از بحث اسب و پیکان تا شام آخر در تهران/ نگاهی به روابط ایران و رومانی در دوره چائوشسکو
حسین سخنور
سفر چائوشسکو پیش از انقلاب
برخی نکات در دید و بازدیدهای شاه و چائوشسکو در ایران و رومانی برجسته‌تر است، از جمله تبادل نظرات در خصوص صادرات نفت، توسعه صنعتی و نوع تعاملات با قدرت‌های بزرگ غربی. گفت‌وگوهایی که در ادامه می‌آید، چکیده‌ای از صحبت‌های رد و بدل شده شاه با چائوشسکو است که در سفر طرفین، از زبان یکی از نزدیکان شاه نقل شده است. او می‌گوید: «محمدرضا معتقد بود کشورهای کوچک نمی‌توانند بدون دوستان بزرگ روی پای خود بایستند اما چائوشسکو می‌گفت این کشورهای بزرگ هستند که نمی‌توانند بدون غارت کشورهای کوچک به حیات خود ادامه دهند.»
چائوشسکو در ملاقات با محمدرضا شاه به او گفته بود: «ایران و کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه باید یک اتحادیه قوی تشکیل دهند و نفت خود را آزادانه استخراج کنند و به دست خود به فروش برسانند.» چائوشسکو می‌گفت: «رومانی تا قبل از جنگ جهانی دوم یک کشور صادر‌کننده نفت در اروپا بود ولی شرکت‌های غارتگر، نفت آن کشور را تا آخرین بشکه غارت کردند و یک محیط زیست مخروبه باقی گذاشتند... غربی‌ها نفت شما را خریداری می‌کنند. اما در قبال نفت به آن اندازه به شما پول می‌دهند که فقط می‌توانید لوازم استخراج نفت و هزینه قطعات فنی و ملزومات مورد نیاز چاه‌های نفتی را وارد کنید و مقداری هم برایتان بماند تا مواد غذایی خریداری نمایید و از گرسنگی نمی‌رید تا باز بتوانید نفت استخراج کنید و به غربی‌ها بدهید.»
او شرکت‌های غربی را غارتگرانی بی‌رحم معرفی می‌کرد که نفت و منابع کانی کشورهای جهان سوم را غارت می‌کنند و در قبال این منابع پولی اندک، به عنوان صدقه می‌پردازند، پولی که فقط به اندازه استخراج این منابع است اما شاه معتقد بود: «این مرد دیوانه است. بیشتر از آنکه وقت خود را صرف مذاکرات در مورد روابط دو کشور کند صرف تبلیغات ضدغربی می‌کند.»
بازدید چائوشسکو از کارخانه‌های خودروسازی، بخش ثابت برنامه‌های او در تهران بود. او در سفر دوم خود در زمان هاشمی نیز از کارخانه ایران خودرو دیدن کرده بود. اما وقتی چائوشسکو در زمان شاه به بازدید از کارخانه ایران ناسیونال رفته بود، یک نوع اتومبیل انگلیسی را سوار شده بود و شاه با غرور اتومبیل پیکان را که تازه یکی دو سال بود در ایران ساخته می‌شد به عنوان پیروزی صنعتی ایران به چائوشسکو نشان داد. اما چائوشسکو به او گفته بود: «شما اگر اسب پرورش بدهید بهتر از آن است که اتومبیل انگلیسی را به نفع اقتصاد بریتانیا سوار کنید و به مردم خودتان بفروشید.»
اما وقتی شاه به رومانی می‌رود و از کارخانه خودروهای کوچک رومانی بازدید می‌کند، چائوشسکو با قاطعیت به شاه می‌گوید: «این اتومبیل‌ها نسبت به اتومبیل‌های دیگر برتری بسیار دارد. برتری‌اش این است که خودمان همه قطعاتش را می‌سازیم و یک تولید ملی است.» همچنین وقتی شاه از علت قطعی‌های گسترده برق در رومانی می‌پرسد، چائوشسکو می‌گوید: «امکانات ما برای تهیه سوخت نیروگاه‌ها کم است و ما سعی می‌کنیم با امکانات خودمان زندگی کنیم. به همین سبب برای داشتن برق پیوسته، حاضر نیستیم از خارجی‌ها وام بگیریم و برای چند ساعت روشنایی بیشتر به جهانخواران و جهان‌خواهان بدهکار شویم.»
سفر آیت‌الله خامنه‌ای به رومانی
آیت‌الله خامنه‌ای، رییس‌جمهور وقت ایران شامگاه روز ۳ اسفند ۱۳۶۷ وارد بخارست پایتخت رومانی شد و با حضور در کاخ ریاست جمهوری به طور خصوصی با چائوشسکو مذاکره کرد. وی در اولین روز سفر به رومانی پس از بازدید از چند منطقه شهر رومانی اولین دور مذاکرات خود را با چائوشسکو، درباره مسائل مهم بین‌المللی و توسعه روابط دو کشور انجام داد. در ادامه شب از سوی چائوشسکو، ضیافت شامی به افتخار رییس‌جمهوری و هیأت همراه در ساختمان شورای دولتی این کشور ترتیب یافته بود که چائوشسکو در این ضیافت، سفر رییس‌جمهوری ایران را نشانه تحول مثبت در روابط میان دو کشور دانسته و ضمن ابراز خرسندی از قطع جنگ بین ایران و عراق گفته بود: بایستی به منظور حصول تفاهم جهت استقرار قطعی صلح در منطقه تلاش شود.
