نیم قرن با آرشیو ملی/ اسناد تاسیس سازمان اسناد ملی ایران

آرشیو ملی ایران در سالروز تأسیس سازمان اسناد ملی، سیر شکل‌گیری آن را مرور کرده است. اسنادی که نامه‌نگاری‌های ۵ ساله از تدوین آن در شهریور ۱۳۴۴ تا تصویب لایحه در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۴۹ را نشان می‌دهد. در این اسناد نظر وزارتخانه‌ها درباره تصویب لایحه تاسیس سازمان اسناد ملی و نحوه همکاری با آن آمده است. هدف از قانون تاسیس سازمان «جمع‌آوری و حفظ اسناد ملی ایران در سازمان واحد و فراهم آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به این اسناد و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری و استخدامی از طریق تمرکز پرونده‌های راکد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و امحاء اوراق زائد سازمانی» بود.

در خلال ۵۰ سال گذشته بیش از ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار پرونده (در حدود ۳۰۰ میلیون برگ) سند در مخازن سازمان گردآوری و نگاهداری شده است که از این تعداد در حدود ۴۵ هزار پرونده و رقم مربوط به اسناد نفیس و میراثی مانند بیوتات، قباله‌نامه‌ها، فرمان‌ها و… است. چیزی کمتر از یک درصد. اما همین یک درصد و برخی اسناد دوره پهلوی اول دستمایه تحقیق و تدوین بسیاری کتاب‌ها و پژوهش‌های البته ارزشمند و درخور شده است، در حالی که از محتوای ۹۹ درصدی آن کمتر توانسته‌ایم بهره ببریم. محتوای این ۹۹ درصد اسناد چیست؟ منشأ این اسناد به بیش از ۸۰ نهاد دولتی مربوط است و محتوای آن‌ها نامه‌ها و مکاتبات، اسناد، صورت‌جلسات، احکام و… اداری است. به عبارتی دیگر، می‌توان گفت مجموعه این اسناد حاوی و دالی است بر تجربه عینی و بومی مدیریت کشور در حداقل ۵۰ سال گذشته.