نطق خلخالی علیه سفر چائوشسکو: مردم رومانی شهید داده‌اند
سید نیما حسینی
اینگونه بود که حجت‌الاسلام محمدصادق صادقی گیوی مشهور به خلخالی بعد از مشورت با دیگر همفکرانش در مجلس، پشت تریبون مجلس قرار گرفت و موضعی تازه از جانب ایران در قبال تحولات رومانی ارائه داد. از آنجا که ماجرای حمله آمریکا به پاناما هم در همان روز‌ها به بحرانی در قاره آمریکا تبدیل شده بود، خلخالی بعد از همدردی با مردم پاناما به سراغ بخش اصلی سخنانش که درباره تحولات رومانی و سقوط میهمان هفته قبل بود، رفت. سخنانی که در نگاه اول دستگاه دیپلماسی کشور را نشانه گرفته بود اما هدفی مهم‌تر نیز در آن مستتر بود و آن دلجویی از مردم رومانی. صادق خلخالی سخنانش درباره رومانی را اینگونه آغاز کرد: «مساله حقیقی عبارت از این است که در و دیوار شهرهایی همچون «آرا»، «تیمی‌شوارا» و «بخارست» به خون ملت مظلوم و بیچاره رومانی بدست جلاد دیکتاتوری همچون چائوشسکو آغشته است. راهی را که چائوشسکو در بیست و چهار سال حکومت خود در رومانی رفت به مراتب بد‌تر از راه استالین در روسیه بود. شما می‌شنوید از رسانه‌های گروهی امروز و دیروز هفتاد هزار شهید داده‌اند. هفتاد هزار شهیدی که در میان آن‌ها اطفال در آغوش مادران، جوان‌ها، پیرزن‌ها و پیرمردهایی بودند که اینها شهید راه استقلال شدند در مقابل این رژیم کمونیستی بی‌امان. شما ملاحظه می‌کنید ایشان به ایران آمد و مورد پذیرایی واقع شد ولی در آخر او را برکنار کردند و مقام رهبری ایشان را قبول نکردند. چرا ملت رومانی باید یک قصاب، یک آدمکش و یک مملکت بر باد ده را قبول بکند. به هیچ‌وجه من‌الوجوه شایسته نبود و الحمدلله در آخرین لحظات سفرش خودش هم حس کرد که ایران از این جریان ناراضی است. به این جهت ما همدردی خودمان را با ملت قربانی شده رومانی اعلام می‌کنیم و همبستگی‌مان را با آن‌ها اعلام می‌داریم. ما از غم آن‌ها که این روز‌ها سوگوار هستند غمگین هستیم و از پیروزی آن‌ها بر دیکتاتور‌ها خوشحالیم.»
خلخالی بعد از این سخنان که هم گزارشی از وقایع رومانی بود و هم اعلام همبستگی با مردم این کشور، خطاب سخن را به سوی دستگاه دیپلماسی تغییر داد و گفت: «جای تاسف است که وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران آن طور که باید و شاید از کارایی برخوردار نیست. مقامات اطلاعاتی ما حتی سفیر ما در رومانی، آقای محمد گوهری به یکی از نمایندگان محترم که شما ایشان را می‌شناسید و نمی‌خواهم اسمش را ببرم شب چهارشنبه که می‌خواسته برود گفته است که این حرف‌هایی را که آقای خلخالی زده درست نبوده. در رومانی اصلاً خبری نیست. چیزی نیست. شب پنج‌شنبه دوازده هزار نفر را از یک گورستان در تیمی‌شوارا بیرون آورده‌اند. چرا ما باید اینطور فکر می‌کنیم؟ باید کادر وزارت امور خارجه کشور جمهوری اسلامی ایران فعال باشد ما همه درک داریم و هیچ عقده‌ای هم نداریم که بخواهیم با کسی تسویه حساب بکنیم. ما شخص آقای دکتر ولایتی را دوست داریم ولی سیاست ایشان را قبول نداریم. چکار بکنیم. ما هم در این مملکت هستیم. مملکت ما مردمی است. مردم به جنگ می‌روند. مردم در تظاهرات شرکت می‌کنند و فردا هم می‌خواهند شرکت کنند. مردم هستند که به نماز جمعه می‌روند. مردم هستند که به جنگ می‌روند. کمک می‌کنند، مالیات می‌دهند. در انتخابات شرکت می‌کنند، ولی در رومانی اینطور نبود. یک مشت جلاد اسلحه بدست به جان مردم افتاده بودند. اینها مردم نیستند ما باید اینها را ارزیابی کنیم. ما تا این مردم را داریم شکست نمی‌خوریم. وقتی مردم را از دست دادیم شکست می‌خوریم. ما مردمی هستیم. مردم ما را به این مجلس فرستاده‌اند. ما باید بتوانیم آنچه را که مردم می‌خواهند بگوییم. غیر از این هم حرف دیگری نداریم.»
