سردار علایی: پس از فتح خرمشهر جنگ در خاک عراق ادامه پیدا کرد
سوم خرداد یادآور فتح خرمشهر در زمانی است که از پیروزی انقلاب اسلامی زمان زیادی نگذشته بود و هنوز نیروهای مسلح ایران به انسجام کامل نرسیده بودند. تحلیل شما از فضای تاریخی آن دوران چه بود؟ اصلاً چه باعث شد که رزمندگان ما توانستند خرمشهر را فتح کنند و چه انگیزه‌ای وجود داشت؟
عملیات بیت‌المقدس چهارمین عملیات ایران برای دفع ارتش عراق در سرزمین‌های اشغالی بود. این عملیات از روز ۱۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ آغاز شد و پس از ۲۴ شبانه‌روز جنگ مداوم در سوم خرداد، توانست علاوه بر آزاد‌سازی سرزمین‌های اشغالی در جنوب اهواز، خرمشهر را که در اشغال ارتش عراق بود، از دست متجاوزین آزاد کند و این سرزمین به تصرف نیروهای ایرانی درآید. بنابراین در زمان عملیات خرمشهر، ایران تجربه چهار جنگ بزرگ را علیه متجاوزین عراقی داشت که هر چهار عملیات، موفقیت‌آمیز بودند. ایران از پنجم مهر‌ماه سال ۱۳۶۰ تا سوم خرداد ۱۳۶۱ ابتکار عمل در جبهه‌های جنگ را در دست داشت و توانست با هماهنگی سپاه و ارتش و حضور گسترده نیروهای داوطلب مردمی، عمده سرزمین‌های اشغال شده توسط عراقی‌ها را یکی پس از دیگری آزاد کند و نیروهای ایران به مرز‌های دو کشور برساند. عملیات بیت‌المقدس آنقدر برای ارتش عراق شکننده بود که نزدیک به ۲۰ هزار نفر از نظامیان ارتش عراق به اسارت ایرانی‌ها در آمدند و قوای مسلح ایران و نیروهای داوطلب مردمی توانستند تمام دستاوردهای ارتش عراق را از بین ببرند. پس از عملیات بیت‌المقدس بود که ارتش عراق مجبور شد از ترس به اسارت در آمدن نظامیان خودش، از سرزمین‌هایی که هنوز ارتش ایران برای فتح آن‌ها اقدام نکرده بود، عقب نشینی کند و چند هزار کیلومتر از مرز‌های ایران را خود ارتش عراق عقب نشست تا قوای ایرانی به آن‌ها حمله نکند. بنابراین عملیات بیت‌المقدس وسیع‌ترین عملیات دوران جنگ و موفق‌ترین و پر‌ثمر‌ترین عملیات دوران جنگ محسوب می‌شود که بیانگر پیروزی مطلق قوای ایران و نشانگر شکست مطلق ارتش عراق در جنگ بود.
چرا عملیات بیت المقدس که منتهی به فتح خرمشهر شد، بیشتر از عملیات فاو و سایر عملیات‌ها ماندگار شد. به عبارتی چه عواملی باعث ماندگاری این عملیات شد؟
ارتش عراق در آغاز جنگ به پنج استان مرزی ایران حمله کرد و در تمام طول نقاط مرزی از چند کیلومتر تا ۹۰ کیلومتر به عمق ایران وارد شد و بسیاری از شهر‌های و روستا‌های مرزی ایران را به تصرف خود در آورد. اما در بین همه مناطقی که از ایران به تصرف ارتش عراق در آمد، مهم‌ترین شهری که ارتش عراق توانست آن را به اشغال خود در بیاورد، شهر خرمشهر بود و این شهر به سادگی به دست دشمن نیفتاد بلکه مردم این شهر و نیروهای مسلح مستقر در این شهر ۳۴ شبانه‌روز به طور مداوم با ارتش عراق جنگیدند و حماسه‌های فراوانی را آفریدند ولی در نهایت این شهر به دست نظامیان ارتش عراق افتاد و چون ارتش عراق نتوانسته بود شهر‌های دیگری مثل آبادان، اهواز، سوسنگرد و اندیمشک و دزفول را به تصرف خود در آورد، اشتغال خرمشهر به عنوان علامت موفقیت ارتش عراق در جنگ با ایران تلقی می‌شد. لذا زمانی که قوای ایران توانستند خرمشهر را از ارتش عراق باز پس بگیرند و به دلیل تبلیغاتی فراوانی که رژیم عراق در حمله به ایران انجام داده بود، شکست بسیار فاحش ارتش عراق در منطقه خرمشهر باعث شد که پیروزی ایران در آن مقطع بازتاب گسترده‌ای پیدا کند. بنابراین به همین دلیل بود که باز پس‌گیری خرمشهر به عنوان مهم‌ترین اتفاق تاریخ جنگ مطرح شد. از سوی دیگر، بندر خرمشهر شناخته شده بود و کالا‌های مختلف از طریق این بندر به ایران وارد می‌شد و کالا هم به خارج از کشور صادر می‌شد بنابراین شهر شناخته شده‌ای در سطح جهان بود و در سطح بین‌المللی و نسبت به اهواز شناخته‌تر و آزاد‌سازی این شهر در عملیات بیت‌المقدس، پرچم پیروزی ایران را در افکار عمومی جهانیان به اهتزاز در آورد.
