ده سال خاطرات تونی بلر در «سفر»

"سفر" عنوان کتاب خاطراتی است که در سپتامبر 2010 به قلم تونی بلر، نخست وزیر پیشین بریتانیا منتشر شد.انتشار این کتاب هفتصد صفحه ای که گزیده ای از خاطرات سیاسی تونی بلر در ده سال نخست وزیری او(2007-1997)است،از همان روزهای نخست سر و صداهای زیادی برپا کرد تا جایی که مراسم رونمایی آن نیز با مشکلات زیادی روبرو شد.

روزنامه لس آنجلس تایمز در نقد کتاب "سفر" نوشته است:«کتاب منتشر شده،منحصر به فرد و در عین حال عجیب است.چرا که این نخستین باری است که یک سیاست مدار انگلیسی با بیانی منحصر به فرد زنگی نامه سیاسی خود را این چنین مفصل با قلم خود به رشته تحریر در می آورد.رک گویی های بلر به همراه حکایت های کوتاهی از اطرافیانش که در خلال شرح زندگی سیاسی این سیاست مدار مشاهده می شود،سبک جالبی را  ایجاد کرده است.اما جدا از سبک و نحوه نگارش کتاب اقدامی که نخست وزیر پیشین بریتانیا بعد از انتشار آن انجام داد نیز توجه همگان را به خود جلب کرد.بلر اعلام کرد که کل مبلغ 5/7 میلیون دلاری را که از فروش این اثر دریافت کرده است وقف کمک به سربازانی که در جنگ عراق زخمی شده اند خواهد کرد.»سایت آمازون در انگلیس اعلام کرده که این کتاب تاکنون رکورد بیشترین فروش کتاب ها در زمینه خاطرات سیاسی را داشته است.

روزنامه کریستین ساینس مانیتور نیز با اشاره به اعتراضات و مخالفت هایی که از سوی مخالفان جنگ در زمان انتشار کتاب صورت گرفت،می نویسد:«مخالفان هم  باید این حقیقت را بپذیرند که نثر فوق العاده کتاب مانع از کنار گذاشتن آن و مبارزه با خواندنش می شود.بلر در تمامی صفحات،کل جزئیات اتفاقات و حوادث دوران نخست وزیری اش را به صورتی کاملا مهیج به رشته تحریر در آورده است.»

درک سیاسی گوردن بروان صفر است

بلر در "سفر" بیشتر از مسائل داخلی انگلیس، به سیاست خارجی پرداخته است.اما در بخشی از کتاب به تلاش های بی وقفه خود و راه دشواری که به مدت سه دوره موفق شد تا سمت نخست وزیری بریتانیا را از آن خود کند نیز اشاره کوچکی کرده است.او همچنین انتقادات فراوانی به گوردن براون وارد نموده و او را عامل عقیم ماندن اصلاحات حزب کارگر معرفی کرده است.

روزنامه فایننشال تایمز با اشاره به اختصاص بخش اندکی از مطالب کتاب به گوردن براون و اشاره به این جمله نخست وزیر پیشین انگلیس در کتابش که "براون غریزه سیاسی ندارد"، می نویسد:«بلر به طور کلی رابطه چندان مساعدی با گوردن براون ندارد،مردی که زمانی وزیر دارایی دولت او بود و بعدها به عنوان جانشین وی انتخاب شد.این در حالیست که در بخش دیگری از کتاب نیز بلر به وضوح ناخشنودی خود از جانشینش را اعلام کرده است.او می نویسد: بروان علم سیاسی دارد اما حس سیاسی در او وجود ندارد، او هوش تحلیل منطقی نداشته و فهم ،درک و حس سیاسی او صفر است.»

نگرانی های سیاسی بلر

تاثیر مستقیم زندگی سیاسی بلر در سمت یک نخست وزیر بر جنبه های مختلف زندگی شخصی از جمله رابطه او با همسرش چری و چهار فرزندش از دیگر موضوعات برجسته کتاب است.

او سعی کرده در در این کتاب 700 صفحه ای به اختصار از نگرانی های سیاسی خود نوشته و همین موضوع به تاثیر گذاری بیشتر کتاب افزوده است؛اینکه چقدر به عنوان نخست وزیر یک کشور بیگانه نگران درگیری های مذهبی در ایرلند شمالی بود و یا اینکه حل معضل اسراییل و فلسطین در خاورمیانه یکی از مشغولیت های عمده ذهنی او بوده است.او می نویسد:«مدام به این موضوع فکر می کردم که چه طور می توان اسراییلی ها را بر سر میز مذاکره هل داد.»

