نقش آمریکا در کودتای ۱۹۷۳ شیلی به روایت اسناد محرمانه سیا-۳

«تاریخ ایرانی» در پی اعلام نتایج تحقیقات جدید درباره نحوه مرگ سالوادور آلنده و تائید خودکشی وی، برای نخستین بار ترجمه اسناد و اطلاعات محرمانه سیا و وزارت خارجه امریکا درباره کودتای شیلی که به تازگی منتشر شده را در اختیار مخاطبان می‌گذارد.

مجموعهٔ شمارهٔ ده: سازمان جاسوسی امریکا، گزارش فعالیت‌های تیم ویژهٔ عملیاتی شیلی از پانزدهم سپتامبر تا سوم نوامبر سال ۱۹۷۰، هجدهم نوامبر سال ۱۹۷۰

سیا در این گزارش، خلاصه‌ای از تلاش‌ها و اقداماتش در جهت جلوگیری از تأیید و تنفیذ آلنده به‌عنوان رئیس‌جمهور و تحریک و تشویق کودتا در شیلی (مجموعه عملیات سری بخش یک و بخش دو) را آورده است. در این گزارش جزئیات ترکیب تیم ویژه عملیاتی، به سرپرستی دیوید اتلی فیلیپس آمده است. این تیم از مأموران مخفی و جاسوسانی تشکیل می‌شد که «تک به تک وارد شیلی شده بودند.» همچنین در گزارش از ارتباطات ایشان با کلنل پل وینرت، وابسته نظامی ارتش ایالات متحده که برای انجام وظیفه در این عملیات به همکاری با سیا فراخوانده شده بود، سخن به میان آمده است. گزارش از عملیات تبلیغاتی وسیعی خبر می‌دهد که در راستای تشویق و تحریک رئیس‌جمهور سابق شیلی برای حمایت از «یک کودتای نظامی که از رئیس‌جمهور شدن آلنده و نشستن او بر مسند قدرت در سوم نوامبر جلوگیری خواهد کرد»، اجرا شده بود.

مجموعهٔ شمارهٔ یازده: وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده امریکا، یادداشت برای هنری کیسینجر در رابطه با شیلی، چهارم دسامبر سال ۱۹۷۰

در پاسخ به دستورات بیست و هفتم نوامبر از طرف کیسینجر، یک تیم کاری درون‌سازمانی ویژهٔ تحقیق دربارهٔ شیلی ایجاد شده و مجموعه گزارشات طرح استراتژی را تهیه کرد. این گزارش‌ها گستره‌ای از تحریم‌های ممکن و فشارهای قابل اعمال بر دولت جدید آلنده را مطرح کرده‌اند. در این میان یکی از گزینه‌ها هم تلاش دیپلماتیک برای وادار ساختن شیلی برای کناره‌گیری- یا بیرون راندن این کشور- از سازمان کشورهای قاره امریکا، یا اوآاس بود؛ و نیز مشورت و گفتگو با دیگر کشورهای امریکای لاتین «برای شریک شدن در نگرانی‌های امریکا در رابطه با شیلی.» این اسناد نشان می‌دهند که دولت رئیس‌جمهور نیکسون در یک محاصره و تحریم اقتصادی پنهان علیه آلنده مشارکت کرده و برای رسیدن به این مقصد در سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های بانک جهانی، بانک توسعه کشورهای قاره امریکا (IDB)، و بانک صادرات-واردات مداخله نموده است تا وام‌ها و اعتبارات اعطایی به شیلی را محدود یا متوقف نماید، پیش از اینکه ماه نخست حضور آلنده در دفتر ریاست‌جمهوری به‌پایان برسد.