امام خمینی در زمان جنگ نقش مراد رزمندگان را داشتند. نقش ایشان رد فتح خرمشهر را چگونه توصیف می‌نمایید؟
حضرت امام خمینی نقش اول را در مقاومت ملت ایران و در پیروزی‌های رزمندگان در داخل جنگ برعهده داشتند اولین نقشی که امام برعهده داشتند این بود که جنگ را به عنوان یک واقعه‌ای که در هر کشور ممکن است، رخ دهد تلقی کردند و اجازه ندادند که مردم ایران از جنگ بترسند و به این ترتیب، یک مقاومت مردمی را در کنار توانمندی نیروهای مسلح شکل دادند. حضرت امام از مردم خواستند که همان‌طور که دفاع در اسلام واجب است، آن‌ها هم از کشور خودشان و از انقلاب اسلامی خودشان دفاع کنند که در همین راستا، یک جبهه عظیم مردمی در جبهه‌های جنگ به تدبیر امام خمینی صورت گرفت و باعث پیروزی‌های بزرگ ایران در باز‌پس‌گیری اراضی اشغالی از عراق شد. از طرفی دیگر حضرت امام پس از مدتی که ارتش عراق داخل خاک ایران آمد، از مردم و نیروهای مسلح خواستند که حالت تهاجمی بگیرند و فقط به دفاع اکتفا نکنند چون در ماه دوم جنگ در ۱۴ آبان ۱۳۵۹ از همه نیروهای مسلح و از مردم خواستند که حصر آبادان شکسته شود و اولین عملیاتی که در کشور علیه متجاوز عراق به صورت گسترده انجام شد، عملیات ثامن‌الائمه بود که در آن حصر آبادان شکسته شد بنابراین امام خمینی هم در شکل دادن مقاومت مردم و نیروهای متجاوز در برابر تجاوز عراق نقش مهمی را ایفا کردند و هم در دادن روحیه تهاجمی به قوای مسلح و مردم برای بیرون راندن ارتش متجاوز عراق نقش بسیار مؤثری را ایفا کردند.
جناب سردار برخی‌ها معتقد بودند که بعد از فتح خرمشهر باید روند جنگ متوقف می‌شد اما ظاهرا حضرت امام مخالفت کردند علت این مخالفت چه بود یعنی شیرینی فتح خرمشهر باعث شد که با ادامه جنگ موافقت کنند.
نظر اولیه حضرت امام این بود که بعد از فتح خرمشهر جنگ از مرز‌ها عبور نکند و قوای مسلح ایران از مرز بیرون نرود و سایر سرزمین‌های ایران پس گرفته شود. ایشان می‌خواستند بدون عبور از مرز‌های جنگ، پیروزی ادامه یابد. حضرت امام معتقد بود که ادامه جنگ بدون عبور نیروهای مسلح از مرز‌های کشور صورت بگیرد و در طی دو جلسه‌ای که با عنوان شورای عالی دفاع با حضور رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، نخست‌وزیر و فرماندهان نیروهای مسلح برگزار کردند، با استدلال‌هایی که فرمانده‌هان نیروهای مسلح و مسئولین سیاسی کشور داشتند، حضرت امام منع عبور از مرز را برای خاتمه جنگ برداشتند و بنابراین جنگ پس از فتح خرمشهر در مناطق دیگری از جمله خاک عراق ادامه پیدا کرد و باید توجه داشت که در مقطع پیروزی فتح خرمشهر هنوز بخشی از سرزمین‌های ایران در اشغال ارتش عراق بود و طبیعتاً ایران تا آزاد‌سازی همه سرزمین‌ها دست از دفاع بر نمی‌داشت. در آن مقطع زمانی که طرح صلحی که بتواند به نتیجه برسد ارایه نشد ولیکن به هر حال یکی از راه‌حل این بود که ایران در آن مقطع زمانی طرح صلحی را ارائه دهد که براساس آن منافع ملی کشور تأمین شود و سایر سرزمین‌ها آزاد شود اما به‌هرحال تصمیم‌گیری حضرت امام با مشاوره با سران کشور سیاسی و انتظامی صورت گرفت.
نظر شما :