سئوالات در مورد چگونگی برخورد با افراطی گرایی های قومی و مذهبی در یوگسلاوی سابق و آفریقا ،مدام و در بخش های مختلف کتاب از سوی نویسنده مطرح می شود و این موضوع خود حاکی از مشغولیت ذهنی زیاد او در این موارد است.

عاشق آمریکا شدم

یکی از بخش های جالب این کتاب تعریف و تمجید ها و ابراز ارادت بیش از حد نخست وزیر پیشین بریتانیا به سه رئیس جمهور اخیر ایالات متحده:"بیل کلینتون"،"جورج دبلیو بوش" و"باراک اوباما" است. بلر در بخشی از این کتاب آورده است:«این کتاب داستانی است در مورد ایالات متحده، داستانی که در عین حال در برگیرنده خاطرات سیاسی من طی مدت ده سال نخست وزیری در انگلیس است.من در این ده سال عاشق آمریکا شدم.»

وی روسای جمهوری ایالات متحده را سیاستمدارانی پیشرو لقب می دهد.اما به نظر می رسد علاقه او بیش از همه به جورج بوش است،چرا که در بخشی از کتاب عنوان می کند که جورج بوش، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده کم شباهت به "خدایگان یونانی" نیست.در جایی دیگر بلر ،جورج بوش را اینگونه معرفی می کند:«احمقانه ترین تصور از بوش این است که او را احمق فرض کنیم.من رک گویی و بی آلایشی و صراحت او را ستایش می کنم،او کامل،قوی و بی نقص است.برای همه ما گه گاه پیش آمده است که راه رسیدن به مقصد را گم می کنیم اما بوش مسیر خود را می شناسد و در آن تنها حرکت می کند.»

نخست وزیر اسبق بریتانیا بخشی از مجذوبیت شخصیت بوش را سادگی و رک گویی او می داند و می نویسد:«در نشست اعضای گروه هشت که در سال 2001 برگذار شد بوش نخست وزیر بلژیک را به جا نمی آورد و در نهایت کاملا راحت جلو رفت و پرسید شما نماینده کدام کشور هستید؟»

ساینس مانیتور در تحلیل خود در رابطه با این کتاب می نویسد:« با خواندن این کتاب تنفر و ترس بلر از خبرنگاران به همان میزان علاقه او به بوش احساس می شود.او رسانه ها را عامل شلوغی،استرس،تحت فشار قرار دادن و ایجاد بحث ها و جرقه ها در زمینه سیاست های جدید و حساس عنوان کرده و به قدرتمندی و در عین حال عدم پاسخگویی آن ها اعتراف می کند.» بلر می نویسد:«هر کجا که بروی،آن ها هم هستند.اما حضور آن ها گاهی ضروری و قابل استفاده هم هست.بهترین نوع استفاده از آن ها به جای تنفر، اندیشیدن به حضورشان در رقابت ها است چرا که تاثیر گذاری آنها واقعا باورنکردنی است.»

نخست وزیر سابق انگلیس در بخش های مختلف کتابش به ویژه در بخش حمله به عراق به چگونگی استفاده از همین رسانه های هگاه دردسر ساز به عنوان برگ برنده ای در سیاست های خارجی اش اشاره کرده است.

از جنگ عراق پشیمان نیستم

نخست وزیر اسبق انگلیس در توضیح تصمیمات خود در زمینه سیاست های خارجی با اندوه از عراق سخن می گوید.او علی رغم وقف هزینه فروش کتاب به قربانیان عراق، همچنان تاکید دارد که حمله به عراق اشتباه نبوده است.وی ضمن اظهار تاسف از خسارات و صدمات فراوان جنگ، وقوع آنها را اجتناب ناپذیر می داند و بارها در کتاب تصریح کرده که از شرکت در جنگ عراق پشیمان نیست. بلر همچنین بی بی سی را به ارائه گزارش‌های مغرضانه علیه دولت او در زمان جنگ متهم می کند. او در توضیح خود درباره جنگ عراق،عدم پشیمانی اش را اینگونه عنوان می کند:« اغلب اوقات از خود سووال می کنم که آیا اشتباه کرده ام،اما سووال خود را با این جمله پاسخ می دهم که شاید هم درست تصمیم گیری کرده ام.»

او در ادامه با تلاش برای متقاعد کردن ذهن مخاطب به بحث افغانستان و حملات تروریستی یازدهم سپتامبر2001 ،به سازمان تروریستی القاعده اشاره می کند و توضیح می دهد "علیرغم اینکه اکنون پذیرفته ام که عمق شکست و خسارت در ملتی چون افغانستان را کم ارزیابی کرده بودم اما همچنان معتقدم که افغانستان باید از طالبان خالی می شد."

