حسرت‌های جام جهانی ۱۹۷۸
آرش خوشخو، روزنامهنگار
کاش در اولین بازی به تور هلند نمی‌خوردیم. ایران با یک برنامه تدارکاتی بسیار وسیع راهی آرژانتین شده بود. به عنوان تنها نماینده آسیا و با گذشتن از سد کره و استرالیا و کویت. در برنامه تدارکاتی ایران بازی با باشگاه‌هایی مثل پاری‌سن‌ژرمن، اف‌سی بروژ و تیم‌های ملی مثل بلغارستان و ولز و فرانسه گنجانده شده بود. اما با تمام این احوال نام هلند هنوز برای ایران رعب‌آور بود. یادتان باشد که تا میانه دهه ۷۰ آژاکس حاکم مطلق باشگاه‌های اروپا بود و در جام جهانی ۱۹۷۴ هلند تنها با بدشانسی فینال را به آلمان غربی واگذار کرده بود. هلندی‌های بلندقامت و سریع و جاذبه توتال فوتبال، ذهن بازیکنان ما را سحر کرده بود. ارنست هاپل بلژیکی سرمربی هلند بود و وارث سنت بازی تهاجمی رینوس میشل.
ترس ایرانی‌ها را از سخنان به جا مانده از علی پروین در رختکن قبل از بازی می‌توانید حدس بزنید. وقتی مطمئن بود که کمتر از شش تا نخواهند خورد. بازی سختی شد. سه هیچ باختیم و اگر ناصر حجازی در روز خوبش نبود، همان شش گل پیش‌بینی علی پروین به حقیقت می‌پیوست. دوتا ضربه پنالتی و یک ضربه سر که هر سه تا را رابی رنسن برینگ مهاجم بزرگ هلندی به ثمر رساند. خط آتش هلند در آن جام رنسن برینگ و جانی رپ بودند و آری هان و نیسکنس و ویلی واندرکرکوف در خط هافبک بودند. دیدن آن بازی بین ایران و هلند حتی بعد از گذشت این همه سال رقت‌برانگیز است. هلندی‌ها با ایران بازی موش و گربه راه انداخته بودند و خط هافبک ایران توانایی ایجاد هیچ فرصت گلی نداشت. در فقدان حسن روشن نیمه مصدوم و نیمه‌آماده، حشمت‌خان دوتا مهاجم یک شکل یعنی حسین فرکی و غفور جهانی را در خط حمله گذاشته بود که هیچ کدامشان قدرت حفظ توپ چندانی نداشتند. پشت سر این‌ها هم ابراهیم قاسمپور سوگلی حشمت‌خان بازی می‌کرد که درخشش خاصی نداشت. در چنین ترکیب هجومی غیرقابل درک، هلند ایران را به راحتی سلاخی کرد و همان‌طور که گفتم باید شکرگزار ناصرحجازی باشیم که گل‌های بیشتری نخوردیم. پنالتی‌ها را آندرانیک اسکندریان و ناصرحجازی دادند.
جالب است بدانید که هلند در نهایت تا فینال هم پیش رفت و نایب قهرمان جهان شد، اما کارنامه‌اش در این جام چندان درخشان نبود. آن‌ها سه پیروزی به دست آوردند مقابل ایران، اتریش و ایتالیا. دو بار شکست خورند مقابل اسکاتلند و آرژانتین و دو تساوی هم به دست آوردند مقابل آلمان و پرو. سه پیروزی، دو تساوی و دو باخت و نایب قهرمانی جهان! هلند در این جام طی ۷ بازی ۱۰ بار دروازه‌اش گشوده شد و البته ۱۵ گل هم به ثمر رساند. بهترین بازیکن هلند در این رقابت‌ها آری هان هافبک شوتزنشان بود که دو گل خارق‌العاده و از فواصل ۲۵ و ۳۰ متر به دو دروازه‌بان مشهور دنیا زده بود. گل‌هایی که وارد دروازه دینو زوف و سپ مایر شده بود.
در بازی بعدی این گروه، ایران به ملاقات اسکاتلند رفت. اسکاتیش‌ها در بازی اول به شکل تحقیرکننده‌ای سه بر یک به پرو بازی را واگذار کرده بودند اما خط حمله رویایی‌شان شامل کنی دالگلیش و جو جوردن آن‌ها را به آینده امیدوار نگه داشته بود. می‌گویند قبل از بازی با ایران اسکاتیش‌های بی‌بندوبار حسابی باده‌گساری کرده بودند و روز بازی با ایران هنوز خمار بودند. مهاجرانی، این بار هم زوج فرکی و جهانی را جلو قرار داده بود و در دو طرف با دانایی‌فرد در سمت راست و قاسمپور در سمت چپ ظاهر شده بود و در وسط هم با ترکیب صادقی و علی پروین. در واقع یک لوزی کلاسیک.
یک گل به خودی دردناک از آندرانیک اسکندریان موجب شد بازی خوب نیمه اول ایران مقابل اسکاتلند ناکام بماند اما در نیمه دوم ایران شروع به یک بازی هجومی کرد و در نهایت ایرج دانایی‌فرد با تکنیک در خور توجه خود و یک شوت زمینی از فاصله هشت متری گل تساوی را به دروازه اسکاتلند دوخت تا ایران با یک تساوی باورنکردنی امیدهای خود را حفظ کند. در بازی دیگر گروه هلند صفر بر صفر مقابل پرو متوقف شد.
