راز محبوبیت و ماندگاری نام مصدق - محمد توسلی

بررسی علل توجه نسل جوان بعد از انقلاب به شادروان دکتر مصدق به رغم بدآموزی‌های کتب درسی این دوره و محدودیت‌های رسانه‌ای بسیار آموزنده است. بعد از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ نیز رژیم شاه تلاش گسترده‌ای را در عرصه تبلیغات داخلی و خارجی برای حذف نام دکتر مصدق به کار بست اما نتیجه آن کاملاً‌ معکوس بود.

امروز ملت ایران به ویژه جوانان و دانشجویان آرمان‌های خود را در افکار، منش، شخصیت و عملکرد دکتر مصدق به صورت شفاف متجلی می‌بینند و به همین علت یاد او را گرامی می‌دارند. این ارزش‌ها و مطالبات تداوم شعار‌ها و آرمان‌های مبارزات یکصد ساله ملت ایران در انقلاب مشروطیت، نهضت ملی ایران و انقلاب اسلامی بهمن‌ماه ۵۷ است. آرمان آزادی، استقلال و حاکمیت ملت (جمهوریت) و ارزش‌های دینی که در انقلاب اسلامی ۵۷ به آن اضافه شده است مطالبات یکصد ساله ملت ایران را تشکیل می‌دهد.

شادروان دکتر محمد مصدق در طول خدمات بیش از نیم‌ قرن خود برای کرامت بخشیدن به انسان و به حساب آوردن او در اداره کشور از طریق تأمین آزادی انتخابات و مشارکت دادن مردم در انتخابات و شکل‌گیری نهادهای مدنی و ایفای نقش در تعیین سرنوشت خود، مقابله با موانع اصلی این راه یعنی استبداد و تأمین آزادی‌ها و حقوق اساسی ملت ایران و برخورد مستمر و پیگیر با استیلای بیگانگان و تأمین استقلال سیاسی کشور را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده بود.

خصوصیات و عملکرد دکتر مصدق

دکتر مصدق در مجلس شانزدهم از علی منصور نخست‌وزیر خواست قبل از اصلاح قانون اساسی مورد نظر شاه دو برنامه مورد نظر او را انجام دهد:

- تجدیدنظر در قانون انتخابات

- تجدیدنظر در قانون مطبوعات

دیدگاه دکتر مصدق برای زمینه‌سازی حاکمیت ملت بعد از گذشت نیم قرن امروز برای مردم ما بیشتر قابل درک است. دکتر مصدق در همین زمان با تشکیل مجلس مؤسسان و تقویت پایه‌های حکومت شاه به مخالفت پرداخت. اما شاه می‌گفت که جبهه ملی را به لحاظ نظرات مبهم و منفی‌اش خطرناک‌تر از حزب توده می‌داند. او بر این اعتقاد تأکید داشت که «قدرت حکومت باید از شاه نشأت بگیرد» و اصرار داشت که سلطنت در سنت‌های مردم ریشه دوانده و در فکرشان غیرقابل تفکیک است و صریحاً‌ اقرار می‌کرد که در امور دولت دخالت کرده و به این کار ادامه خواهد داد و یک نخست‌وزیر قوی را نخواهد پذیرفت مگر آنکه خود او را منصوب کرده باشد.

برنامه دولت دکتر مصدق به هنگام معرفی کابینه در تاریخ ۱۳۳۰.۲.۱۲ شامل دو ماده بود:

۱- اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت بر طبق قانون اجرای اصل ملی شدن مصوب نهم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ و تخصیص عواید حاصله از آن به تقویت بنیه اقتصادی کشور و ایجاد موجبات رفاه و آسایش عمومی

۲- اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شهرداری‌ها

* دکتر مصدق برای تأمین آزادی بیان و عقیده پس از انتخاب شدن به نخست‌وزیری در تاریخ ۱۳۳۰.۲.۱۱ دستوری به شرح زیر صادر کرد:  «شهربانی کل کشور: در جراید ایران آنچه راجع به شخص اینجانب نگاشته می‌شود، هرچه نوشته باشند و هر کس نوشته باشد، به هیچ وجه نباید مورد اعتراض و تعرض قرار گیرد لکن در سایر موارد بر وفق مقررات قانون باید عمل شود.»

* دکتر مصدق می‌گفت: «من ایرانی و مسلمانم و بر علیه هر آنچه که ایرانیت و اسلامیت را تهدید کند تا زنده هستم مبارزه خواهم کرد.»

* شادروان دکتر مصدق هرگز در مقام رهبری سیاسی و نخست‌وزیری بر مردم کشورش که صادقانه او را دوست می‌داشتند دروغ نگفت، برای حفظ قدرت و ادامه زمامداری، قدمی را برای فریب مردم برنداشت و هیچ‌گاه بر سر منافع و مصالح کشورش با بیگانگان سازش نکرد.

* بر اساس شناخت چنین خصوصیاتی از مرحوم دکتر مصدق، شادروان مهندس بازرگان در نطق افتتاحیه خود در جلسه تأسیس نهضت آزادی ایران در تاریخ ۱۳۴۰.۲.۲۵ گفت ما مسلمان، ایرانی و مصدقی هستیم و در ارتباط با علت مصدقی بودن می‌گوید: «مصدقی هستیم و مصدق را از خادمین بزرگ افتخارات ایران و شرق می‌دانیم... ما مصدق را به عنوان یگانه رئیس دولتی که در طول تاریخ ایران محبوب و منتخب واقعی اکثریت مردم بود و قدم در راه خواسته‌های ملت برداشته توانست پیوند بین دولت و ملت را برقرار سازد و مفهوم واقعی دولت را بفهماند و به بزرگترین موفقیت تاریخ اخیر ایران یعنی شکست استعمار نائل گردد تجلیل می‌کنیم و به این سبب از «تز» و (راه مصدق) پیروی می‌کنیم.

جمع‌بندی

مطالعه و آشنایی با افکار، اندیشه و عملکرد شادروان دکتر مصدق می‌تواند ملت ما را در پاسداری از اصول و آرمان‌های اصیل و اولیه انقلاب اسلامی سال ۵۷ یاری رسانده و تقویت کند. تاسی به گفتمان شخصیت‌های تاریخی چون مصدق می‌تواند راه را برای تحقق آرمان‌های مبارزات ملت ایران در صد سال اخیر یعنی آزادی، استقلال، جمهوریت و حاکمیت ارزش‌های انسانی و اسلامی و رشد و توسعه همه‌جانبه هموار نماید. بزرگداشت دکتر مصدق موجب تقویت هویت ملی و انسجام بیشتر مردم در اجرای برنامه توسعه سیاسی است.

تجربه تاریخی نشان داده است که استبداد دشمن حافظه تاریخی ملت‌هاست که هویت هر جامعه را تشکیل می‌دهد. مستبدین برای گسست حافظه تاریخی ملت‌ها، از دو ابزار بهره می‌جویند. تحریف سوابق تاریخی و یا حذف و بی‌اعتباری سوابق تاریخی. تجربه تاریخی بعد از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ تاکنون نشان می‌دهد که ملت هوشمند و نسل جوان و فرهیخته کشور ما حافظه تاریخی خود را حفظ کرده و برای پاسداری از مطالبات بر حق ملت ایران بار سنگین مسئولیت را همواره بر دوش خود احساس کرده است. درود و رحمت خدا بر شادروان دکتر محمد مصدق و همه خدمتگزاران صدیق ملت ایران.

منبع: هفته‌نامه پایتخت کهن