امام خمینی و اصالت رای جمهور- محمدتقی فاضل میبدی

مسئله برجسته دیگر در اندیشه امام تاکید ایشان روی مسئله «آزادی» بود. امام قائل بود که تمام گروه‌ها در کشور آزادند و هر کسی باید سخن خود را بدون هیچ توطئه‌ای بگوید و در قالب آزادی اندیشه، تشکیل احزاب تحقق یابد. اندیشه جمهوریت، آزادی، رای مردم و مردم‌سالاری جزو اندیشه‌های رکنی نظام جمهوری اسلامی است. آنچه که دنیا را متوجه این نظام کرد، دین در کنار سیاست و یا جمهوریت در کنار اسلامیت بود. در دانشگاه‌های دنیا این مسئله مورد توجه فراوان قرار گرفت. دانشمندان زیادی به نقد و بررسی این مسئله پرداختند. این توجه شاید از آن رو بود که اروپا در دوران قرون وسطی این اندیشه را با شکست پشت سر گذاشته بود. تنها تفاوت در این بود که آنان ارزشی برای رای مردم قائل نبودند و حکومت به طور مطلق در اختیار روحانیت و ارباب کلیسا بود. روحانیت کلیسا همه چیز را برای خود می‌خواست. اما با شروع نهضت پروتستانتیسم و آمدن جریان لائیسیته، حاکمیت کلیسا در هم شکسته شد. در ایران، امام خمینی برخلاف ارباب کلیسا حاکمیت دینی را از طریق مردم ممکن می‌دانست و اینگونه بود که برای نخستین‌بار در کنار یک نظام دینی نهادهای انتخابی از قبیل پارلمان، ریاست جمهوری و انتخابات خبرگان برای رهبری مطرح شد و قانون اساسی کشور پس از حاکمیت خداوند، حاکمیت را از آن مردم دانست. راه درست‌تر آن بود که بعد از رحلت امام، بُعد جمهوریت نظام برجسته‌تر می‌شد و در کنار آن آزادی‌های مصرح در قانون اساسی، بالاخص مطبوعات را پاس می‌داشتیم.

از ویژگی‌های مرحوم امام اصرار بر این امر بود که نهاد حکومت تا آنجا که ممکن است در دست روحانیت نباشد و روحانیت ناظر بر جریان دولت باشد و وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهد. اما متاسفانه آنطور که باید روحانیت در جایگاه خود قرار نگرفت و مردم پاره‌ای از شکست‌ها را به حساب روحانیت گذاشتند، این واقعه‌ای بود که نباید اتفاق می‌افتاد. جالب این که در دعوا و اختلاف میان شورای نگهبان، که یک نهاد عمدتاً روحانی است، با مجلس که نهادی عرفی است، امام طرفداری از شورای نگهبان را انتخاب نکرد، بلکه برای حل این اختلاف مجمع تشخیص مصلحت را پیشنهاد کرد که افرادی از طرف روحانیون و غیر روحانیون در آن حضور دارند، تا اداره کشور تنها در دست روحانیت نباشد و صاحبان تخصص و تجربه در آن حضور داشته باشند.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد در ایام سالگرد رحلت امام رسانه‌ها باید به نقد و بررسی افکار گذشته بپردازند، زیرا هیچ‌گاه امام قائل نبود که سخنان او، در زمینه حکومت و ارتباط با دیگر کشورها، سخن آخر است. استناد به سخنان امام در مسائل ارزشی می‌تواند همیشگی باشد؛ اما در مسائل مربوط به امور سیاسی نمی‌توان این سخنان را جاودانه پنداشت، همانطور که سخنان معصومین نیز چنین است. فی‌المثل رابطه با کشوری مثل آمریکا اگر امام در زمان حیات خود نهی کرد، این دلیل نمی‌شود که همیشه این قطع ارتباط وجود داشته باشد، باید تامین مصلحت نظام را منظور کرد. بنابراین ما اگر خواسته باشیم امام را به عنوان رهبر و مؤسس انقلاب و نظام جمهوری در ذهن جامعه زنده نگهداریم باید به حقایق بیشتر توجه کنیم و به نقد و بررسی افکار ایشان بپردازیم که این بهترین بزرگداشت برای امام خمینی خواهد بود.