رییس‌جمهوری ایران نیز طی سخنانی با ابراز تشکر از این ضیافت و استقبال مردمی، با اشاره به وجوه مشترک مبارزات مردم رومانی علیه جنگ‌افروزان و سلطه‌طلبان در اروپا و مقاومت مردم ایران در طول هشت سال دفاع مقدس گفته بود: «هویت این مقاومت‌ها در شجاعت و استقلال‌خواهی دو ملت است.» در پایان دیدار آیت‌الله خامنه‌ای از کشور رومانی نیز یادداشت تفاهمی در خصوص همکاری‌های دو جانبه در زمینه‌های سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور به امضا رسیده بود. این توافق‌نامه بین ولایتی وزیر خارجه و روغنی زنجانی، رییس سازمان برنامه و بودجه ایران با ایان تونو و رادو بالان وزیر خارجه و کمیته برنامه‌ریزی دولتی رومانی امضا شده بود. همچنین رؤسای جمهور ایران و رومانی آخرین دور مذاکرات را در روز جمعه ۵ اسفند ۶۷ برگزار کردند و دو طرف از پیشرفت مذاکرات کمیته‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و دفاعی بین مقامات دو کشور اظهار رضایت کردند. رییس‌جمهوری ایران و هیأت همراه عصر روز ششم اسفند ۶۷ در پایان دیداری شش روزه از دو کشور یوگسلاوی و رومانی وارد تهران شد.
سفر چائوشسکو در دوره هاشمی
چائوشسکو برای دومین بار در شامگاه سه شنبه ۲۸ آذرماه ۶۸ وارد ایران شد و با هاشمی رفسنجانی، رییس‌جمهور وقت دیدار و پیرامون روابط فی‌مابین، بحث و مذاکره کرد. وی در اولین روز سفر از موزه فرش دیدن کرد، ولایتی هم با همتای خود دیدار و او نیز خواستار دیداری مستقل از ایران شده بود. در ادامه این سفر چائوشسکو با روغنی زنجانی، معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه دیدار کرد و زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی، فنی و تکنولوژیکی میان دو کشور بررسی شد.
هاشمی رفسنجانی در اولین دور مذاکرات روسای جمهور رومانی و ایران و هیات همراه وی گفته بود: «سفر شما پس از دیدار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال گذشته از رومانی و تکمیل مذاکرات انجام شده در آن سفر مفید خواهد بود. زمینه‌های زیادی برای همکاری‌های دوجانبه وجود دارد و تجربه همکاری‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ما را تشویق به همکاری‌ها در تمامی زمینه‌ها می‌نماید. دو کشور با توجه به امکانات موجود می‌توانند در زمینه صنایع به ویژه صنایع پتروشیمی، نفت، گاز، معادن، کشاورزی، سیمان و صادرات کالاهای صنعتی همکاری‌های ثمربخشی داشته باشند. زمینه‌های همکاری‌های دراز مدت دو کشور در کمیسیون همکاری‌های مشترک توسط کار‌شناسان در حال بررسی است که خوشبختانه این مذاکرات تا‌کنون نتایج ثمربخشی داشته است.»
چائوشسکو نیز ضمن تشکر از پذیرایی و میهمان‌نوازی گرم جمهوری اسلامی ایران گفته بود: «من خوشحالم که اولین رییس‌جمهوری هستم که پس از انتخاب جنابعالی به ریاست جمهوری از کشور شما دیدن می‌کنم و این نشانه علاقه‌مندی و همکاری طرفین در تمامی زمینه‌هاست. سال گذشته مذاکرات ثمربخشی با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که در سمت ریاست جمهوری به رومانی سفر کرده بودند داشتیم و امیدواریم در ادامه آن مذاکرات ثمربخش، گفت‌وگوهای مفید و مطلوبی در مورد توسعه روابط و همکاری‌های بین‌المللی با یکدیگر داشته باشیم. ما معتقدیم که همکاری‌های میان دو کشور می‌تواند نقش خوبی در حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور‌ها ایفا نماید.»
در ادامه و در ضیافت شام، چائوشسکو با اشاره به قطعنامه ۵۹۸ اظهار داشته بود: «ما معتقدیم در جهت اجرای قطعنامه شورای امنیت بایستی تمامی مساعی ممکنه به کار برده شود تا راه حل جامع جستجو گردد و با انعقاد تفاهم‌نامه‌های کامل میان عراق و ایران، صلح و حسن همجواری در منطقه برقرار شود. در همین راستا رومانی به خاطر یافتن راه حل سیاسی برای مسایل خاورمیانه و تامین حق خودمختاری و ایجاد دولت مستقل فلسطینی مجاهدت می‌نماید. ما با خرسندی شاهد آن هستیم که دو کشور ایران و رومانی در کادر سازمان ملل متحد، نهضت عدم تعهد و گروه کشورهای در حال رشد، فعالانه همکاری می‌نمایند. ما اعتقاد داریم این همکاری‌ها در عرصه بین‌المللی به نفع استقلال و صلح، باید هر چه بیشتر بسط و گسترش یابد.»
همانطور که گفته شد رییس‌جمهور رومانی از خط تولید اتوبوس، مینی‌بوس و سواری در کارخانه ایران خودرو هم بازدید کرد و البته این بار پرورش اسب را بر تولید خودرو ترجیح نداده بود. نهایتا پنج‌شنبه ۳۰ آذرماه ۶۸ ضمن آنکه طرفین نتایج گفت‌وگو‌ها را خوب توصیف کردند، چائوشسکو عازم وطن و محاکمه و تیرباران شد و علاوه بر تشکر از هاشمی رفسنجانی، برای یک بازدید رسمی از وی دعوت به عمل آورد.
نظر شما :