب جدیدی راه آن را در پیش بگیرند. ۲۰۰ استاد دانشگاه خواستار پایان حکومت نظامی شدند. فرستادهٔ ویژهٔ شاه همچنان با روسای دولت‌های عربی دیدار می‌کند تا دربارهٔ ناپدید شدن موسی صدر تحقیق کند؛ سازمان اپوزیسیون «جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر» نیز از سازمان‌های حقوق بشر در نیویورک خواسته تا به این موضوع رسیدگی کنند.
در گزارش‌های رسانه‌ای آمده است که فریدون موثقی، فرستادهٔ مخصوص شاه در روز ۱ اکتبر با اسد، رئیس‌جمهور سوریه دیدار کرده تا دربارهٔ امام موسی صدر تحقیق کند. در پی این دیدار، موثقی با شاه حسین ملاقات کرد. رسانه‌ها گزارش می‌دهند که سید مهدی روحانی، از رهبران شیعیان اروپا نیز از ژیسکاردستن درخواست کرده تا دستور جستجو برای یافتن امام را صادر کند. در تهران، جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر (که به اپوزیسیون جبهه ملی نزدیک است) از سازمان بین‌المللی حقوق بشر در نیویورک درخواست کرده تا کمیته‌ای برای بررسی این مشکل تشکیل دهند.
سالیوان
***
امام ناپدید شده
۳ اکتبر ۱۹۷۸
۱. شریف امامی، نخست‌وزیر ایران در ملاقات روز ۲ اکتبر به سفیر بریتانیا و من گفت که دولت او با امام موسی صدر تا پیش از ناپدید شدنش در لیبی، در تماس بوده است. به گفتهٔ او صدر پذیرفت که [آیت‌الله] خمینی را رها کرده و حمایتش از شاه را علنی کند. در جایی از صحبتش گفت که «ما توانستیم او را قانع کنیم».
۲. اگر این امام زیرک توانسته باشد که با حکومت ایران معامله کند و در عین حال نقش کانال ارتباطی را برای انتقال پول لیبی به [آیت‌الله] خمینی را ایفا کند، این حقیقت می‌تواند در ناپدید شدنش تاثیر داشته باشد. فکر می‌کنم کلنل قذافی تحمل آن را نداشته باشد که کسی از او سوءاستفاده کند.
سالیوان
***
مسلمانان لبنان از دولت ایالات متحده برای یافتن امام موسی صدر کمک خواسته‌اند
۴ اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۴ اکتبر اعضای جامعه مسلمان و دروزی لبنان از کاردار درخواست کردند تا دولت ایالات متحده در یافتن امام موسی صدر یاری کند. کاردار گفت که درخواست آن‌ها را به دولت ایالات متحده منتقل خواهد کرد. دربارهٔ بحران‌های حال حاضر لبنان، سخنگوی این گروه گفت که گمان نمی‌برد که کنفرانس بین‌المللی لبنان و یا پیشنهاد فرانسه برای قرار دادن نیروهای لبنانی در میان شبه نظامیان و سوری‌ها کمکی به حل مشکلات کند. اما اضافه کرد که ارتباط با کشورهای خارجی دوست می‌تواند کمک کند.
۲. اعضای انجمن مسلمانان لبنان در روز ۴ اکتبر با کاردار تماس گرفتند. اعضای این گروه عبارتند از:
محمود حافظ، سنی، سفیر بازنشسته، سخنگوی گروه
فایض نصولی، سنی، وکیل و از اعضای کمیتهٔ مشاورین مسلمان
شریف صُبرا، سنی، بازرگان و عضو کمیتهٔ مشاورین مسلمان
فرید ابوشغرا، دروز، نمایندهٔ شیخ دروز
احمد کوبیسی، شیعه، وکیل و از اعضای مجلس اعلای شیعیان لبنان
نبیه بری، شیعه، وکیل و از اعضای مجلس اعلای شیعیان لبنان.
۳. سفیر – حافظ - گفت که این گروه آمده تا از دولت ایالات متحده درخواست کند تا هر کمکی حتی تحمیل فشار را انجام دهند تا از مکان امام موسی صدر، که گفته می‌شود هنوز در لیبی است، اطلاعی به دست آید، زیرا هیچ دلیل موثقی وجود ندارد تا نشان دهد که او لیبی را ترک کرده است. حافظ گفت که این گروه به نمایندگان کشورهای مختلف این درخواست را ارائه داده است. کاردار گفت که درخواست آن‌ها را به دولت آمریکا منتقل خواهد کرد و ناپدید شدن امام برای همهٔ ما یک معماست.
۴. احمد کوبیسی گفت که بازگشت امام به لبنان مایهٔ نگرانی همهٔ مسلمانان است و اگر امام سالم بازنگردد شاهد واکنش‌های شدیدی در جهان اسلام خواهیم بود. او همچنین اضافه کرد که پنج کشور دیگر عربی (بدون ذکر نام) تایید کرده‌اند که هیچ شواهدی در دست نیست که نشان دهد صدر لیبی را ترک کرده است و اگر دولت لبنان درخواست کند، ایتالیا پذیرفته است که رسما اعلام کند امام هرگز به ایتالیا نیامده است.
۵. حافظ در مورد شرایط کنونی لبنان گفت که فکر نمی‌کند یک کنفرانس بین‌المللی راهگشای بحران‌های حال حاضر باشد اما برقراری ارتباط با کشورهای دوست می‌تواند ایدهٔ خوبی باشد. دربارهٔ پیشنهاد فرانسه برای قرار دادن نیروهای لبنانی در میان شبه نظامیان و سوری‌ها، حافظ گفت که به نظر غیرمنطقی است که یک نیرو میان شبه نظامیان و سوری‌ها قرار بگیرد؛ سوری‌هایی که خود به عنوان رابط میان گروه‌های مخالف وارد عمل شده‌اند.
۶. کوبیسی گفت که شاید لبنانی‌ها به جایی رسیده‌اند که به تنهایی قادر به حل مشکلات نیستند و شاید کشورهای نزدیک و دوست بتوانند در این مرحله کمک مناسبی باشند. او که بار دیگر ابراز امیدواری می‌کرد که در جستجوی امام به آن‌ها کمک شود، گفت که صدر پس از بازگشت به لبنان می‌تواند در برقراری صلح نقش بسزایی ایفا کند.
***
ناپدید شدن امام موسی صدر
۵ اکتبر ۱۹۷۸
۱. روزنامه‌های ایران در روز ۵ اکتبر به نقل از موثقی، نمایندهٔ مخصوص ایران، گفته‌اند که سه دولت در پی یافتن امام موسی صدر هستند: دولت لیبی، دولت سوریه و کشور سومی که امکان افشای نامش وجود ندارد.
۲. در همین حال، خبرهای رویترز از رم در ایران بازتاب بسیاری داشته است. رویترز از رم گزارش می‌دهد که یک گروه به نام «سازمان لبنانی‌های لبنان متحد» اعلام کرده که امام را ربوده و او را به آمستردام برده‌اند.
۳. توضیح: تاکنون خبر بسیار کمی از فرستادهٔ ایران در دست داریم.
سالیوان
نظر شما :