 

مجموعهٔ شمارهٔ دوازده: سازمان اطلاعات وزارت دفاع ایالات متحده امریکا، اطلاعات مربوط به زندگی ژنرال آگوستو پینوشه، اوت و سپتامبر سال ۱۹۷۳

خلاصه شرح حالی که سازمان اطلاعات وزارت دفاع امریکا تهیه کرده است، زندگی شغلی و سیر ارتقاء ژنرال پینوشه، رهبر کودتای شیلی را در ارتش این کشور در بر می‌گیرد. سازمان اطلاعات وزارت دفاع که شاخه جاسوسی و اطلاعاتی نیروهای مسلح ایالات متحده امریکا محسوب می‌شود، طبق روال معمول «اطلاعات حرفه‌ای و زندگی» تمام افسران بلندپایه نظامی از سراسر دنیا را تهیه می‌کند. قسمت‌های سیاه شده در این سند، که بسیار بیشتر از معمول است، برای مخفی نگه داشتن منابع اطلاعاتی این سازمان در شیلی که به تهیه اطلاعات دربارهٔ پینوشه کمک کرده‌اند، رابط‌های خود پینوشه با افسران و مقامات ایالات متحده، و نیز تحلیل و ارزیابی شخصیت، شهرت، جهت‌گیری سیاسی و کارهایی که در طول خدمت نظام انجام داده، صورت گرفته است.

 مجموعهٔ شمارهٔ سیزده: وزارت دفاع ایالات متحده امریکا، گروه نظامی ایالات متحده (US Milgroup)، گزارش وضعیت دوم، اول اکتبر سال ۱۹۷۳

وابستهٔ نیروی دریایی امریکا، پاتریک رایان، در این صورت وضعیت، گزارش مثبت و امیدوارکننده‌ای از تحولات و رویدادهای شیلی در زمان کودتا ارائه کرده است. او از یازدهم سپتامبر به عنوان «دی‌ دِی (D-Day)» برای امریکا یاد می‌کند، اصطلاحی که در جنگ جهانی دوم ابداع شد و به روزی گفته می‌شود که نیروهای متفقین به رهبری امریکا و بریتانیا در سواحل نرماندی پیاده شدند. وی در ادامهٔ گزارشش می‌گوید که «کودتای شیلی در وضعیت نزدیک به عالی قرار دارد.» در این گزارش جزئیات مجموعه عملیات ارتش شیلی در حین و بعد از کودتا آمده است، و یادداشتی خوش‌بینانه و تحسین‌آمیز دربارهٔ ماهیت رژیم جدید گزارش را پایان می‌دهد.

مجموعهٔ شمارهٔ چهارده: وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده امریکا، اعدام‌های شیلی، شانزدهم نوامبر سال ۱۹۷۳

در این یادداشت که جک کوبیش، معاون وزیر امور خارجهٔ امریکا برای وزیر امور خارجه ارسال کرده است، عنوان شده که اعدام‌های سریع و شتابزدهٔ شیلی در فاصلهٔ ۱۹ روز بعد از کودتا جمعاً ۳۲۰ نفر بوده‌اند، شایان ذکر است این عدد بیش از سه‌برابر تعدادی است که رژیم پینوشه به اطلاع عموم رسانده بود. همزمان، کوبیش گزارشی هم دربارهٔ کمک اقتصادی جدیدی که‌‌ همان موقع از طرف دولت نیکسون به شیلی اعطا شده بود، ارائه داده است. این یادداشت حاوی اطلاعاتی دربارهٔ توجیه ارتش شیلی برای ادامهٔ اعدام‌ها است. همچنین یک گزارش وضعیت و گزارشی از موارد نقض حقوق بشر در شیلی هم در این مجموعه به چشم می‌خورد.

 


مجموعهٔ شمارهٔ پانزده: وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده امریکا، ملاقات کوبیش با هوئرتا: درخواست ارائهٔ پاسخ‌های صریح و مشخص به پرسش‌های پیشین در رابطه با موارد چارلز هورمن و فرانک تِروگی، یازدهم فوریهٔ سال ۱۹۷۴

 


























این تلگراف که پاپر، سفیر ایالات متحده در شیلی خطاب به وزارت امور خارجهٔ کشورش ارسال کرده است، گزارش ملاقاتی است میان جک کوبیش معاون وزیر امور خارجه و ژنرال هوئرتا وزیر امور خارجهٔ شیلی در رابطه با مناقشه بر سر اعدام دو شهروند امریکا، چارلز هورمن و فرانک تِروگی که پس از کودتا و به‌دست ارتش شیلی صورت گرفته بود. کوبیش اشاره می‌کند که این موضوع را مطرح کرده است «چون لازم است در رابطه با مسائل و مناقشاتی این‌چنین نسبتاً کوچک در ارتباطمان مراقب باشیم تا مبادا همکاریمان دشوار‌تر شود.»