بلر می نویسد:«در مورد عراق نیز بعد از حملات تروریستی یازدهم سپتامبر تصورم چنین بود که این بی تعهدی ما را نشان خواهد داد اگر فرصتی دیگر به حکومتی برای گسترش فعالیت ها و اهداف تروریستی داده شود.تصمیم داشتیم تا مانع از گسترش سلاح های کشتار جمعی شویم،در همان زمان سازمان های اطلاعاتی گزارش دادند که صدام حسین در حال ساخت این سلاح ها است.»

بلر در کتاب با اشاره به گزارش سازمان های جاسوسی در مورد صدام حسین می پذیرد که این گزارش ها تا حدودی اشتباه از آب در آمدند اما همچنان بر روی این موضوع پافشاری می کند که "در آن زمان چاره ای جز قبول گزارش ها نداشتیم."

من به حمله نظامی اصرار داشتم

گرچه پرداختن به نقش انگلیس در حمله به عراق و افغانستان از موضوعات داغ کتاب محسوب می شود اما شاید خواندن بخش هایی از اعتراف تونی بلر برای حمله یوگسلاوی بر سر کوزوو نیز خالی از لطف نباشد.بلر به تفکر نظامی خود مبنی بر بیرون کردن مسلمانان آلبانیایی از قلمرو کوزوو و بحث پاکسازی های قومی سال 1999 در این منطقه اشاره می کند و می گوید:«بهترین راه حل در آن زمان مقابله نظامی بود و من در این تصمیم پیشگام بودم.مذاکره با میلوسویچ فایده نداشت.»او می نویسد:«زمانی که بیل کلینتون نیز از تصمیم من حمایت کرد میلوسویچ تصمیم گرفت تا به اقدامات جنایتکارانه خود پایان دهد.»

اعتراف به وابستگی به الکل

از جمله اعترافات تونی بلر در کتاب خاطرات، وابستگی او به الکل است.این وابستگی درست زمانی که حجم کارهای او شدیدا افزایش می یابد خود را نشان می دهد.منتقد ایندیپندنت با اشاره به اعتراف بلر به استفاده روزانه از مشروبات الکلی در نقد خود از کتاب می نویسد:« این شجاعت یک سیاست مدار را نشان می دهد که این چنین صادقانه دست به قلم بر می دارد.» واشنگتن پست با اشاره به بی پرده گویی های بلر در این کتاب می نویسد:«بلر در بخش های زیادی از کتاب سعی کرده است تا شجاعت زیادی به خرج داده و صادقانه بنویسد.اما این تلاش در برخی جاها و ابراز برخی واقعیات سیاسی چندان موفق نبوده است.»

مرگ پرنسس دایانا یک اتفاق نبود

نخست وزیر اسبق انگلیس در این کتاب احساسات خود را کامل و خالص مطرح کرده است.او به پرنسس دایانا و ماجرای مرگش که درست در اولین ماه های نخست وزیری او اتفاق افتاد می پردازد.بلر می نویسد:«دایانا چون شهاب سنگی غیر قابل پیش بینی،دمدمی و سرشار از احساسات بود.»بلر بدون اشاره به هیچ سندی،حادثه تصادف رانندگی و مرگ ملکه دایانا را یک اتفاق نمی داند.

در نهایت بخش پایانی کتاب به برنامه هسته ای ایران اختصاص یافته است. تونی بلر ایران را برای غرب خطرناک تر از همسایگان عربش توصیف می کند و می نویسد:«تسلیحات هسته ای ایران ویرانگر خواهد بود.ما باید آمادگی لازم برای مقابله با این کشور را داشته باشیم،حتی مقابله ای نظامی.جوامع بین المللی باید آمادگی کامل برای مقابله با ایران را درصورت تداوم فعالیت های هسته ای این کشور داشته باشند.»

اما در 27 صفحه ضمیمه پایانی کتاب،بلر به پایان دوران نخست وزیر خود و آنچه که بعد از این دوران انجام داد ،اشاره می کند.او می نویسد که:« پس از پایان ده سال نخست وزیری خود سفر به نقاط مخلف دنیا را آغاز کردم با این هدف که بتوانم دنیا را به جایی بهتر و مطابق ارزش ها و معیار هایم تبدیل کنم.»

کریستین ساینس مانیتور می نویسد:«بلر به طور باور نکردنی به آینده بشریت خوش بین است.»