اپیدمی‌های ۱۵۰ سال اخیر در ایران
طاعون
دوره شیوع: ۱۲۴۹ تا ۱۳۴۴ (طاعون انسانی در ایران، پیش از این تاریخ در چند دوره شیوع پیدا کرده بود و از جمله در سال‌های ۸۷۳، ۹۶۵، ۱۰۰۶، ۱۱۰۵، ۱۱۰۹ شمسی)
منطقه شیوع: تهران، گیلان، بوشهر، کرمانشاه، خراسان، سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان، خوزستان، آذربایجان.
به دنبال شیوع طاعون در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه، پزشکان غیرایرانی که از معلمان دارالفنون بودند در نتایج تحقیقات خود، کانون شیوع بیماری را در منطقه کردستان شناسایی کردند.
گفته می‌شود که اولین کتاب راهنما درباره پیشگیری و درمان مبتلایان در ایران توسط محمد رازی طباطبایی، رئیس پزشکان نظامی و در سال ۱۲۵۴ نوشته شد. در همین ایام دکتر جوزف دیزایر تولوزان؛ پزشک مخصوص ناصرالدین‌شاه هم تحقیقاتی درباره شیوع بیماری در استان‌های کردستان و خراسان انجام داد و او هم کانون‌های بیماری را به طور دقیق در برخی از روستاهای استان کردستان شناسایی کرد.
اولین ایستگاه قرنطینه، سال ۱۲۷۷ و در بندر بوشهر و پس از آن ایستگاه‌های دیگری در مناطق پرتردد و مرکز تجارت بین‌المللی همچون بندرانزلی و آستارا دایر شد. با تاسیس انستیتو پاستور در دی‌ماه ۱۲۹۹ در کشور، واکسیناسیون عمومی آغاز شد و به دنبال تحقیقات، تیم اعزامی این موسسه به منطقه کردستان و تحت نظارت مارسل بالتازارد؛ مدیر وقت انستیتو پاستور، محققان ایرانی؛ دکتر منصور شمسا و دکتر یونس کریمی، مخازن آلوده به باسیل طاعون را بین ۴ گونه جوندگان ساکن در استان کردستان شناسایی کردند.
آمار مرگ: (در قرن‌های ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ شمسی به دنبال شیوع طاعون در استان‌های گیلان، آذربایجان، قزوین، زنجان، همدان، قم و اردبیل، در قزوین و اردبیل حدود ۳۰ هزار نفر، در قم حدود ۱۲ هزار نفر و حدود ۲۰ هزار نفر در همدان جان خود را از دست دادند.)
در فاصله سال‌های ۱۲۴۹ تا ۱۳۴۴، ۷ هزار و ۳۳۳ نفر. بیشترین فوت در این فاصله زمانی به ترتیب در سال‌های ۱۲۴۹ (سقز و بانه با ۱۰۰۰ کشته) ۱۲۵۴ (شوشتر با ۱۸۰۰ کشته) ۱۲۵۶ (سبزوار با ۱۰۰۰ کشته) ۱۲۸۴ (سیستان و بلوچستان با ۱۴۰۹ کشته) ۱۲۹۱ (بوشهر با ۷۲۵ کشته) و ۱۲۹۵ (آبادان با ۴۰۹ کشته) اتفاق افتاد و به دنبال واکسیناسیون عمومی از سال ۱۳۰۲ به بعد آمار فوت کاهش قابل توجه داشت و دورقمی شد تا در نهایت آخرین قربانی طاعون در ایران یک بیمار در کردستان بود که سال ۱۳۴۴ فوت کرد.
وبا
دوره شیوع: سال‌های ۱۲۶۹/ ۱۲۸۱/ ۱۲۹۵/ ۱۳۰۱/ و ۱۳۸۴
منطقه شیوع: گیلان، سمنان، تهران، فارس، اصفهان، خوزستان، کرمانشاه، خراسان، آذربایجان شرقی و مازندران
آمار مرگ: بیش از ۳۰ هزار نفر. پیش از سال ۱۲۶۹، ۵ موج همه‌گیری وبا در کشور اتفاق افتاده بود. با شیوع ششمین موج بیماری در سال ۱۲۶۹ حدود ۲۰۰۰ نفر در شوشتر و حدود ۲۰ هزار نفر در تهران فوت کردند. یکی از بزرگ‌ترین امواج شیوع بیماری با بروز قحطی بزرگ و طی سال‌های ۱۲۹۶ تا ۱۲۹۸( بعد از آغاز جنگ جهانی اول ۱۹۱۹-۱۹۱۷) تشدید شد که گفته می‌شود در این دوره ۲۵ الی ۴۰ درصد از جمعیت کشور (حدود ۲ میلیون نفر) به دلیل گرسنگی و بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه (وبا، طاعون و حصبه) جان خود را از دست دادند. (سال ۱۲۹۵ از ۳۴۴ مبتلای وبا در مازندران ۱۸۸ نفر، از ۳۱۱ مبتلای وبا در خراسان ۳۰۸ نفر و از ۹۶۱ مبتلای وبا در آبادان ۹۱۱ نفر فوت کردند) به دنبال تاسیس انستیتو پاستور در ایران (دی ۱۲۹۹) و تولید واکسن، مرگ‌و‌میر وبا در کشور کاهش یافت و در اپیدمی سال ۱۳۸۴ از جمع ۱۱۳۳ مبتلا که ۸۰ درصد ساکن مناطق شهری و ۶۰ درصد در گروه سنی ۱۵ تا ۳۹ سال بودند ۱۲ نفر (۱.۰۶ درصد) فوت کردند.