خلخالی که از پشت تریبون پایین آمد با احسنت نمایندگان طیف چپ مواجه شد اما نمایندگان حامی دولت چهره در هم کشیدند. آن‌ها که با وجود موافقت با اصل سخن طرح این سخنان را تضعیف دولت ارزیابی می‌کردند، هنوز از شوک سخنان خلخالی خارج نشده بودند که نماینده مشهد نیز در تایید نطق خلخالی زبان گشود. قربانعلی صالح‌آبادی نیز در جریان نطق پیش از دستور خود گریزی به سخنان خلخالی زد و مهر تاییدی دیگر بر انتقادات از دستگاه دیپلماسی کشور نهاد.
وی که دومین و آخرین سخنران آن روز مجلس بود، بعد از چند دقیقه سخن گفتن درباره توطئه‌های امپریالیسم و لزوم هوشیاری مردم در این‌باره، به سخنان خلخالی رسید: «... نکته دیگر در تایید فرمایشات آقای خلخالی است. ما به کرات شاهد این بوده‌ایم که وزارت خارجه ما تحلیل درستی از قضایایی که در منطقه و در نقاط مختلف جهان می‌گذرد ندارد و در نتیجه متاسفانه باعث می‌شود که رییس‌جمهور محبوب ما در جریان یک موضوع ناخواسته‌ای قرار بگیرند. آقای چائوشسکو بیاید اینجا و بعد از برگشت سقوط کند و ما در مقابل ملت رومانی خجل باشیم. ولی ملت رومانی بدانند هر دیکتاتوری که به زمین سقوط کند ملت یاران پشتیبان آن ملت خواهد بود و خوشحال خواهد شد کمااینکه ما یک دیکتاتور به نام شاه را سرنگون کردیم و ملت‌های آزاد جهان خوشحال شدند. ما از ملت رومانی به شدت حمایت می‌کنیم و امیدواریم که حکومت دلخواه‌شان را به وجود بیاورند.»
نطق خلخالی و بعد از او صالح‌آبادی جو مجلس را علیه اقدام وزارت خارجه در مورد سفر چائوشسکو تهییج کرد. شاید همین نطق‌ها بود که فردای آن روز به امضای نامهٔ سوال از علی‌اکبر ولایتی، وزیر امور خارجه منتهی شد. سوالی با پشتوانه امضای بیش از۸۰ نماینده مجلس که در نهایت به فراخواندن ولایتی به صحن پارلمان انجامید. هرچند رفتن وزیر امور خارجه به پارلمان در نهایت تنها مجازات انفرادی سفیر ایران در رومانی را در پی داشت؛ محمد جمشیدی گوهری بعد از این ماجرا طی بیانیه‌ای رسمی از سفارت برکنار و به تهران فراخوانده شد؛ اما نقش مثبت پارلمان را در جریان دیپلماسی کشور به نمایش گذاشت و باعث شد تصویری که آن روز‌ها، پس از سقوط دیکتاتور رومانی از ایران در ذهن مردم خشمگین این کشور نقش بسته بود، فرصت تصحیح بیابد. نطق‌های خلخالی و پس از او صالح‌آبادی، از این منظر در تاریخ دیپلماسی پارلمانی ثبت و ضبط شده و ماندگار است.
منبع:
روزنامه کیهان، دوشنبه ۴ دی ماه ۱۳۶۸
نظر شما :