نامه احسان طبری به دکتر سروش

تاریخ ایرانی: نهم اردیبهشت ۱۳۶۸، احسان طبری از سران حزب توده ایران، در سن ۷۳ سالگی در تهران درگذشت. طبری هم از نظر سابقه تشکیلاتی و هم از نظر سواد تئوریک، جزو چهره‌های برجسته «مارکسیسم ایرانی» بود. عضویت در گروه معروف ۵۳ نفر، عضویت در حزب توده از تاسیس تا انحلال، تحصیل در آکادمی مسکو و سپس تدریس در آن و تسلط به چهار زبان انگلیسی، روسی، آلمانی و فرانسه در کنار مسئولیت‌های مختلف تشکیلاتی او در حزب توده، بخشی از سوابق احسان طبریِ روحانی‌زاده است. مجله علمی «دنیا» که ارث برجای مانده از تقی ارانی و نسل اول کمونیست‌های ایرانی بود، مدت‌ها تحت مسئولیت طبری منتشر می‌شد. در سال‌های پس از انقلاب که حزب توده در کشور فعالیت رسمی و علنی داشت، نام و آثار طبری یکی از لوازم ثابت تبلیغی حزب توده را تشکیل می‌داد.

«تاریخ ایرانی» در سالگرد درگذشت طبری، برای اولین بار سندی از آرشیو مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر می‌کند که نامه او به عبدالکریم سروش در سال ۱۳۶۲ است. طبری و سروش دو سال قبل از آن در مناظرات ایدئولوژیک تلویزیونی روبه‌روی هم مباحثه کرده بودند و طبری در این نامه از زندان آرزو می‌کند با آن فیلسوف مذهبی منتقد مارکسیسم مشغول ترجمه کتاب شود.

متن کامل نامه طبری به سروش به این شرح است:

۶۲/۸/۱۱
به جناب آقای عبدالکریم سروش

دوست محترم، پس از درودهای صمیمانه،
این نامه را از زندان خدمتتان عرض می‌کنم
از وضع عمومی ما مسلماً آگاهید لذا از وضع خصوصی خود چند کلمه بنویسم:
بر اثر سکتهٔ مغزی اعضاء مربوط به زبان، کتابت، صدا و حافظه مصدوم است و با وجود آنکه پنج ماه از حادثه می‌گذرد، بهبود کلی نیافته است.
در این حال با آنکه اشکال در تکلم باقی است بسیار مشتاق دیدار جنابعالی هستم.
آرزو دارم در صورتی که دست دهد و از زندان خلاصی یابم در جوار شما به ترجمه کتب مشغول شوم و با آنکه امکان حرف زدن به زبان‌ها را تا حدّ زیادی از دست داده‌ام، اطلاع من از چهار زبان اروپائی (انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی) تغییر نکرده است.
این نامه را به منظور آشنائی به خدمتتان نوشتم و ضمناً به اطلاعتان برسانم که نزدیکی یا حتی همسانی عقیدتی میان ما (البته از سمت من) حاصل شده یا نزدیک به حصول است.
با گرم‌ترین و صمیمی‌ترین سلام‌ها
احسان طبری

۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱

توضیح عبدالکریم سروش درباره نامه احسان طبری

پس از انتشار نامه‌ای از احسان طبری خطاب به دکتر سروش از سوی سایت «تاریخ ایرانی»، دکتر سروش توضیحات زیر را در اختیار سایت و کانال تلگرامی «مدرسه سروش» قرار داد:

این نامه را نخستین بار است که رویت کردم و برداشت من این است که نامه واقعی نیست و آقای طبری این نامه را نه به طیب و رضایت خاطر و بلکه و به احتمال قریب به یقین و با توجه به منظومه اتفاقاتی که در آن سال‌ها در مواجهه با افرادی چون ایشان رخ می‌داد، این نامه هم محصول همان نگاه محتسب‌مزاجانه‌ای است که بازجویان و نیروهای امنیتی حراستی در برخورد با اندیشه و نگاه مخالف داشتند که افراد را وامی‌داشتند تا نه بر اساس ایده و عقیده خود، که بر اساس تزریق و تحکم باورهای نیروهای بازجو سخن بگویند.

به یاد دارم نوبتی هم که خودم به این مکان‌های خوف‌خیز فراخوانده شدم، یکی از برادران بازجو از من پرسید که ما فلانی (منظور احسان طبری) را به راحتی وادار به اعتراف و تمکین کردیم و شما هم چنین مسیری را طی خواهی کرد.