آنفلوآنزای اسپانیایی ۱۹۱۸
دوره شیوع: سال ۱۲۹۶
منطقه شیوع: کشوری / بیماری از مرز غربی، شمال غربی و جنوب شرقی - از طریق بغداد به کرمانشاه، قفقاز به تبریز و سربازان هندی مستقر در بوشهر - وارد شد و به تهران، همدان، سیستان، قزوین و خراسان رسید.
آمار مرگ: شیوع این بیماری ویروسی در ایران با بروز وبا و قطحی بزرگ در کشور همزمان شد و به همین دلیل تعداد قربانیان افزایش یافت. آمار مرگ در قبایل و عشایر به مراتب بیشتر بود چنانکه گفته می‌شد ۳۰ درصد از جمعیت قبایل و عشایر قشقایی بر اثر ابتلا به بیماری فوت کرده‌اند. گزارش‌های دولت، فوت ۵ هزار بیمار از جمعیت ۵۰ هزار نفری شهر شیراز را تایید کرد و آمار مرگ در شهر کرمانشاه ۱ درصد اما در روستاهای اطراف حدود ۲۰ درصد گزارش شد. گفته می‌شود، تعداد متوفیان بیماری در تهران هم ظرف یک دوره ۳ ماهه حدود یک درصد جمعیت پایتخت بوده است. تخمین‌های ثبت شده از فوت ۹۰۲ هزار الی ۲ میلیون و ۴۳۱ هزار نفر (۲۱.۷ درصد جمعیت کشور) خبر داده است.
تیفویید (تب حصبه)
دوره شیوع: سال‌های ۱۳۴۳، ۱۳۴۷، ۱۳۵۸، ۱۳۸۹
منطقه شیوع: کشوری
تعداد مبتلایان: سال ۱۳۵۸ تعداد کل مبتلایان ۳۶ هزار و ۹۲۵ نفر بود و بیشترین تعداد مبتلا در استان‌های کرمانشاه (۴۵۹۹ نفر) فارس (۴۴۲۸ نفر) خوزستان (۳۹۳۶ نفر) مازندران (۳۰۸۸ نفر) مرکزی (۲۶۸۵ نفر) آذربایجان شرقی (۲۳۰۰ نفر) کردستان (۲۱۱۴ نفر) لرستان (۲۱۰۹ نفر) تهران (۲۰۷۹ نفر) سیستان و بلوچستان (۱۷۶۴ نفر) اصفهان (۱۵۵۹ نفر) چهارمحال و بختیاری (۱۳۵۱ نفر) گزارش شد. از سال ۱۳۷۴ تا امروز کمتر از ۱۰ مبتلا به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال گزارش شده است. (سال ۱۳۸۹ تعداد مبتلایان به ۰.۵۲ مبتلا به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال رسید.)
آمار مرگ: سال ۱۳۴۳، ۱۳۳.۴ مبتلا به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال فوت کردند. طی سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۷۴ هر سال ۱۰ الی ۱۰۰ مبتلا به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت فوت کردند. سال ۱۳۸۸، ۹۷.۸ درصد مبتلایان بهبود یافته و ۰.۶ درصد از مبتلایان فوت کردند.
تیفوس
دوره شیوع: سال‌های ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۳
منطقه شیوع: کشوری (شیوع بیماری از طریق اسرا و پناهندگان و سربازان لهستانی که توسط نیروهای متفقین و از مرز شوروی به ایران منتقل می‌شدند و بیشترین موارد ابتلا در شهرهای تهران، زنجان، ساری، سمنان، ماکو، نوشهر، بوشهر، بندرلنگه، کاشان، اراک و شاهرود مشاهده شد.)
آمار مرگ: بنا به گزارش رسمی دولت وقت، ماهانه ۱۰۰۰ نفر در شهر تهران (شیوع تیفوس در ایران در ایام وقوع جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد در حالی که از سال ۱۳۲۰ دومین قحطی بزرگ در کشور آغاز شده بود. بنا به گزارش‌های موجود، دولت وقت از بابت بهبودی ۹۵ درصد مبتلایان اطمینان داشت اما کمبود شدید مواد غذایی، دارو، وسایل بهداشتی، نقاهتگاه مناسب و بی‌پولی دولت وقت برای خرید پنی‌سیلین که یک داروی نوظهور و گران‌قیمت بود، نگرانی‌ها از بابت افزایش تعداد مبتلایان و آمار فوت را دامن می‌زد. یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم و به دنبال خروج نیروهای متفقین از ایران، موج شیوع تیفوس در کشور فرو نشست.)
آنفلوآنزای خوکی H1N1
دوره شیوع: خرداد تا دی ۱۳۸۸
منطقه شیوع: کشوری
تعداد مبتلایان: ۳۶۷۲ نفر
آمار مرگ: ۱۴۰ نفر (۳.۸ درصد مبتلایان - ۶۷ درصد در گروه سنی ۱۵ تا ۶۵ سال)
کووید ۱۹
دوره شیوع: ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ تاکنون
منطقه شیوع: کشوری
تعداد مبتلایان: (تا ظهر ۲۴ شهریور ۱۳۹۹) ۴۰۴ هزار و ۶۴۸ نفر
آمار مرگ: ۲۳ هزار و ۳۱۳ نفر
منابع:
- پایگاه اطلاع‌رسانی تاریخ ایرانی
- پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان بهداشت جهانی WHO
- مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی NCBI
- Wikipedia.org
منبع: روزنامه اعتماد/ ۲۵ شهریور ۹۹
نظر شما :