در بازی سوم تیم ملی ایران به دنبال یک معجزه بود. تفاضل گل پرو مثبت دو بود و ایران منفی سه. یک پیروزی با اختلاف سه گل می‌توانست تفاضل ایران را صفر کند و تفاضل پرو را منفی یک! ایران با چنین سودایی بازی را آغاز کرد. ایران دو تغییر بزرگ داشت. حسن روشن از همان ابتدا به جای غفور جهانی در کنار حسین فرکی قرار گرفته بود و در دفاع هم جواد الله‌وردی جانشین آندرانیک اسکندریان شده بود. آندرانیک در بازی اول یک پنالتی داده بود، در بازی دوم یک گل به خودی زده بود و در بازی سوم هم به خاطر دو اخطاره بودن غایب بود تا در مجموع بازیکن بسیار مفیدی برای تیم ملی باشد!
برگ برنده پرو، تئوفیلو کوبیلاس بود. یکی از بهترین ستارگان فوتبال در آمریکای جنوبی. کوبیلاس در بازی اول دو گل به اسکاتلند زده بود و در بازی با ایران هم هت‌تریک کرد تا در دور مقدماتی با زدن ۵ گل پیشتاز رده‌بندی گل‌زن‌ها باشد. تیم ملی در این بازی دوتا پنالتی دیگر هم تقدیم حریف کرد و در نهایت با نتیجه ۴ بر یک به حریف باخت و با دو گل زده و ۸ گل خورده از رقابت‌ها کنار رفت. در حالیکه از این ۸ گل، ۴ گل را از نقطه پنالتی دریافت کردیم و یک گل هم خودمان به خودمان زدیم!
منصفانه بگوییم بازی ایران مقابل پرو حتی از بازی ایران مقابل اسکاتلند هم بهتر بود اما حرفه‌ای‌گری حریف موجب شد تا ما شکست غیرمنصفانه سنگینی را متقبل بشویم. جالب اینکه در بازی دیگر این گروه اسکاتلند هم یک مأموریت غیرممکن داشت یعنی شکست دادن هلند با اختلاف سه گل. جالب اینکه در بازی، در دقیقه ۶۰ اسکاتلند سه بر یک از هلند پیش افتاده بودند و سایه حذف بر روی هلند افتاده بود که هلند یک گل می‌زند و بازی در نهایت با نتیجه سه بر دو به نفع اسکاتلند به پایان رسید.
جالب است بدانید که بازی با ایران موجب شد دو فوروارد پرو و هلند با هت‌تریک‌های خود، مدعیان اصلی آقای گلی مسابقات باشند. رابی رنسن برینگ و تئوفیلو کوبیلاس. در نهایت هردو با ۵ گل زده به طور مشترک در جایگاه دوم قرار گرفتند و ماریو کمپس آرژانتینی با شش گل زده آقای گل مسابقات شد. ۴ گل از ۵ گل رنسن برینگ روی ضربات پنالتی به دست آمده بود.
جالب‌تر اینجاست که پرو با صلابت قهرمان این گروه شد. با دو برد و یک تساوی و ۷ گل زده و دو گل خورده. اما در مرحله دوم سه شکست تقبل کردند و بدون گل زده و با ده گل خورده با جام جهانی وداع کردند. بخصوص ۶ گلی که در یک بازی بودار از آرژانتین دریافت کردند تا برزیل از راهیابی به فینال محروم شود.
شکست‌خورده‌های مهم ایران در این سه بازی مطمئنا آندرانیک اسکندریان و ناصرحجازی بودند. بخصوص مرحوم حجازی که در ایران در حد یک قهرمان ملی و قابل رقابت با بزرگترین دروازه‌بان‌های جهان ارزیابی می‌شد ولی جام را با ۸ گل خورده ترک کرد. و البته حشمت‌خان مهاجرانی که با تعصب روی نظریه جوانگرایی‌اش چند چهره با تجربه به‌دردبخور را از جام جهانی محروم کرد و نتایج خوبی هم نگرفت. در همین جام جهانی ۷۸، نماینده آفریقا یعنی تونس توانست سه بر یک مکزیک را شکست دهد و یک تساوی بدون گل مقابل آلمان مدافع عنوان قهرمانی به دست بیاورد. اما ایران نتوانست به موفقیت چندانی برسد. غلامحسین مظلومی، علیرضا عزیزی، قلیچ‌خانی، صفر ایرانپاک و رضا عادلخانی از غایبین تیم ملی در این جام بودند که خب هر کدامشان به دلایلی از ترکیب دور ماندند.
مثلا عادلخانی مصدوم شده بود و قلیچ‌خانی هم بعد از آزادی از زندان به آمریکا رفته بود و تمایل مهاجرانی برای بازگشت او به تیم ملی با مخالفت پروین و حجازی روبه‌رو شده بود. مهاجرانی بیش از حد لزوم روی سه کشف اصلی خود یعنی حسن نظری، ابراهیم قاسمپور و حسن روشن قمار کرده بود اما روشن با مصدومیت دست به گریبان بود و نظری و قاسمپور هم در هیاهوی جام جهانی درخشش خاصی نداشتند. تیم ملی ایران در جام جهانی ۷۸، نیمکت مطمئنی نداشت. شجاعی، قشقاییان، بشکار، فریبا، مجدتیموری، نورایی، کربکندی و… از چهره‌های نیمکت ایران بودند که هیچ کدامشان توانایی درخشش احتمالی در این مسابقات را نداشتند. مهاجرانی بعد‌ها با حسرت از سرمایه فوتبال ایران در دهه ۸۰ میلادی یاد می‌کند که دیگر دسترسی به آن‌ها نداشت. بازیکنانی مثل محمدخانی، درخشان، ابطحی، چنگیز، علیدوستی، پنجعلی و… ستاره‌های نسل بعدی فوتبال ایران که خب پای تحریم‌ها و تصمیم‌های غلط مدیران سوختند.
نظر شما :